Ինչո՞ւ բիզնեսի արժեքի գնահատման ծառայությունները Հայաստանում չունեն բավարար պահանջարկ.Հարցազրույց տ.գ.թ. Կարեն Մարտիրոսյանի հետ
Ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայությունները, չնայած որ առաջարկվում են տեղական մի շարք ընկերությունների կողմից, դեռ չունեն բավարար պահանջարկ: Պատճառը հիմնականում այդ մասնագիտական ծառայության վերաբերյալ գործարար հանրության ցածր տեղեկացվածության մակարդակն է, ինչպես նաև բիզնեսի վարման ոչ գրագետ մոտեցումներն ու անառողջ կարծրատիպերը: Բիզնեսի արժեքի գնահատման առանձնահատկությունների մասին զրուցեցինք «Ավենյու Քընսալթինգ Գրուպ» ընկերության համահիմնադիր, տնտեսական գիտությունների թեկնածու, Ռազմավարական կառավարման խորհրդատվական ծառայությունների ղեկավար Կարեն Մարտիրոսյանի հետ:
-Պարոն Մարտիրոսյան, ո՞ր դեպքերում է ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատման անհրաժեշտություն առաջանում:
-Բիզնեսի կամ ընկերության արժեքի գնահատման պահանջը հաճախ կարող է ծագել, երբ ընկերության բաժնետերերը կամ մասնակիցները ցանկանում են վաճառել ընկերության բաժնեմասը (ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն), ներգրավել արտաքին ֆինանսական ռեսուրսներ, որի համար անհրաժեշտ է գրավադրել բաժնեմասերը (ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն), նախատեսում են իրականացնել միաձուլման կամ միացման գործարքներ այլ ընկերությունների հետ կամ պարզապես կիսել ընկերությունը բաժնետերերի միջև:
Միջազգային պրակտիկայում ընդունված է պարբերաբար դիմել ընկերության արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններին՝ հասկանալու համար, թե ժամանակի ընթացքում ինչ է տեղի ունենում ընկերության շուկայական արժեքի հետ: Սակայն այս մոտեցումը մեր գործարար իրականության համար դեռևս խորթ է, իսկ ավելի հաճախ գնահատման կարիք առաջանում է հիմնականում ընկերության վաճառքի մտադրության դեպքում:
Այսօր քիչ չեն նաև դեպքերը, երբ առևտրային բանկերի կողմից առաջարկվում են վարկավորման հնարավորություններ բաժնեմասի գրավադրմամբ: Նմանօրինակ մոտեցումը հիմնականում կիրառվում է դինամիկ աճող, կանխիկի կայուն հոսքեր ապահովող ընկերությունների դեպքում: Այս պարագայում ընկերության արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայություններ մատուցող կազմակերպությունների ընտրությունը կատարվում է հիմնականում բանկի կողմից նախընտրելի կազմակերպությունների ցանկից:
-Ինչո՞ւ պետք է ընկերությունները վճարեն այս մասնագիտական ծառայության համար: Արդյոք չեն կարող իրենց սեփական ուժերով կատարել գնահատումը:
-Անշուշտ կարող են, սակայն մեծ շռայլություն կլինի ընկերության համար պահել նման բարձր որակավորում և գիտելիքներ ունեցող մասնագետներ հատուկ այդ գործառույթն իրականացնելու համար: Բացի այդ, ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատման համար պահանջվում են հատուկ մասնագիտական գիտելիքներ, ընդ որում՝ ընկերության արժեքի գնահատման մասնագետները պետք է ունենան բազմապրոֆիլ գիտելիքներ, մասնավորապես՝ շուկայավարման, ֆինանսական կառավարման, հաշվապահական, կառավարման և այլն: Բացի նշված գիտելիքների բազայից, մասնագիտական ծառայություններ մատուցող կազմակերպությունը պետք է հատուկ մուտքի հնարավորություն ունենա միջազգային տարբեր տվյալների շտեմարանների և տիրապետի գնահատման հատուկ մեթոդների, որոնք ընդունված են բիզնեսի գնահատման ոլորտում հայտնի միջազգային և ազգային մասնագիտական կառույցների կողմից: Օրինակ՝ Հավաստագրված հաշվապահների ամերիկյան ինստիտուտ (AICPA), Գնահատողների ամերիկյան միությունն (ASA), Բիզնես վերլուծաբանների ինստիտուտի (IBA), Հավաստագրած բիզնես գնահատողների կանադական ինստիտուտի (CICBV) և Գնահատման հավաստագրված վերլուծաբանների ազգային ասոցիացիա:
-Ի՞նչ մեթոդներ են կիրառվում ընկերության արժեքի գնահատման համար:
-Հայաստանում կիրառվում են հիմնականում երկու մեթոդ՝ եկամտային և ծախսային մեթոդները, չնայած, որ միջազգային պրակտիկայում կիրառվում են նաև այլ մեթոդներ: Միջազգային պրակտիկայում երրորդ ամենատարածված մեթոդը՝ շուկայական կամ համադրման մեթոդը, Հայաստանում գրեթե չի կիրառվում, քանի որ չկան համապատասխան տվյալների շտեմարաններ, որտեղից հնարավոր լինի տեղեկություն հավաքել նախկինում կատարված նմանատիպ գործարքների վերաբերյալ: Գործնականում, եթե այդ մեթոդը կիրառվում է, ապա հիմքում դրվում է հիմնականում Ռուսաստանի Դաշնությունում կամ այլ ԱՊՀ համադրելի երկրներում առկա տվյալների բազաներից ստացված տեղեկատվությունը: Սակայն այս մեթոդով ստացված գնահատման արդյունքները սովորաբար ցածր կշիռ են ունենում ընկերության արժեքի գնահատման ընդհանուր բանաձևում:
-Այս ծառայությունների շուկայի զարգացման ինչպիսի՞ խոչընդոտներ եք տեսնում:
-Շուկայի զարգացման խոչընդոտները կարելի է պայմանականորեն բաժանել երկու խոշոր խմբերի՝ գնային և ոչ գնային: Գնային խոչընդոտների շարքում կարելի է նշել մասնագիտական ծառայության համեմատաբար բարձր գները և անարդար գնային մրցակցությունը: Վերջինս ի հայտ է գալիս հատկապես բավարար մասնագիտական պատրաստվածություն չունեցող կազմակերպությունների կողմից, որոնք փորձում են իրենց դիրքավորել այս շուկայում՝ չունենալով համապատասխան որակավորում: Դրա վառ օրինակ են այն կազմակերպությունները, որոնք մասնագիտացած են անշարժ գույքի գնահատման ոլորտում և միևնույն ժամանակ փորձում են իրենց դիրքավորել ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայությունների շուկայում: Այնինչ՝ նշված երկու ծառայությունները պահանջում են ծայրահեղ տարբեր մասնագիտական գիտելիքներ, փորձ և հմտություններ: Անշուշտ, սա պայմանավորված է նաև ոչ գնային խոչընդոտներով. գործարարները չեն տարբերակում անշարժ գույքի գնահատումը ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատումից, և հաճախ այդ երկու ծառայությունները նույնացվում են: Ոչ գնային խոչընդոտներից կարելի է նշել նաև հայաստանյան շուկայի փոքր ծավալները, նշված մասնագիտական ծառայությունն առաջարկող կազմակերպությունների նկատմամբ գործարարների վստահության ցածր աստիճանը, ինչպես նաև կապիտալի շուկայի զարգացման ցածր մակարդակը: Վերջինս հնարավորություն չի տալիս ձևավորելու հրապարակային գործարքների շտեմարան, որն էլ թույլ կտար ավելի որակյալ և ճշգրիտ մոտեցումներ կիրառել ընկերության արժեքի գնահատման համար: Իսկ հայաստանյան մասնագիտացված կազմակերպությունները դեռ չունեն այն փորձը, որի հիման վրա հնարավորություն կունենան ձևավորելու ոչ հրապարակային և ներքին օգտագործման համար կիրառվող տվյալների շտեմարան:
Այսօր մասնագիտական ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններն իրենց բարձրորակ ծառայություններով, արդյունավետ և անաչառ գործունեությամբ պետք է հաղթահարեն վերոնշյալ խոչընդոտները և բարձր վստահություն ձեռքբերեն գործարար հանրության կողմից, որպեսզի հնարավոր լինի Հայաստանում զարգացնել բիզնեսի կամ ընկերության արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայությունների շուկան:
Նշենք, որ Avenue Consulting Group-ը Հայաստանում գործող խորհրդատվական ծառայություններ մատուցող ընկերություն է, որը մասնագիտացած է ռազմավարական և օպերացիոն կառավարման, իրավաբանական և հարկային խորհրդատվական ծառայությունների ոլորտում:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Ինչո՞ւ հանկարծ ՀՀ իշխանությունները որոշեցին խլել արցախցիների կենսաթոշակային խնայողությունները