Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայությունները, չնայած որ առաջարկվում են տեղական մի շարք ընկերությունների կողմից, դեռ չունեն բավարար պահանջարկ: Պատճառը հիմնականում այդ մասնագիտական ծառայության վերաբերյալ գործարար հանրության ցածր տեղեկացվածության մակարդակն է, ինչպես նաև բիզնեսի վարման ոչ գրագետ մոտեցումներն ու անառողջ կարծրատիպերը: Բիզնեսի արժեքի գնահատման առանձնահատկությունների մասին զրուցեցինք «Ավենյու Քընսալթինգ Գրուպ» ընկերության համահիմնադիր, տնտեսական գիտությունների թեկնածու, Ռազմավարական կառավարման խորհրդատվական ծառայությունների ղեկավար Կարեն Մարտիրոսյանի հետ:

-Պարոն Մարտիրոսյան, ո՞ր դեպքերում է ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատման անհրաժեշտություն առաջանում:

-Բիզնեսի կամ ընկերության արժեքի գնահատման պահանջը հաճախ կարող է ծագել, երբ ընկերության բաժնետերերը կամ մասնակիցները ցանկանում են վաճառել ընկերության բաժնեմասը (ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն), ներգրավել արտաքին ֆինանսական ռեսուրսներ, որի համար անհրաժեշտ է գրավադրել բաժնեմասերը (ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն), նախատեսում են իրականացնել միաձուլման կամ միացման գործարքներ այլ ընկերությունների հետ կամ պարզապես կիսել ընկերությունը բաժնետերերի միջև:

Միջազգային պրակտիկայում ընդունված է պարբերաբար դիմել ընկերության արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններին՝ հասկանալու համար, թե ժամանակի ընթացքում ինչ է տեղի ունենում ընկերության շուկայական արժեքի հետ: Սակայն այս մոտեցումը մեր գործարար իրականության համար դեռևս խորթ է, իսկ ավելի հաճախ գնահատման կարիք առաջանում է հիմնականում ընկերության վաճառքի մտադրության դեպքում:

Այսօր քիչ չեն նաև դեպքերը, երբ առևտրային բանկերի կողմից առաջարկվում են վարկավորման հնարավորություններ բաժնեմասի գրավադրմամբ: Նմանօրինակ մոտեցումը հիմնականում կիրառվում է դինամիկ աճող, կանխիկի կայուն հոսքեր ապահովող ընկերությունների դեպքում: Այս պարագայում ընկերության արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայություններ մատուցող կազմակերպությունների ընտրությունը կատարվում է հիմնականում բանկի կողմից նախընտրելի կազմակերպությունների ցանկից:

-Ինչո՞ւ պետք է ընկերությունները վճարեն այս մասնագիտական ծառայության համար: Արդյոք չեն կարող իրենց սեփական ուժերով կատարել գնահատումը:

-Անշուշտ կարող են, սակայն մեծ շռայլություն կլինի ընկերության համար պահել նման բարձր որակավորում և գիտելիքներ ունեցող մասնագետներ հատուկ այդ գործառույթն իրականացնելու համար: Բացի այդ, ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատման համար պահանջվում են հատուկ մասնագիտական գիտելիքներ, ընդ որում՝ ընկերության արժեքի գնահատման մասնագետները պետք է ունենան բազմապրոֆիլ գիտելիքներ, մասնավորապես՝ շուկայավարման, ֆինանսական կառավարման, հաշվապահական, կառավարման և այլն: Բացի նշված գիտելիքների բազայից, մասնագիտական ծառայություններ մատուցող կազմակերպությունը պետք է հատուկ մուտքի հնարավորություն ունենա միջազգային տարբեր տվյալների շտեմարանների և տիրապետի գնահատման հատուկ մեթոդների, որոնք ընդունված են բիզնեսի գնահատման ոլորտում հայտնի միջազգային և ազգային մասնագիտական կառույցների կողմից: Օրինակ՝ Հավաստագրված հաշվապահների ամերիկյան ինստիտուտ (AICPA), Գնահատողների ամերիկյան միությունն (ASA), Բիզնես վերլուծաբանների ինստիտուտի (IBA), Հավաստագրած բիզնես գնահատողների կանադական ինստիտուտի (CICBV) և Գնահատման հավաստագրված վերլուծաբանների ազգային ասոցիացիա:

-Ի՞նչ մեթոդներ են կիրառվում ընկերության արժեքի գնահատման համար:

-Հայաստանում կիրառվում են հիմնականում երկու մեթոդ՝ եկամտային և ծախսային մեթոդները, չնայած, որ միջազգային պրակտիկայում կիրառվում են նաև այլ մեթոդներ: Միջազգային պրակտիկայում երրորդ ամենատարածված մեթոդը՝ շուկայական կամ համադրման մեթոդը, Հայաստանում գրեթե չի կիրառվում, քանի որ չկան համապատասխան տվյալների շտեմարաններ, որտեղից հնարավոր լինի տեղեկություն հավաքել նախկինում կատարված նմանատիպ գործարքների վերաբերյալ: Գործնականում, եթե այդ մեթոդը կիրառվում է, ապա հիմքում դրվում է հիմնականում Ռուսաստանի Դաշնությունում կամ այլ ԱՊՀ համադրելի երկրներում առկա տվյալների բազաներից ստացված տեղեկատվությունը: Սակայն այս մեթոդով ստացված գնահատման արդյունքները սովորաբար ցածր կշիռ են ունենում ընկերության արժեքի գնահատման ընդհանուր բանաձևում:

-Այս ծառայությունների շուկայի զարգացման ինչպիսի՞ խոչընդոտներ եք տեսնում:

-Շուկայի զարգացման խոչընդոտները կարելի է պայմանականորեն բաժանել երկու խոշոր խմբերի՝ գնային և ոչ գնային: Գնային խոչընդոտների շարքում կարելի է նշել մասնագիտական ծառայության համեմատաբար բարձր գները և անարդար գնային մրցակցությունը: Վերջինս ի հայտ է գալիս հատկապես բավարար մասնագիտական պատրաստվածություն չունեցող կազմակերպությունների կողմից, որոնք փորձում են իրենց դիրքավորել այս շուկայում՝ չունենալով համապատասխան որակավորում: Դրա վառ օրինակ են այն կազմակերպությունները, որոնք մասնագիտացած են անշարժ գույքի գնահատման ոլորտում և միևնույն ժամանակ փորձում են իրենց դիրքավորել ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայությունների շուկայում: Այնինչ՝ նշված երկու ծառայությունները պահանջում են ծայրահեղ տարբեր մասնագիտական գիտելիքներ, փորձ և հմտություններ: Անշուշտ, սա պայմանավորված է նաև ոչ գնային խոչընդոտներով. գործարարները չեն տարբերակում անշարժ գույքի գնահատումը ընկերության կամ բիզնեսի արժեքի գնահատումից, և հաճախ այդ երկու ծառայությունները նույնացվում են: Ոչ գնային խոչընդոտներից կարելի է նշել նաև հայաստանյան շուկայի փոքր ծավալները, նշված մասնագիտական ծառայությունն առաջարկող կազմակերպությունների նկատմամբ գործարարների վստահության ցածր աստիճանը, ինչպես նաև կապիտալի շուկայի զարգացման ցածր մակարդակը: Վերջինս հնարավորություն չի տալիս ձևավորելու հրապարակային գործարքների շտեմարան, որն էլ թույլ կտար ավելի որակյալ և ճշգրիտ մոտեցումներ կիրառել ընկերության արժեքի գնահատման համար: Իսկ հայաստանյան մասնագիտացված կազմակերպությունները դեռ չունեն այն փորձը, որի հիման վրա հնարավորություն կունենան ձևավորելու ոչ հրապարակային և ներքին օգտագործման համար կիրառվող տվյալների շտեմարան:

Այսօր մասնագիտական ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններն իրենց բարձրորակ ծառայություններով, արդյունավետ և անաչառ գործունեությամբ պետք է հաղթահարեն վերոնշյալ խոչընդոտները և բարձր վստահություն ձեռքբերեն գործարար հանրության կողմից, որպեսզի հնարավոր լինի Հայաստանում զարգացնել բիզնեսի կամ ընկերության արժեքի գնահատման մասնագիտական ծառայությունների շուկան:

Նշենք, որ Avenue Consulting Group-ը Հայաստանում գործող խորհրդատվական ծառայություններ մատուցող ընկերություն է, որը մասնագիտացած է ռազմավարական և օպերացիոն կառավարման, իրավաբանական և հարկային խորհրդատվական ծառայությունների ոլորտում: