Իրանցի մասնագետ. Ուսումնասիրությունների արդյունքում հնարավոր է հասկանալ, թե ինչ ուժգնությամբ երկրաշարժ կարել է սպասել
Ընդերքում տեղի ունեցող շարժումները շատ թույլ են: Հնարավոր է` հիմա նստած եք, գետինը շարժվում է, բայց դուք չեք զգում: Ընդերքում տեղի ունեցող գործընթացների արդյունքում երկրաշարժի ալիքները հավաքվում, կուտակվում են, և միանգամից գետինն ազատվում է դրանից, շունչը` փչում: Երկրաշարժերին այսպիսի բնորոշում է տալիս իրանցի մասնագետ Ալի Գոլսուրաթ Փահլավիանին:
Ֆիզմաթ գիտությունների թեկնածուն 2008 թվականից շինությունների սեյսմակայունության վերաբերյալ ուսումնասիրություններ է անում: Նա երկրաշարժերի և շենքերի սեյսմակայունության մասին դասախոսություններ է կարդացել Հայաստանում, ինչպես նաև Չինաստանում, Ամերիկայում: Ալի Գոլսուրաթ Փահլավիանին ուսումնասիրություններ է արել նաև ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայում, որոնք տպագրվել են մի շարք պարբերականներում: Նա մոտ 18 գիրք է հրատարակել երկրաշարժերի, ինչպես նաև շենքերի սեյսմիկ խնդիրների վերաբերյալ:
Այժմ համագործակվում է ԳԱԱ հետ: Panorama.am-ը Ալի Գոլսուրաթ Փահլավիանիի հետ զրուցել է տարածաշրջանում երկրաշարժերի ակտիվացման, շենքերի սեյսմակայունության, Երևանի կենտրոնի խիտ կառուցապատման և այլ հարցերի շուրջ:
Տարածաշրջանը երկրաշարժի գոտում է
Տարածաշրջանում մի գիծ կա, որ երկրաշարժի գոտի են անվանում: Ճապոնիայից այդ գիծը գալիս է Հնդկաստան, Իրան, որը շարունակվում է դեպի Թուրքիա, Հայաստան, ասում է մասնագետը: Երկրները, որ գտնվում են այդ գոտում, ավելի ուժեղ երկրաշարժերի վտանգի առաջ են կանգնած: «Այս երկրներում կեսօրի ընթացքում քսանից ավելի երկրաշարժեր են լինում, մենք դրանք պարզապես չենք զգում: Մարդիկ զգում են միայն մի քանի տարին մեկ տեղի ունեցող ուժեղ երկրաշարժերը»,- նկարագրեց նա և շեշտեց, որ հարկավոր է երկրաշարժի դեմն առնել, այսինքն, միջոցառումներ իրականացնել, որ հետևանքները հնարավորինս մեղմ լինեն:
Հայաստանն ու Իրանը, քանի որ մոտ են իրար, գետնի տակ գտնվող ճեղքերով երկրաշարժի ալիքը տեղափոխվում է մեկից մյուսին:
Ալի Գոլսուրաթ Փահլավիանին երկրաշարժերի գործընթացն այսպես է բնութագրում. «Գետնի տակ իրար վրա հավաքվում են ալիքներ և 20-25 տարվա ընթացքում պլաստմասի նման միանգամից պայթում են: Դա էլաստիկ նյութի նման է, ձգվում է, քաշվում ու պայթում: Իսկ այդ պայթյունը 25-25 տարվա կուտակվածն է»:
1988-ին Հայաստանում ուժգին երկրաշարժ եղավ, սակայն, թե Հայաստանում Սպիտակի երկրաշարժի ուժգնությամբ ցնցում երբ կլինի, մասնագետը չի կարող հաստակ ասել. «Երբ կկրկնվի, միայն Աստված գիտե: Հարկավոր է պատրաստվել, ուշադիր լինել»:
«Կարող ենք ուսումնասիրություններ անել ու հասկանալ, թե ինչ ուժգնությամբ երկրաշարժի սպասել»
Մասնագետը հայտնեց, որ սարքեր ունեն, փորում են գետինը, մտցնում դրա տակ: «Ժեոֆոն» կոչվող սարքը ձայնով է աշխատում: Այն ձայնով չափումներ է անում, վերևից ձայներ են ուղարկում, իսկ սարքը հայտնում է` պայթյուն կարո՞ղ է լինել, թե` ոչ:
«Մեր ուղարկած ձայնը ռեֆլեքսորեն հետ է վերադառնում, այդ ձայնից մենք հասկանում ենք գետինն ինչ վիճակում է: Գետնի որակն էլ է շատ կարևոր, մենք մոտ 20 տեսակ մշակված տարածք ունենք, տարբեր որակներ են: Նախ դրանք պետք է ուսումնասիրենք, հասկանանք փափուկ է, չոր, նորմալ: Ամեն մի քաղաքի ընդերքը տարբեր է: 100 կմ վրա կարելի է վստահ ասել` ինչ կկատարվի մոտ ապագայում: Երբ ուժեղ երկրաշարժ պիտի լինի, շատ դժվար է եղանակի նման գուշակել, դա գետնի մի քանի հազար մետր տակն է: Այս տարիների ընթացքում, որ ուսումնասիրություններ ենք արել Հայաստանում, Իրանում, Ամերիկայում, Ճապոնիայում, հիմա կարող ենք վստահ ասել, որ կարող են հասկանալ, թե ինչ ուժգնությամբ երկրաշարժի սպասել: Բայց մեզ պետք է բոլորն օգնեն` թաղապետարանը, համալսարանը, ամենքը պետք է ձեռք ձեռքի տան, իրար օգնենք, որ կարողանանք իրականացնել այդ ուսումնասիրությունը, դա շատ բարդ գործընթաց է»,- ասաց նա:
Տարբեր երկրաշարժերի ժամանակ առաջացած ներքին փոքր ճաքերը շենքերի համար շատ վտանգավոր են
Ալի Գոլսուրաթ Փահլավիանիի բնորոշմամբ` երբ երկրաշարժ է լինում, բնականաբար, շենքերը վնասվում են: Որոշ շենքեր ճեղքեր են ունենում, քանդվում են, բայց որոշներն էլ արտաքինից կանգուն են կարծես, իսկ իրականում դրանց ներսում որոշակի հատվածներ շատ են վնասվում: Շատ թուլ վնասվածքներ են դրանք, թեթև ճաքեր, ու չնայած, որ շենքը արտաքինից զգալիորեն չի վնասվել, կանգուն է, այս փոքր ճաքերը շատ վտանգավոր են:
«Արտաքինից չեն զգացվում այդ ներքին վնասվածքները` ճիշտ այն մարդու նման, որ ներքին հիվանդություն է ունենում, իսկ տեսքը կարգին է: Այդ վնասվածքները պետք է հայտնաբերել, հատկապես երկաթներն ու արմատուրաները, միացման հատվածները, դրանք պարտադիր հարկավոր է վերանորոգել: Եթե, օրինակ, մի շենքում այդ վնասվածքները շատ լինեն, մարդիկ էլ դե օգտվում են շենքից, տեղյակ չեն, թե ներսում ինչ է կատարվում, իսկ այդ ընթացքում շինությունն ավելի խոցելի է դառնում»,- ասաց նաև և ընդգծեց, որ այդ ներքին վնասվածքները վերանորոգելով հնարավոր է երկարացնել շենքի կյանքը:
Եթե շենքերը ճիշտ կառուցեն, ապա պետք է չէ վախենալ որևէ երկրաշարժից
Շենքեր կառուցելիս պարտադիր պետք է որոշակի տարածք թողնել դրանց արանքում: Ալի Գոլսուրաթ Փահլավիանին կարծում է, որ Երևանի կենտրոնը շատ խիտ է կառուցապատած, արդեն գրեթե իրար կպած են կառուցել. «Պետք է տարածք թողնեն, որ երկրաշարժի ժամանակ շարժվելուց շենքերը չկպնեն իրար: Իսկ Երևանում շատ սխալ են կառուցապատել, Աստված չանի, մի բան լինի, շենքերը կկպնեն իրար: Ինժիներները, ցավոք, դա ի նկատի չեն ունենում: Լավ կադրեր են պատրաստում համլսարանները, բայց ցավոք որոշ բաներ հաշվի չեն առնում»:
Մասնագետը կարևորեց նաև այն, թե ինչպիսի շենքեր ենք կառուցում այսօր. «Դրանով էլ ենք երկրաշարժի դեմն ինչ-որ կերպ առնում: Կան շենքեր, որ զսպանակների վրա են կառուցված, այ նման շենքերը շատ սեյսմակայուն են: Կարևոր է շենքերի ճիշտ կառուցումը, եթե դա արվի, ապա պետք է չէ անհանգստանալ կամ վախենալ որևէ երկրաշարժից: Շենքի նախնական կառուցումը պետք է շատ ուշադիր արվի:
Նյութեր թեմայով`
Լրահոս
Տեսանյութեր
Ինչո՞ւ հանկարծ ՀՀ իշխանությունները որոշեցին խլել արցախցիների կենսաթոշակային խնայողությունները
