Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Երեկ Եվրահանձնաժողովը հրապարակել է հերթական 16-րդ զեկույցը Թուրքիայի առաջընթացի մասին: Զեկույցի նպատակն է օգնել Եվրամիությանն անդամակցության թեկնածու երկրներին համապատասխանեցնել սեփական օրենսդրությունը Եվրամիության կողմից սահմանված չափանիշներին: Թուրքիան դեռ չի արձագանքել այդ զեկույցին, քանի որ այս շաբաթ Թուրքիայում կրոնական տոն է»: Լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ Հայաստանի ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, պատմական գիտությունների թեկնածու Վահրամ Տեր-Մաթևոսյանը ներկայացրեց մանրամասներ այդ զեկույցից:

Հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ կապված, եթե մինչև 2009 թվականը Եվրահանձնաժողովի զեկույցներում նշվում էր, որ հայ-թուրքական սահմանը փակվել է Թուրքիայի կողմից, 2010 թվականից ի վեր այդ ձևակերպումը չկա, նշված է միայն, որ 2009 թ. ստորագրված արձանագրությունները դեռևս չեն վավերացվել: «Կարծում եմ, որ սա ընդհանուր բացթողում է, մեր արտաքին գերատեսչությունը պետք է ուշադրություն դարձնի, քայլեր ձեռնարկի, որ վերադարձվի նախկին ձևակերպումը, ավելացվի, որ Թուրքիան շրջափակման է ենթարկել Հայաստանին»,- ասաց Վ. Տեր-Մաթևոսյանը` հավելելով, որ Հայաստանի ԱԳՆ-ն ոչ թե պետք է արձանագրությունները հետ կանչի, քանի որ դա ոչինչ չի տա, այլ Եվրամիության համապատասխան շրջանակների հետ աշխատանքի արդյունքում վերադարձնի նախկին ձևակերպումները:

Նա նաև նշեց, որ հայ-թուրքական արձանագրություններն են, որ Թուրքիայի իշխանություներին հաջողվել է մեղմացնել նախորդ զեկույցներում տեղ գտած ձևակերպումները: «Զեկույցից այնպիսի տպավորություն է ստացվում, որ Հայաստանի հետ ունեցած տարաձայնությունները, շրջափակման ենթարկելն ընդամենը դրվագ է: Սա մեծ բացթողում է ու պետք է համապատասխան արձագանքել»,- դիտարկում արեց փորձագետը:

Վ. Տեր-Մեթևոսյանը նաև նշեց, որ ի տարբերություն նախորդ տարվա զեկույցի, այս տարի բացակայում է ծպտյալ հայերի խնդիրը. «Անցած տարի առաջին անգամ բարձրացվեց, իր տեսակի մեջ ուշագրավ էր»:

Զեկույցում նշված է, որ հայկական խնդիրը սկսել են շատ քննարկել թուրքական հասարակությունում, Թուրքիայում ապրիլի 24-ին նվիրված միջոցառումներին շատ ավելի մարդիկ են մասնակցում, թեև կա ընդհանուր լարվածության մթնոլորտ:

Ըստ նրա, զեկույցում դրվատանքի հատվածում առանձնացրել են իրավական բարեփոխումների չորս փաթեթը, օմբուդսմենի ինստիտուտի կայացումը, թեև նշված է, որ անցնելու երկար ճանապարհ կա, որպեսզի դառնա իրապես գործող ինստիտուտ, որ պաշտպանի մարդու իրավունքները: Դրվատանքի է արժանացել զինված ուժերի նկատմամբ քաղաքացիական վերահսկողությունը, տնտեսական բարեփոխումները: Զեկույցում նշված է, որ բանակցությունները քրեդերի հետ կարևոր է, պետք է հավատարիմ մնան իրենց խոստումներին ու առաջ մղեն ներկա առաջընթացը, կարևորվել է նաև, որ Թուրքիայի նախագահին հաջողվել է նպաստել բևեռացված մթնոլորտի վերացմանը: «Դրական ընդհանուր տրամադրվածության վրա ազդել է Էրդողանի կողմից այս տարվա սեպտեմբերի 30-ին հրապարակված «Ժողովրդավարացման» փաթեթը»,- ասաց փորձագետը:

Զեկույցում նշված է, որ փաթեթի իրականացման համար անհրաժեշտ է օրենսդրական մեծածավալ բազա, իրավանորմատիվային ակտեր: Քննադատությունների շարքում նշված է Գեզի այգում տեղի ունեցած դեպքերին թուրքական իշխանությունների արձագանքի մասին, ոստիկանության կողմից տեղի ունեցածին ոչ իրավաչափ ու անհամաչափ արձագանքը:

Զեկուցում նշվում է, որ ժողովրդավարությունը սխալ է մեկնաբանվել. ժողովրդավարությունը միայն խորհրդարանական մեծամասնություն չէ, երկրորդվել է Ա. Գյուլի հայտարարությունը, որ ժողովրդավարությունը փոխհամաձայնության ուղիներ գտնելն է, ոչ թե մերժելը: 

Կիպրոսի հարցում զեկույցում նույնպես սուր քննադատություն կա, ու քանի որ դեռևս մերժվում է Կիպրոսի հետ հարաբերությունների հաստատումը, բանակցությունների ութ փաթեթը մնում է սառեցված: «Զեկույցում հիմնականում գերակշռում է դրականը: Սա, ամենայն հավանականությամբ ուղերձ է թուրքական իշխանություններին, որ իրական հետաքրքրվածություն ցուցաբերի բերեփոխումների նկատմամբ: Թուրքական իշխանությունները վերջին տարիներին ակնարկել են, որ Եվրամիությունը այլընտրանք չէ, իրական քայլեր են ձեռնարկում Շանհայան, Եվրասիական, ԲՐԻՔՍ կազմակերպությունների հետ համագործակցելու ուղղությամբ: Մինչդեռ Թուրքիան Եվրամիության համար տնտեսական կարևոր գործոն է»,- ասաց նա:

Ըստ նրա, նախորդ տարի գնահատականներն ավելի բացասական էին, որովհետև նախագահող երկրի` Կիպրոս հետ հրաժարավել էր որևէ կապ հաստատել:

Վ. Տեր-Մաթևոսյանը նշեց, որ Եվրամիությանն անդամակցելու համար Թուրքիային առաջարկվել է 33 փաթեթների առնչությամբ առաջընթաց արձանագրել: Տասից ավելի գլուխների վրա արգելք է դրված, 12 փաթեթ բացվել են, բայց աշխատանքները դանդաղ են ընթանում, այսինքն` «շատ աշխատանք կա կատարելու ու հնարավոր չէ խոսել կոնկերտ ժամկետի մասին», թե երբ կանդամակցի Թուրքիան Եվրամիությանը: