Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Քարահո՞ւնջ», թե՞ «Զորաց քարեր»… կառույցի անվան, ծագման և տարիքի շուրջ վերջին շրջանում դարձյալ ակտիվացել են քննարկումներն ու հեռակա բանավեճերը:

Այսօր լրագրողների հետ հանդիպմանը մաթեմատիկոս, կենսաբանական գիտությունների թեկնածու, Սլավոնական համալսարանի դասախոս Վաչագան Վահրադյանը նկատեց, որ կառույցը շատ առեղծվածային է, իսկ տարիքի, անվան և նշանակության վերաբերյալ հարցերը` վիճելի:

Նա նշեց, որ «Զորաց քարեր» անվանումը ստացվել է թուրքականացված «Ղոշունդաշ» անվանման թարգմանությունից, ինչը ստույգ արված չէ: Վաչագան Վահրադյանն ընդգծեց, որ «ղոշուն» բառացիորեն «շարք» է նշանակում, իսկ «դաշ»` «քար»: «Չգիտես ինչու թարգմանեցին «զորք» բառը և անվանեցին «Զորաց քարեր»: Եթե տուրք տանք թուրքական ավանդությանը, այդ քարերի տակ թաղված են զինվորականներ: Մենք դրանով թուրքական ջրաղացին ենք ջուր լցնում: Եթե ընդունենք, որ դա թուրքերն անվանում է, այլ ոչ թե թուրքացված, եթե պարզապես թարգմանենք, մենք ասում ենք, որ, այո. այստեղ թուրքեր են ապրել: Ինչ-որ մեկը շահագրգռված է, որ հայկական անվանումը չպահպանվի, այլ թարգմանվի թուրքականը»,- ասաց մաթեմատիկոսը:

Վաչագան Վահրադյանը փորձել է վերականգնել կառույցի հին հայկական անվանումը: Ըստ նրա` պետք է հարց տալ ու հասկանալ ինչպես կարող էր ծագել այդ թուրքական անվանումը. «Թուրքերը, որ եկել, տեսել են կառույցը, չէին կարող անվանել եզակի թվով, քանի որ քարերը շատ են: Ես ենթադրեցի, որ հայկականի մեջ էլ դա կարող էր մտած լինել եզակիով: «Ղոշունդաշի» դեպքում «քար» և «շարք» բառերը պետք է թարգանվեն որպես քարաշարք: Քարերն այնտեղ շարքով են դասավորված: Բացի այդ, «Ղոշուն» բառը հայկական բարբառներից շատերում օգտագործվում է մի փոքր այլ նշանակությամբ: «Ղոշուն» բառը հայկական բարբառներում որպես «խումբ» է օգտագործվում, այսպիսով` կարող է ստացվել «Քարախումբ»: Եվ քանի որ «խումբ» բառի ավելի կազմակերպված տարբերակը «փունջ»-ն է, այստեղից կարող է լինել «Քարափունջ», «Քարահունջ»»:

Մաթեմատիկոսը նկատեց, որ հիմա Հայաստանում` Սյունիքում և Ղարաբաղում, երեք գյուղ կա նույն Քարահունջ անվամբ, ևս մեկը կա Շահումյանի շրջանում: Նա տեղեկություններ ունի, որ նման կառույցներ կան նաև այդ գյուղերի մոտակայքում:

Նա տեղեկացրեց, որ երեք անգամ արշավ է կազմակերպել Գորիսից 10 կմ հեռավորության վրա գտնվող Քարահունջ գյուղ, որի բնակիչները տեղյակ չեն եղել իրենց գյուղի մոտ գտնվող նմանատիպ կառույցի մասին: «Մենք գտանք, որ այդպիսի կառույց կա, այն գտնվում է սարի լանջին: Որտեղ է կոնկրետ, չեմ ասի: Այն անտառի մեջ է, ծառերը ծածկել են քարերը: Նմանատիպ կառույց կարող է լինել նաև Ղարաբաղի Քարահունջ գյուղում և Շահումյանի նույնանուն գյուղում, որն օկուպացված է թուրքերի կողմից: Այդտեղի բնակիչներից մեկի թոռն ինձ ասեց, որ իր պապը պատմել է, որ իրենց գյուղի հարևանությամբ այդպիսի քարերի շարքեր կան»,- ասաց Վաչագան Վահրադյանը:

Ինչ վերաբերում է կառույցի տարիքին, նա նշեց, որ գիտնական Պարիս Հերունու միջին հաշվարկով այն 7500 տարի առաջ արդեն գործում էր: Նա մոտավոր ինտուիտիվ թիվ է նշել, ամենահավանականը` մոտ 15 տարեկան կարող է լինել: «Կառույցի ճարտարապետությունը` քարերի շարվածքը, կարապի համաստեղությունն է արտացոլում: Ես հետհաշվարկ կատարեցի չորս հազար տարի առաջվա աստղային երկինք, մաքսիմում կազմեց 14 հազար տարի»,- ասաց նա: