Սիրիահայ կնոջ պատմությունը… Գաղթականության շրջանի, օտարին թողած տան, սարերի հետ խոսելու և գտած հայրենիքի մասին
Սիրիահայ Սիլվիա Նաջարյան- Յակուբյանը մոտ կես տարի առաջ չէր պատկերացնում, թե ԱՅԲ դպրոցում ինչպիսին կլինի իր ապագան: Ամեն ինչ սկսվեց ԱՅԲ տարրական դպրոցի ծրագիրը գրելով: Հաջողությամբ գործը կատարեց ու եկավ անձնակազմ հավաքելու ժամանակը: Սիլվիան մասնագիտությունների հայկական անվանումները լավ չգիտեր:
«Ասացին ավելի լավ կլինի ուսմասվարը լինեք ու հավաքեք անձնակազմը: Ուսմասվար բառն ինձ ծանոթ չէր, չէի պատկերացնում, թե դա ինչ է: Բայց ասացի`շատ լավ, կսովորեմ: Երբ սկսեցի աշխատել, հասկացա… Սկզբում կրթական մասով էր պատասխանատու ուսմասվարը, բայց հիմա արդեն գրեթե ամեն ինչի պետք է վազեմ: Մեծ պատասխանատվություն կա` լինի սեղանը, որ պիտի պատվիրենք, գիրքը, թուղթը, մատիտը, ի՞նչ պիտի սովորեն, ե՞րբ պիտի սովորեն, ինչպես պիտի սովորեն: Երեխան ժամը քանիսի՞ն պիտի տուն գնա, ճի՞շտ մեքենայի մեջ է, իր ծնողի՞ մոտ գնաց… այսպես, ամեն ինչի պատասխանատու ես: Հիմա արդեն զգում եմ»,- ասում է ԱՅԲ տարական տպրոցի փոխտնօրենը:
Ընտանիքի մասին. «Ընտանիք, չէր նշանակում նույն ազգանունն ունենալ… մի մեծ ընտանիք ունեինք»
Սիլվիան մեկ տարի առաջ է Հայաստան եկել, մինչ այդ ամուսնու և երկու երեխաների հետ ապրում էր Սիրիայում: Ուղիղ քսան տարի ապրել է Դամասկոսում, ուր հարս էր եկել Վաշինգտոնից. «Վարժվեցի Դամասկոսի կյանքին, այնտեղի թե հայերը, թե սիրիացիները շատ մարդամոտ են, ձեռքերն ու դռները` միշտ բաց: Շատ հանգիստ կյանք ունեինք: Վաշինգտոնում էի բնակվում և տեղափոխվեցի Դամասկոս, իհարկե ամեն ինչ տարբեր էր, բայց ինձ համար շատ ավելի հաճելի կյանք էր, շատ ավելի ընտանեկան մթնոլորտի մեջ էի: Մենք ունեինք մեր շրջապատը, բավական հաճախ հանդիպում էինք ակումբներում, ամուսինս եկեղեցու և Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության հետ էր աշխատում: Ակումբներում, եկեղեցիում, դպրոցներում իսկական հայկական կյանք էր: Այո, Դամասկոսում էի ապրում, բայց շատ ուրախ էի, քան Վաշինգտոնում: Քսան տարի ապրեցինք և ունեցանք երկու երեխա` աղջիկ ու տղա»:
Դամասկոսում սկզբում չէր աշխատում, բայց քիչ անց սկսեց անգլերենի դասեր տալ ԱՄՆ դեսպանատանը. «Սիրեցի շատ այս գործը, երբ արդեն երկրորդ երեխաս ծնվեց, որոշեցի մասնագիտանալ կրթության մեջ: Մասնագիտանալուց հետո սկսեցի աշխատել ամերիկյան դպրոցում: Բոլորովին տարբեր մթնոլորտներ էին, ամերիկյան դպրոցից ներս ամերիկյան մթնոլորտ էր , հայկականը` ակումբներում ու եկեղեցում, և ունեի արաբականը` ամբողջ երկիրն ու ընկերներս: Այս երեք աշխարհը շատ լավ միացրել էի, իդելական էր, ամեն ինչս կար»:
Սիլվիայի խոսքով, Դամասկոսում ընտանիք ասվածն այլ նշանակություն ուներ. «Ընտանիք, չի նշանակում նույն ազգանունն ունենալ: Մի մեծ ընտանիք ունեինք, որտեղ բոլորս նույն գաղափարով էինք` լեզուն պահպանել, մշակույթը, պատմությունը: Թե այդ գաղափարներն ունենայիր, ուրեմն մենք ընտանիք ենք: Մենք, որ հավաքվում էինք ակումբում, ամեն տեսակ մարդ կար, տարբեր ազգանուններով, բայց մեծ ընտանիք էր: Ամենաքիչը ամիսը մեկ անգամ հավաքվում էինք, մարդիկ կային, որ ամեն օր գնում էին: Ոչ թե իրար տուն էինք գնում, այլ կենտրոններ ունեինք, որտեղ հավաքվում էինք: Սա էր մեր ընտանիքը»:
Դամասկոսում երկու-երեք տեղ կա, որտեղ Սիլվիայի ընտանիքի անդամների միտքն է միշտ: Մեկն իրենց տունն է, որը խաղաղ, ապահով շրջանում է գտնվում, մեկը` ամուսնու ընտանիքի անդամների տունն է. «Միշտ մտահոգ ենք իրենց համար, բայց փառք Աստծո, ամեն ինչ կարգին է իրենց հետ: Ընտանեկան պարտեզ ունենք, որը շատ վտանգավոր տեղում է, չգիտենք` ինչ վիճակում է: Այնտեղ շատ հիշողություններ ունենք, բայց ի՞նչ արած… մարդիկ կան ամեն ինչ են կորցրել: Կարևորը վայրերը, տները չեն, այլ անձերը, որ ապահով լինեն»:
Տան մասին. «Արդեն մեկ տարուց ավել է, ինչ Հայաստանում ենք և դա մեր ընդունած ամենալավ որոշումն է»
Ընտանիքը Հայաստան տեղափոխվելու մասին երբեք չի մտածել: Պատճառ չկար… գործ ունեին, տուն ունեին, ընկերներն ընտանիքի նման էին: Բայց հետո սկսեցին ավելի հաճախ Հայաստան գալ թե գործերով, թե հանգստանալու: «Շատ լավ եղավ դա: Սա մեր տեղն է, մենք այստեղին ենք պատկանում: Ամուսինս, երբ առաջին անգամ եկավ, ասաց` սարերին ինձ հետ խոսում էին»:
Սկզբում տարին մեկ անգամ էին գալիս Հայաստան, բայց հետո տարին մեկ անգամը դարձավ ամիսը մեկ անգամ: Դամասկոսում դեռ կռիվները չէին սկսել, որոշեցին Հայաստանում տուն գնել, որպեսզի երեխաներն իրենց զբոսաշրջիկ չզգան: Զգան, որ իրենց տունն ունեն. «Այդ ժամանակ երեխաները շատ փոքր էին` 10-12 տարեկան էին և վարժվեցին, իսկ հիմա արևելահայերեն ավելի հեշտ են խոսում, քան ես»:
Երբ Դամասկոսում վիճակը սկսեց լարվել, որոշեցին հեռանալ, քանի դեռ ավելի վատ չի եղել: Սկզբում որոշեցին գնալ Լիբանան, մտածում էին` երեխաները հնարավոր է ուսման և լեզվի հետ կապված խնդիրներ ունենան Հայաստանում: Փոխադրվեցին Բեյրութ, բայց մեկ ամիս էլ չդիմացան:
«Ասացինք` այս տեղը մեզ համար չէ, մենք պիտի Հայաստան գնանք, նույնիսկ եթե դժվարություններն ավելի շատ են: Ավելի հեռու էր Դամասկոսից, ավելի հեռու էինք մեծ մամայից, ավելի հեռու էինք ընտանիքից: Բայց վնաս չունի, մենք արդեն շատ կապված ենք Հայաստանի հետ, դժվարությունները կհաղթահարենք: Եվ մեկ օրվա մեջ որոշեցի, որ պիտի գանք: Մենք չենք մնա Լիբանանում: Ամուսինս այստեղ` Հայաստանում էր, զանագեցի, ասացի` մի արի, մենք ենք գալիս: Վերցրեցի երեխաներին ու եկանք: Արդեն մեկ տարուց ավել է, ինչ Հայաստանում ենք և դա մեր ընդունած ամենալավ որոշումն է: Սխալ էր մեր որոշումը Բեյրութ գնալու, չկարողացանք այնտեղի կյանքին վարժվել: Մենք այստեղ ավելի ուրախ ենք, ավելի հանգիստ ենք: Կարևորը, որ մեր երեխաները շիտակ մթնոլորտում են մեծանում, ճիշտ դպրոց են գնում ու բոլոր այն դժվարություները, որ սպասում էինք, թե կլինեն, հաղթահարված են»,- պատմում է Սիլվիան և ընդգծում է, որ Հայաստան գալու որոշումն ավելի շուտ երեխաներինն էր:
Դուստրն ավելի զգայուն է, խիստ հուզվում է, երբ Դամասկոսի մասին են խոսում, հատկապես, որ մեծ մայրն ու ընտանիքի մեծ մասն այնտեղ են: Երեխաները Դամասկոսում են մեծացել, շատ են կապված: Տղան էլ է հուզվում, բայց երբ մայրը տղային հարցնում է` «որտեղ է տո՞ւնը, որն է տո՞ւնը», նա պատասխանում է «այստեղ է տունը»:
«Զարմանում եմ, ինքը եղավ մեկ տարի է այստեղ, իր կյանքի 16 տարին Դամասկոսում է ապրել, ինձ ասում է` այստեղ է մեր տունը: Աղջիկս ասում է` այստեղ էլ է տուն, այնտեղ էլ, տղաս հակադարձում է` չէ, մեր տունն այստեղ է: Մի հետաքրքիր դեպք պատահեց, որ կուզենամ պատմել: Դեռ երկու-երեք ամիս է, ինչ այստեղ ենք, մեքենայով գնում էինք, ես վարում էի, տղաս կողքիս էր նստած: Եվ չեմ ուզում հարցնել` ինչպե՞ս է այստեղ, սիրո՞ւմ ես Հայաստանը… անցնում էինք կոնյակի գործարանի մոտով, ներքևում հին տներ էին, տեսարանը, անկեղծ ասած, այնքան էլ գեղեցիկ չէր: Շրջվեց ինձ ու ասաց` գիտե՞ս մամ, Երևանն աղվոր է: Ասացի` շատ լավ»,- Սիլվիան ժպտում է և հավելում, որ երեխաների համար կարևոր չէ արտաքին տեսքը, կարևորը, որ հայրենիքի զգացողություն կա:
Կիսված հայրենիքի, օտարին թողած տան, գաղթականության ու Ադանայից եկած պապերի մասին
Սիլվիայի ծնողներն արմատներով Ադանայից են եղել: «Ընտանիքում շատ բան չէինք խոսում… Ադանա, Մարաշ: Շատ բան չգիտեի մինչև մեծանալս: Մեծ հայրս Ադանայում հայտնի ջրաղաց սարքող է եղել, ատաղձագործ էր: Ադանայի մեջ շատ սիրված են եղել: Ցեղասպանության ժամանակ հարևանները նրանց թաքցրել են իրենց տանը, ջարդերի ժամանակ չեն գնացել Ադանայից: Հետո որ դուրս են եկել, տեսել են, Ադանայում հայ չի մնացել, որ իրենց տնից էլ ոչինչ չի մնացել, գնացել են Եգիպտոս: Ճանապահին մեծ հայրս եղբայրներից մեկին կորցրել է, տասը տարի հետո գտել է Կիպրոսում` Նիկոսիայում: Եգիպտոսից մեծ հայրս հասել են Բեյրութ, շատ աղքատ են եղել, հիվանդություններ, սով: Այստեղ հայրս քրոջն է կորցրել, նա մահացել է հիվանդությունից: Հետո կամաց կամաց սկսել են ոտքի կանգնել: Հայրս արդեն Բեյրությում է ծնվել»,- պատմում է նա:
Սիլվիայի տղային վերջերս շարադրություն են հանձնարարել, թեման` «Ո՞վ ես դու»: Տղան գրել է, որ ինքը 4-րդ սերնդի գաղթական է. «Մեր պատմությունն էր… որ, դժբախտաբար, գաղթենք, թողնենք մեր ունեցածը` տունը և այն ամենն, ինչ ստեղծել ենք: Գնանք ուրիշ տեղ և նորից սկսենք: Ուզում ենք, որ այս շրջանը կանգ առնի: Դրա համար ասացինք Հայաստանն ամենալավ տեղն է, որտեղ այս վատ շրջանը, գաղթականությունը կարող է ամփոփվել… այն գաղթական վիճակը, որի մեջ գտնվում ենք մենք` հայերս: Միշտ զգում ենք, որ մենք մեկ տեղի չենք պատկանում: Նույնիսկ Դամասկոսում եղած իդեալական պայմաններում մենք զգում էինք, որ մուսուլմանների մեջ ենք ապրում, այդ 100 տոկոս հայկական կյանքը չէինք ապրում»,- ասում է նա և հավելում, որ ուրիշի երկրում միշտ օտար ես:
Սա է պատճառը, որ Սիլվիայի ընտանիքը ձգում է դեպի Հայաստանը, դեպի ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ: Դժվարությունները շատ են, ճիշտ է, բայց դրանք ամեն տեղ են, ասում է նա ու ընդգծում. «Կարևորն այն է, որ մարդը քո նման է, քո մշակույթն է, քո բառը… Չզգաս քեզ օտար, չզգաս, որ դու հյուր ես: Փառք Աստծո, ես իմ անկախ երկիրն ունեմ, ինչո՞ւ թողնեմ գնամ»:
Հայրենիքում ապաստանած սիրիահայերի մասին շարքի նախորդ պատմությունները`
Սիրիահայ. Մեր ինքնությունը այստեղ կպահենք, Հայաստանից դուրս ուր էլ գնանք, պիտի ձուլվենք
Սիրիահայ Ժիրայրն Արցախում է արդեն չորս տարի. Սեղան է նստում յոթ զավակով, մեծ տղան էլ զինվոր է
«Տանս վրա երկու անգամ հրթիռ է ընկել, տունս քանդվել է». Հալեպահայ Սոսին Երևանում սենդվիչ է վաճառում
Հալեպահայ. Խիղճ չունեցող մարդու ձեռքին մնացինք, այդքան գեղեցիկ քաղաքն ինչի՞ են վերածել
Սիրիահայ կին. Իսկ տունը, առօրյան, իմ հիշողություններն ինձ հետ են կանչում Սիրիա
Թեկուզ վաղը պատերազմը դադարի, հետ չեմ գնալու. Արցախում վերաբնակեցված սիրիահայ բժիշկ
