Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Ուկրաինայի կողմից Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման բանակցությունները դադարեցնելը Ռուսաստանի դիրքորոշման հետևանք էր: Այս մասին «Public Dialogues» կայքում առցանց հարցազրույցի ժամանակ պատասխանելով Panorama.am-ի հարցերին, նշել է Ուկրաինայի նախագահին կից ռազմավարական հետազոտությունների ազգային ինստիտուտի Օդեսայի մասնաճյուղի գիտաշխատող, քաղաքագետ Աննա Շելեստը:

-Արդյո՞ք Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման բանակցություններն Ուկրաինայի կողմից դադարեցնելը Կրեմլի ճնշման արդյունք էր, թե՞ այդ որոշումը պայմանավորված էր Կիևի իրատեսական տնտեսական հաշվարկներով:
-Վստահ եմ, որ դա Ռուսաստանի դիրքորոշման հետևանք էր: Եթե խոսելու լինենք իրատեսության մասին, ապա համաձայնագիրը չէր նախաստորագրվի 2012թ.-ի մարտին: Այն ժամանակ չգիտեի՞ն դրա պայմանները: Այլ հարց է, որ Մոսկվան մինչև վերջին պահը հույս ուներ, որ համաձայնագիրը չի ստորագրվի Ուկրաինայի կողմից չկատարված պայմանների պատճառով՝ դատախազության մասին օրենքի ընդունում, Տիմոշենկոյի հարցի լուծում և այլն: Եթե տեսնեք իրադարձությունների հաջորդականությունը, ապա միայն այն ժամանակ, երբ խորհրդարանը սկսեց ընդունել վերջին անհրաժեշտ օրենքները, սկսվեց ակտիվ գործունեությունը, ընդ որում ոչ օբյեկտիվ տնտեսական բնույթի՝ նոր անտրաբանական մաքսավճարների ներդնում, ապրանքների ներմուծման արգելք, մաքսակետերում ստուգումներ, ակտիվ տեղեկատվական արշավ և այլն: Դեռ ամռան սկզբին այս ամենը չէր նկատվում: Ավելին, երբ 2008թ.-ին Մոսկվան արգելափակեց Ուկրաինայի կողմից ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործողությունների ծրագրի ստորագրումը, ռուս քաղաքական գործիչները ակտիվորեն հայտարարում էին, որ ՆԱՏՕ-ն սպառնալիք է, սակայն Ուկրաինայի եվրոպական ձգտումները մենք չենք արգելափակի: Այսօրվա հայտարարությունները լիովին վկայում են հակառակի մասին:

-Ինչպե՞ս է Ուկրաինայի ներքաղաքական իրավիճակը ազդել իշխանությունների որոշման վրա:
-Դժվար է ասել: Ավանդաբար պաշտոնապես հակաեվրոպական դիրքորոշում ունեն միայն կոմունիստները: «Տարածաշրջանների կուսակցությունը» կառավարության և նախագահի հետ միասին բազմիցս հայտարարել են Ուկրաինայի եվրոպական ընտրության մասին: Այլ հարց է, որ Ուկրաինայում ոչ բոլոր քաղաքական գործիչներն են հստակ հասկանում, թե դա ինչ է նշանակում, և պատրաստ լինելով արտոնություններ ստանալ, պատրաստ չեն բարեփոխումների, բաց և հաշվետու լինելուն, որոնք այս գործընթացի անքակտելի մասն են հանդիսանում:

-Ի՞նչ սպասել Վիլնյուսից հետո: Հնարավո՞ր է կարճաժամկետ հեռանկարում ասոցիատիվ անդամակցության շուրջ ԵՄ-Ուկրաինա երկխոսության վերսկսում:
-Եվրամիությունը բաց է թողել դռները Ուկրաինայի առջև: Եվրոպացի առաջնորդները չեն դադարում կրկնել այդ դիրքորոշումը: Որոշ եվրոպացի քաղաքական գործիչներ ասում են, որ տեսականորեն համաձայնագրի ստորագրումը հնարավոր է Վիլնյուսից հետո, սակայն եկեք խոսենք այն մասին, որ 2014թ.-ի մայիսին տեղի կունենան Եվրախորհրդարանի ընտրություններ, այսինքն՝ մոտ ապագայում այդ հարցով պարզապես ոչ ոք չի զբաղվի: Հարց է առաջանում, թե այլևս ինչի՞ մասին խոսել, եթե Ուկրաինան արդեն նախաստորագրել է փաստաթուղթը: Փաստացի առևտուր է գնում՝ կտա՞ արդյոք ԵՄ-ն փող բացի նրանից, որ կարող են գալ Ուկրաինա ներդրումների և խոստացված ֆինանսական աջակցության տեսքով:

-Արևելյան գործընկերության ծրագիրը շատ ռուս վերլուծաբանների կողմից գնահատվում է որպես աշխարհաքաղաքական նախագիծ, որը նպատակ ունի ռուսական սահմանների երկայնքով ձևավորել այսպես կոչված բուֆերային գոտի և արգելել Մոսկվայի ազդեցության տարածումը: Որքանո՞վ է հիմնավոր այդ դիրքորոշումը:
-Այդ դիրքորոշումը Ռուսաստանի ընդհանուր արտաքին քաղաքական հայեցակարգի մաս է կազմում: Ինչո՞ւ մեզ բոլորիս՝ Արևելյան գործընկերության 6 երկրներին անպայման պետք է ընկալել որպես ազդեցության գոտի կամ ավելի վատ՝ բուֆերային գոտի: Ինչո՞ւ մեզ չի կարելի ընկալել՝ որպես հավասար անկախ գործընկերներ: Ես Արևելյան գործընկերության մեծ կողմնակից չեմ, ինքս շատ հարցեր ունեմ այդ ծրագրի հետ կապված: Սակայն խնդիրը նրանում է, որ «հակա» պիտակը Մոսկվայի կողմից ինքնաբերաբար դրվում է բոլոր նախագծերի վրա, որոնց նախաձեռնողը չէ, չի փորձում հասկանալ բուն էությունը: Չէ՞ որ Մոսկվային նույնպես հրավիրել էին միանալ Արևելյան գործընկերությանը:

-Ուկրաինայում սկիզբ առած բողոքի ակցիաներն արդյո՞ք արտահայտում են մեծամասնության կարծիքը:
-Եվրամայդաններն արտահայտում են նրանց մեծամասնության կարծիքը, ովքեր վաղը որոշումներ են ընդունելու և անտարբեր չեն, թե ինչպիսին կլինեն դրանք: Ուկրաինայի խնդիրը նրանում է, որ շատ են նրանք, ովքեր անտարբեր են և ում չի հետաքրքրում, թե ինչ է տեղի ունենում: Եվրամայդանը ոչ թե ինքնին ԵՄ-ի օգտին է կամ գործող իշխանությունների դեմ, այլ դեմ է ստեղծված պայմաններին, պարտադրվող որոշումներին: Ակտիվիստները պարտադրեցին կուսակցություններին իջեցնել կուսակցական դրոշները, քանի որ ակցիան ոչ թե քաղաքական է, այլ հասարակական: Այնտեղ տարբեր հայացքներ և դիրքորոշում ունեցող մարդիկ են: Սակայն շատերը դուրս եկան, քանի որ զգում են, որ իրենց խաբել են: Դեռ մեկ շաբաթ առաջ բոլոր էկրաններից նրանց ասում էին, որ Վիլնյուսում կստորագրվի համաձայնագիրը, և հանկարծ կառավարության բացարձակ անհասկանալի որոշում: Այսօր Մայդանում կանգնած մարդկանց համար սա Եվրամիության և Ռուսաստանի միջև ընտրություն չէ, մենք չենք հակադրում մեկը մյուսին: 2004 թվականը չէ, դա պետք է շատ լավ գիտակցել:

-Ինչո՞ւ Եվրոպան չցանկացավ «վճարել» Ուկրաինայի հետ ասոցացման համար: Չէ՞ որ Ուկրաինան բազմիցս ակնարկել է, որ ակնկալում է տնտեսության արդիականացման համար արտաքին գործընկերների ֆինանսական աջակցությունը:
-Անկեղծ ասած, սկզբում ցանկանում եմ տալ հանդիպակած հարց, իսկ ինչո՞ւ ԵՄ-ն պետք է վճարի դրա համար: Նրանք մեզ պարտադրո՞ւմ են ստորագրել համաձայնագիրը: Քշո՞ւմ են ասոցացման: Թե դա ուկրաինական պետության գիտակցված ընտրությունն էր, քանի որ բազմաթիվ ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, թե ինչպիսի օգուտներ, այդ թվում՝ տնտեսական, կունենա Ուկրաինան ասոցացման համաձայնագրից: Այո, դրանք չեն լինի կարճաժամկետ օգուտներ, շատերը նկատելի կլինեն միայն մի քանի տարի հետո, սակայն ժամանակն է ռազմավարական մտածողությամբ առաջնորդվել, այլ ոչ թե այսրոպեական օգուտներով: Ուկրաինական ձեռնարկությունների կորուստները կարող են լինել միայն իրենց սեփական ծուլության, արդիականացման և չափանիշների բարձրացման ցանկության բացակայության պատճառով: Սակայն Ուկրաինայում այդ մասին խոսում են արդեն մի քանի տարի՝ անկախ եվրաինտեգրման խնդրից: Ուկրաինայում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանը շատ լավ է ասել. «Եվրամիությունը բյուջեի դեֆիցիտի փակման ինստիտուտ չէ... Ինձ զարմացնում է, երբ խոսում են բիզնեսի փոխհատուցման մասին, որը չի ցանկանում մրցունակ լինել»: Ավելին, փոխհատուցման թեմայի հետ կապված հայտնի չէ, թե ինչ գումարների մասին է խոսքը, քանի որ կառավարության անդամների հնչեցրած թվերը անգամ կրկնակի տարբերվում են իրարից: Միևնույն ժամանակ ԵՄ-ն առաջարկել է 610 մլն եվրո օժանդակություն:

-Ուկրաինայի իշխանությունները Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագրի բանակցությունները դադարեցման գլխավոր պատճառներից նշում են տնտեսության արդիականացումն ու Եվրոպայի շուկաներում ուկրաինական ապրանքների անմրցունակությունը: Տնտեսության ո՞ր ճյուղներն առաջին հերթին վերոնշյալ արդիականացման կարիքն ունեն:
-Երկու տարի առաջ տնտեսության այդ ճյուղերը արդիականացման կարիք չունեի՞ն, երբ նախաստորագրվեց համաձայնագիրը: Ուկրաինական շատ ձեռնարկություններ վաղուց արտահանում են իրենց արտադրանքը ԵՄ և լավ ծանոթ են նրանց պահանջներին: Որոշ խոշոր գործարարներ ակտիվորեն ներդրումներ էին անում ձեռնարկություններում, որոնք ԵՄ տարածքում են գտնվում: Տնտեսության այն ճյուղներն ունեն արդիականացման կարիք, որոնք էներգետիկ կախվածություն ունեն, քանի որ 20 տարի ցածր սակագնով գազ ստանալով՝ նրանք չէին ցանկանում անցում կատարել էներգախնայող տեխնոլոգիաների, որը ներդնում է ողջ աշխարհը: Սակայն դա նրանց ընտրությունն է: Ինչո՞ւ «Интерпайп» մետալուրգիական ընկերությունը կարողացավ շահագործել ժամանակակից գործարան: Այնպես որ խնդիրը ոչ թե ԵՄ-ն է, այլ հետխորհրդային տարածքում բիզնեսի վարման ավանդույթները: Այդ բարեփոխումներն ու արդիականացումն անհրաժեշտ են Ուկրաինային անկախ նրանից, թե ինչպիսին կլինի Ուկրաինայի արտաքին քաղաքական կուրսը: Ինչ վերաբերում է մեր գյուղատնտեսությանը, ապա ինչո՞ւ են բոլորը տեսնում միայն Եվրոպայի ու Ռուսաստանի շուկաները: Ուկրաինական ցորենի մեծ մասը գնում է Մերձավոր Արևելք և Աֆրիկա: Մենք անգամ համաձայնագիր ենք ստորագրել դեպի Իրաք մարինացված վարունգ արտահանելու մասին, որքան էլ ծիծաղելի դա չհնչի: Շուկաներ կան, սակայն դրա համար պետք է աշխատել: Հիշեք վրացական գինիների արտահանման հետ կապված իրավիճակը: Ցավալի է: Սակայն նրանք սկսեցին շարժվել, աշխատել, փնտրել, բարելավել: Չէ՞ որ դուք էտում եք խաղողը գարնանը, որպեսզի ամռանը հրաշալի բերք լինի: Այդպես է նաև տնտեսության մեջ. հավանաբար երբեմն անհրաժեշտ է ճգնաժամ, որպեսզի սկսեն որևէ բան փոխել դեպի լավը: