Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Անկասկած, Հովհաննես Բաղրամյանը բնատուր կարողություններով օժտված զորավար է: Նա ունի և հրամանատարական, և շտաբային փորձ, որը օգնել է նրան հաջողությամբ որոշել զորքերի ղեկավարման հարցերը, ինչպես նաև ռազմական գործողությունների պլանների մշակմանը, ընդ որում, նա ձգտում էր հաղթանակի հասնել ամենակարճ ճանապարհով: Հ. Ք. Բաղրամյանի բնավորությունը նույնպես հաստատուն է և ամուր»,- Խորհրդային Միության մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանին այսպես է բնութագրել ԽՍՀՄ  մարշալ Վասիլևսկին:

1897 թվականին հենց այս օրն է Չարդախլու գյուղում ծնվել զորահրամանատար, ռազմական գործիչ, Խորհրդային Միության մարշալ և կրկնակի հերոս հովհաննես Բաղրամյանը:

1915 թվականին Հովհաննես Բաղրամյանը կամավոր ընդգրկվել է Ռուսաստանի բանակում՝ 2-րդ Կովկասյան սահմանային գնդում՝ Ռուսաստանի էքսպեդիցիոն կորպուսի կազմում, և Առաջին համաշխարհային պատերազմի մեծ մասը կռվեց Կովկասյան ճակատում՝ Օսմանյան Կայսրության դեմ։

1918 թ-ին մասնակցել է թուրքական զորքերի դեմ մղված կռիվներին, մայիսի 22–26-ին՝ որպես Հայկական 1-ին հատուկ հեծելազորային գնդի դասակի հրամանատար՝ Սարդարապատի ճակատամարտին: «Սարդարապատի ճակատամարտի նշանակությունը շատ մեծ է. եթե այնտեղ չջախջախեինք թուրքերին նրանք կգնային Էջմիածին և Երևան: Հայաստանից ոչինիչ չէր մնա, ոչինչ չէր փրկվի… Հայերը հաղթեցին, որի շնորհիվ կա այսօրվա ծաղկուն Հայաստանը»,- ասել է Հ. Բաղրամյանը:

«1968թ. Երևան, պետհամալսարան
ԽՍՀՄ մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանի հանդիպումը ուսանողության և պրոֆեսորադասախոսական կազմի հետ:
Այն հարցին, թե մարշալը երբևիցե հանդիպե՞լ է զորավար Անդրանիկին, պատմեց հետևյալը.
…1918թ. մարտին Սարիղամիշի Խորասան գյուղի մոտ մեր ջոկատը կանգ առավ կարճատև հանգստի։ Էրզրումից նահանջում էր Զորավար Անդրանիկը ավելի քան 15000 գաղթականներով։ Առավոտ շուտ ինձ դուրս կանչեցին։ …Զորավարը խոժոռ հայացքով նայեց ինձ ու ապտակեց.
-Կոռնետ Վանո՛, քո այդ երեսուն զինվորները իմ հույսն են… բայց ինձ լուր տվին, որ նրանց մի մասը հրաժարվում է կռվել։ Սա մեր հայրենիքն է, ինչ կարևոր է, թե ովքեր են ղեկավարում… Հայրենիքը միշտ կապրի նվիրյալ չարքաշների կյանքով… Գնա կարգի բեր քո էսկադրոնը…
Ցավալի էր, 1918թ. գարնանը ամենուրեք կարելի էր լսել «թող հիմա էլ աղաների տղաները կռվեն, հերիք է մենք ինչքան կռվեցինք»։
Զորավարի ապտակը ինձ մարշալ դարձրեց։ Ոչ մի պարագայում չի կարելի հայրենիքից նեղանալ… Չէ՞ որ 1941-ին աքսորի մեջ գտնվող մեծ թվով խորհրդային գեներալներ վերադարձան պայքարելու ֆաշիզմի դեմ, ինչպես օրինակ, մարշալ Կոնևը» (աղբյուր՝ http://armenology.bnaban.am):

Հ. Բաղրամյանը շատ մտերիմ է եղել Հովհաննես Թումանյանի հետ: «Շատ են մեծ հայերը, սակայն նրանց մեջ առանձնանում է Թումանյանը: Նա մեծ է բոլորից, իսկական մի ողջակեզ, ով ճերմակ դրոշը ձեռքին՝ անցնում էր գյուղից գյուղ, չէր վախենում գնդակներից և խաղաղություն ու բարեկամություն էր քարոզում»,- ասել է մարշալը:

Հայաստանի խորհրդայնացումից (1920թ.) հետո եղել է Հայկական հրաձգային դիվիզիայի գնդացրային էսկադրոնի: 1923–31 թթ-ին՝ հեծելագնդի հրամանատար, ապա՝ 5-րդ հեծյալ դիվիզիայի շտաբի պետ: Հայրենական մեծ պատերազմի (1941–45 թթ.) նախօրեին գնդապետ Բաղրամյանը նշանակվել է Կիևի հատուկ ռազմական օկրուգի շտաբի օպերատիվ բաժնի պետ, ապա՝ Հարավարևմտյան ռազմաճակատի շտաբի պետի տեղակալ: Պլանավորել և կազմակերպել է ռազմաճակատի զորքերի նահանջը և Կիևի պաշտպանությունը: Նրա նախաձեռնությամբ է մշակվել Հարավային ուղղությամբ զորքերի հակահարձակումը և 1941 թ-ի նոյեմբերին Ռոստովի ազատագրումը: Դեկտեմբերին պլանավորել և իրականացրել է Ելեցի ռազմական գործողությունը: 1942 թ-ի սկզբին եղել է Հարավարևմտյան ուղղության օպերատիվ խմբի (մայիսից՝ շտաբի) պետ, 1942 թ-ի հուլիսից՝ ռազմական գործողությունների անմիջական հրամանատար: Նրա գլխավորությամբ 16-րդ բանակը պաշտպանել է Մոսկվայի մատույցները՝ Արևմտյան ռազմաճակատի հարավային թևում, 1943 թ-ի հուլիս-օգոստոսին աչքի է ընկել Կուրսկի ճակատամարտում և մի շարք հարձակողական ռազմագործողություններում:  Գեներալ Բաղրամյանը գլխավորել է Զեմլանդական զորախումբը (3-րդ բելոռուսական ռազմաճակատի կազմում): Նրա հրամանատարությամբ զորքերը վերացրել են հակառակորդի՝ Արևելյան Պրուսիայի խմբավորումը և 1945 թ-ի ապրիլի 6–10-ը գրավել դրա կենտրոն Քյոնիգսբերգ ամրոց-քաղաքը (1946 թ-ից՝ Կալինինգրադ): Ապա նշանակվել է 3-րդ բելոռուսական ռազմաճակատի հրամանատար, իրականացրել ֆաշիստական զորքերի վերջնական ջախջախումը Արևելյան Պրուսիայում:

Նա ռազմաճակատային հարուստ փորձը լայնորեն օգտագործում էր ռազմական շինարարության և սովետական բանակի ու ռազմածովային նավատորմի մարտական պատրաստության ամրապնդման գործում։ 1968 թվականից մինչև իր կյանքի վերջին օրերը մեծ աշխատանք էր կատարում պաշտպանության մինիստրության գլխավոր տեսուչների խմբում։

Հարուստ է նրա գրական ժառանգությունը: Հ.Բաղրամյանը գրել է տասից ավելի գրքեր և մոտ 200 հոդված, որոնք գիտական խորությամբ լուսաբանում են սովետական ռազմական գիտության տարբեր հարցեր: Նա հեղինակել է «Այսպես է սկսվել պատերազմը», «Ռազմաճակատային ճամփաներով» գրքերը: Նրա գործունեության մասին գրվել են գրքեր:

Բաղրամյանի կենսագիր Մարտին Մերժանովը գրում է, որ խաղաղ կյանքը զորավարին վերադարձրեց, վերածնեց սերը դեպի արվեստը, դեպի գեղանկարչությունը: Հայտնի է նրա բարեկամությունը Մարտիրոս Սարյանի հետ: Հովհաննես Բաղրամյանին հարազատ էին Ռեպինի, Լևիտանի, Կրամսկոյի, Նալբանդյանի ստեղծագործություները: Նա նաև թատրոնապաշտ էր, համարյա բաց չէր թողնում Մոսկվայի Գեղարվեստական, Ակադեմիական ու Փոքր թատրոնների ներկայացումները: Գերադասում էր պատմական սյուժեներով բեմականացումները: Նրա գրադարանը լի էր առավելապես ռազմապատմական գրականությամբ:
Հ, Բաղրամյանը մահացել է 1982 թվականի սեպտեմբերի 21-ին ծանր, երկարատև հիվանդությունից

«Պատմության փորձը ցույց է տալիս, հաղթանակի ուղին դժվարին է և այն ազնվությամբ հաղթահարում է միայն նա, որին թևավորում է հայրենասիրությունը և ազնվագույն նպատակը»,- գրել է մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանը: