Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Ադրբեջանում բենզինի և դիզելային վառելիքի սակագների բարձրացումը 30 %-ով և արդյունաբերական ձեռնարկություններին մատակարարվող գազի սակագնի բարձրացումը 100%-ով գների զգալի աճի պատճառ կդառնա, որ բացասաբար կազդի բնակչության եկամուտների, բնականաբար նաև կենսամակարդակի և ընդհանրապես սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի վրա: Միաժամանակ այն ճնշող ազդեցություն կունենա ամբողջ տնտեսության, հատկապես գյուղատնտեսության, տրանսպորտի և արդյունաբերության որոշ ճյուղերի գործունեության վրա:

Հիշեցնենք, որ Ադրբեջանի Հանրապետության Տարիֆների (գների) խորհուրդը դեկտեմբերի 3-ին հաստատել է բենզինի և դիզելային վառելքի նոր սակագներ, որտեղ 1 լիտր AI-95 բենզինի սակագինը 0.6 մանաթից դարձել է 0,8 մանաթ ($1), АI-92 և АI-80 բենզինի սակագները 0.55 և 0.45 մանաթից դարձել են 0,7 մանաթ ($0,89), իսկ դիզելային վառելքի գինը 0.45 մանաթից դարձել է 0,6 մանաթ ($0,76): Միաժամանակ կրկնակի ավելացել է քիմիական, մետալուրգիական և էլեկտրաէներգիա արտադրող ձեռնարկություններին մատակարարվող բնական գազի սակագինը, որը կկազմի 1000 մետր խոր.-ի համար 80 մանաթ ($102), նախկին 42 մանաթի ($53) փոխարեն:

Նշենք, որ Տարիֆների խորհրդի այս թանկացումները տնտեսապես հիմնավորված չեն և պայմանավորված չեն ինքնարժեքը պայմանավորող ծախսերի աճով: Ըստ ադրբեջանցի փորձագետերի, թանկացումներից ստացվող եկամուտները նախատեսված են եկող տարվա պետական բյուջեի պակասորդի ծածկման համար: Հիշեցնենք, որ վերջին տարիներին առաջին անգամ Ադրբեջանի 2014թ.-ի բյուջեում եկամուտները կտրուկ նվազելու են (994 մլն. դոլլարով), որն իր հերթին պայմանավորված է Ադրբեջանի պետական նավթային հիմնադրամից 2.6 մլրդ. դոլլարով պետական բյուջե տրանսֆերտների կրճատմամբ: Դրա փոխարեն նախատեսվում է ավելացնել հարկային եկամուտները ևս 1,6 մլրդ. դոլլարով: Միաժամանակ ավելացվել է ծախսերը 270 մլն. դոլլարով հիմնականում սոցիալական ծախսերի ավելացման նպատակով: Բյուջեի դեֆիցիտը կազմելու է 2.1 մլրդ. դոլլար, որի մոտ 780 մլն. դոլլարը նախատեսված է ծածկել բենզինի, դիզվառելիքի և ձեռնարկություններին մատակարարվող գազի սակագների թանկացման հաշվին: Ավելացնենք, որ ոչ այնքան բյուջեի դեֆիցիտի, այլ ընդհանրապես բյուջեի եկամուտների նախատեսված մակարդակը ապահովելու խնդիր կա Ադրբեջանում: Դատելով ադրբեջանական տնտեսության ներկա վիճակից այս լրացուցիչ հարկային բեռի հավաքագրումը բավականին բարդ խնդիր է համարվում, չի բացառվում նաև Տարիֆների խորհրդի կողմից եկող տարվա ընթացքում էլեկտրաէներգիայի, բնակչությանը մատակարարվող գազի և ջրամատակարարաման սակագների բարձրացումներ: Այսինքն, բյուջեում սոցիալական ծախսերը ավելացնելու պատրվակով, Կառավարությունը մի քանի անգամ ավել ծավալով թանկացումների միջոցով հետ է վերցնում նույն հասարակությունից:

Բնականաբար այս թանկացումները առաջին հերթին ազդում են հասարակական տրանսպորտի և բեռնափոխադրումների վրա: Դիզվառելիքի և բենզինի գների աճը կնպաստի գյուղատնտեսական մթերքների՝ հատկապես հացահատկի, կաթնամթերքի, բանջարեղենի, մրգեղենի, կարտոֆիլի գների վրա, որը պայմանավորված կլինի տեղափոխման ծախսերի ավելացմամբ: Գյուղմթերքների գների աճը ակնառու կլինի հատկապես եկող տարի գյուղատնտեսական սեզոնային աշխատանքների ժամանակ: Թեև նավթավերամշակման գործարանները և Socar-ը որոշակիորեն կշահեն այս թանկացումներից, սակայն այն բացասաբար կազդի էլեկտրաէներգիա արտադրող ձեռնարկությունների, ինչպես նաև ալյումին, երկաթ և պողպատի իրեր արտադրող ձեռնարկությունների վրա: Գաղտնիք չէ, որ դրանք էներգատար արտադրություններ են և հիմնականում արտահանվում են:

Այստեղ թերևս ամենակարևորը այն է, թե որքան կկազմի գնաճը կամ ինչպիսին կլինեն գների փոփոխությունները պայմանավորող տարբեր ինդեքսները, ինչպես օրինակ՝ սպառողական գների ինդեքսը, արդյունաբերողների արտադրանքի կամ գյուղմթերք արտադրողների իրացման գների ինդեքսները: Թեև Ասիական զարգացման բանկի (ADB) Ադրբեջանի ներկայացուցչի նախնական գնահատականների համաձայն վառելիքի թանկացմամբ պայմանավորված գնաճի մակարդակը եկող տարի կկազմի ընդամենը 9%, սակայն պարզ է, որ իրականում գնաճը երկնիշ թվերով՝ ավելի շուտ 20%-ը գերազանցող ցուցանիշով կբնութագրվի: Գաղտնիք չէ ադրբեջանական իշխանությունների գերզգայուն վերաբերմունքը գնաճի նկատմամբ և հատկապես դրանց իրական պատկերը աղավաղելու հակումները: Ամեն դեպքում վերջին 4-5 տարիների ընթացքում ըստ պաշտոնական վիճակագրության Ադրբեջանում գնաճը չի գերազանցել 10%-ը (իրական գնաճը մի քանի անգամ ավելին է, քան պաշտոնական տվյալները), պարզ է, որ եկող տարի իշխանության ամենաբարձրագույն օղակից ստացված հրահանգի համաձայն կրկին այն չի գերազանցի 10% սահմանագիծը:

Հեղինակ` Սարգիս Մանուկյան