Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Ադրբեջանի Հանրապետության Տարիֆների (գների) խորհուրդը դեկտեմբերի 3-ին հաստատել էր բենզինի և դիզելային վառելքի նոր սակագներ, որտեղ 1 լիտր AI-95 բենզինի սակագինը 0.6 մանաթից դարձել է 0,8 մանաթ ($1.02), АI-92 և АI-80 բենզինի սակագները 0.55 և 0.45 մանաթից դարձել են 0,7 մանաթ ($0,89), իսկ դիզելային վառելքի գինը 0.45 մանաթից դարձել է 0,6 մանաթ ($0,76): Միաժամանակ կրկնակի ավելացել է քիմիական, մետալուրգիական և էլեկտրաէներգիա արտադրող ձեռնարկություններին մատակարարվող բնական գազի սակագինը, որը կկազմի 1000 մետր խոր.-ի համար 80 մանաթ ($102), նախկին 42 մանաթի ($53) փոխարեն: Ամենայն հավանականությամբ, վառելիքի թանկացումների հետևանքով կբարձրանա նաև հացամթերքի և տրանսպորտի գինը:
«Դա արվել է երկրի դինամիկ տնտեսական զարգացման ապահովման նպատակով, որը պահանջում է ապրանքների և ծառայությունների գների համապատասխանեցում շուկայական տնտեսության սկզբունքներով»,-թանկացումների հետ կապված նման բացատրություն է տվել Ադրբեջանի Տարիֆների (գների) խորհրդի քարտուղար Իլքին Մեդժիդովը:

«Եթե մեզ վրա դրված պլանը չնվազեցնեն, ձեռք չի տա աշխատել: Օրական վառելիքի վրա պետք է ծախսել 15 մանաթ ($11.7): Դա քիչ գումար չէ: Մեզ օրական մնում է 20-ից 25 մանաթ: Ով կաշխատի 10 մանաթի համար: Անձամբ ես չեմ աշխատի, սա իմ վերջին աշխատանքային օրն է»,-ասել է ավտոբուսի վարորդներից մեկը:

Ադրբեջանում թանկացումները մեծ դժգոհություն են առաջ բերել բնակչության շրջանում` արձանագրելով սոցիալական լարվածության աճ: «Շատ վատ է, որ գները բարձրացրել են: Թանկացել է 33 %-ով: Հավանաբար շուտով կթանկանա նաև էլեկտրաէներգիան»,-նշում է Բաքվի բնակիչներից մեկը: Ադրբեջանցի փորձագետները ևս անհիմն են համարում նման թանկացումները: Առաջիկա տարվա բյուջեի քննարկման ժամանակ տնտեսագետները կանխատեսել են ապրանքների և ծառայությունների գների բարձրացում: Նշվում էր, որ 2014-ի բյուջեի 2 միլիարդանոց դեֆիցիտը հենց թանկացումների միջոցով են կոմպենսացնելու: «Թանկացումները կբերեն 600 միլիոն մանաթի եկամուտ, և բենզինի` 30 %-ով թանկացումը որևէ տնտեսական հիմք չունի»,-արձանագրում են փորձագետները` շեշտելով, որ հաշվարկներն արվում են ոչ թափանցիկ ձևով: Եւ այսպես, ինչու՞, ի՞նչ նպատակ և ի՞նչ պատճառներ ունեն նման կտրուկ թանկացումները: Ստորև կդիտարկենք հնարավոր տարբերակները:

«Ամենաթարմ» նորությունը դա «Շահդենիզ-2» գազի հանքավայրի շահագործման հետ կապված միջազգային ներդրումների մասին նախագծի ստորագրումն է: Ընդ որում, Ադրբեջանում կայանալիք ընտրությունների նախօրեին Իլհամ Ալիևը հայտարարել էր, որ ադրբեջանական «Շահդենիզ-2»-ից Եվրոպա գազ փոխադրելու TANAP կոչված գազատարի շինարարության պատասխանատվությունն ու հիմնական ֆինանսական բեռն իր վրա է վերցնելու ադրբեջանական կողմը: Այդ տեսանկյունից, միանգամայն հավանական կարելի է համարել, որ թանկացումների արդյունքում ստացված գումարները կուղղվեն նոր գազատարի շինարարությանը, քանի որ նավթային եկամուտների ղեկավարման գործընթացը խիստ կասկածելի կերպով է ընթանում: Այդ մասին վերջերս նշել էր նաև տնտեսական հարցերով փորձագետ Գուբադ Իբադօղլուն: Այդ առնչությամբ արված հետազոտության մեջ նշվում է, որ այս տարի Նավթային ֆոնդը ծախսել է 2018 թվականի միջոցները, իսկ այս տարվա միջոցները ծախսվել էին դեռ 2011-ին: Իբադօղլուն նշել էր, որ եթե այս արագությամբ շարունակեն ծախսել, ապա ձեռքբերված նավթագազային եկամուտները առաջիկա տաս տարիների ընթացքում կարող են սպառվել:

Բյուջեի դիֆիցիտի պատճառներից կարող է լինել նաև 2013-ին ռազմական ծախսերի ավելացումը: Ավելին, նախատեսվում է ծախսերի հետագա աճ` 2014-ին Ադրբեջանը պաշտպանական-անվտանգության գերատեսչությունների ծախսերի համար ծրագրում է հատկացնել 2 մլրդ 967 մլն 831 մանաթ (մոտ 3 մլրդ 798 հազար ԱՄՆ դոլար)։ Դա 2013-ի համեմատ 57 մլն մանաթով (մոտ 73 մլն ԱՄՆ դոլար) ավել է։

Թանկացումների պատճառներից կարող է լինել ընտրությունների ժամանակ ծախսված գումարների, մասնավորապես բաժանված ընտրակաշառքների «ետ բերումը»:

Բացառված չէ, որ թանկացումները կարող են պայմանավորված լինեն նաև կլանների ներսում առկա խնդիրներով: Հայտնի է, որ Պաշտպանության նորանշանակ նախարար Զաքիր Հասանովը համարվում է «նախիջեւանյան կլանի» կադր, մինչև նախկին նախարար Սաֆար Աբիևը Փաշաևների կլանի «մարդ» էր համարվում: Ուստի թանկացումները նաև ներկլանային դավադրությունների և/կամ «սաբոտաժի» արդյունք կարող են լինեն:

Եվ ի վերջո, հավանական է նաև, որ թանկացումները պայմանավորված են Ռուսաստանի կողմից տնտեսական որոշակի ճնշումների կիրառման հետ` ուղղված Ադրբեջանին` Մաքսային Միություն ներքաշելու գործին: Թեև բարդ է հստակ հասկանալ դա, քանի որ թե Ադրբեջանը, թե Ռուսաստանը հեռու են այդ հարցերում թափանցիկ գործելակերպ ունենալուց, այդուհանդերձ այդ հանգամանքը ևս պետք է հաշվի առնել:

Տաթևիկ Հայրապետյան