Խաղաղ պայմաններում ոչնչացված արժեքներ և զինված բախման դեպքում դրանք պահպանելու կոնվենցիաներ
Մինչ խաղաղ պայմաններում, Երևանի կենտրոնում և օրը ցերեկով ոչնչացվում են հայ մշակույթի ամենաարժեքավոր նմուշներից մի քանիսը, բազմաթիվ կոթողներ էլ գտնվում են անմխիթար վիճակում, կառավարությունը զինված պայմաններում մշակութային արժեքների պահպանության մասին միջազգային ինչ-որ կոնվենցիաների ինչ-որ կետերին միանալու մասին որոշումներ է ընդունում, ինչ-որ զեկույցների հավանություն տալիս: Իհարկե այս երկու հասկացությունները միմյանց հակասող չեն, բայց մեկի` ավելի արդիականի, բացակայության դեպքում երկրորդի մասին խոսելը, մեղմ ասած, այնքան էլ լուրջ չէ:
Կառավարությունը հավանություն է տվել «Զինված ընդհարման դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» Հաագայի 1954թ. մայիսի 14-ի կոնվենցիայի, դրան կից 1999թ. մարտի 26-ի երկրորդ արձանագրության կիրարկման վերաբերյալ ՀՀ պարբերական զեկույցին: Չորս տարին մեկ պետությունը զեկույց է ներկայացնում նշված կոնվենցիայի և արձանագրության իրականացման վերաբերյալ:
Ափսոս, որ չեն գրում նման զեկույցներ խաղաղ պայմաններում ոչնչացված մշակութային արժեքների մասին…
Ճարտարապետ Արսեն Կարապետյանը ողջունելի է համարում նման փաստաթղթի առկայությունը, որովհետև միշտ անհանգստացնող է, թե ինչ տեղի կունենա հուշարձանների հետ պատերազմական դրություններում: «Ցավալին այն է, որ մենք մտածում էինք, թե անկախությունը կբերի այնպիսի վիճակ, որ նման հարց չի լինի: Խաղաղ պայմաններում կլիներ զուտ տեխնիկական խնդիր` ինչպես պահպանել հուշարձանները: Փորձը ցույց տվեց, որ քսան տարվա մեջ երևի ավելի շատ հուշարձաններ կորցրեցինք խաղաղ պայմաններում, քան պատերազմից վնասվեցին: Այդ իմաստով շատ անհասկանալի է: Եթե չենք պահպանելու, պաշտպանելու, իմաստը ո՞րն է»,- ասում է նա:
Ազգագրագետ, պատմաբան Մխիթար Գաբրիելյանի կարծիքով, զինված բախումների ընթացքում մշակութային արժեքների պահպանությունը միանշանակ կարևոր է. «Փորձը ցույց է տալիս, որ պատերազմական գործողությունների ժամանակ շատ հաճախ ծայրահեղ ուժերը ոչնչացնում են մշակույթի անգնահատելի արժեքները: Թալիբները Բուդդայի արձանները վերացրեցին, Լիբանանում ծայյրահեղականներն այրեցին քրիստոնեական ամենահարուստ գրադարաններից մեկը: Հեռու չգնանք, մեր Ջուղայի խաչքարերի նկատմամբ վանդալզմը…»:
Ազգագրագետը կարևորում է զինված բախումների ընթացքում մշակութային արժեքների պահպանման պատասխանատվության ստանձնումը և ընդգծում, որ այդ բարբարոսության դրսևորումները միանշանակ պետք է կանխվեն կամ խստագույնս դատապարտվեն: «Այլ հարց է, որ պետք է մտածել խաղաղ պայմաններում մշակութային արժեքների պահպանման, ինչպես նաև մշակույթի հանրայնացման, ժառանգության վերարտադրության նորմալ ապահովման մասին»,- ասում է նա և հավելում, որ դրա հետ կապված մենք խնդիրներ ունենք, բազմաթիվ հուշարձանների հանդեպ վերաբերմունքը մեզ մոտ հեռու է բավարար համարվելուց:
«Իրականում մենք ունենք, օրինակ, Երևանի դիմագծի աղճատում: Նույնը ունենք նաև մարզերում: Մեր միջնադարյան պատմաճարտարապետական հուշարձաններից շատերն այսօր խնամք են պահանջում, վերաբերմունք, վերականգնում և վերանորոգում: Դա պետք է լինի պետական մշակութային քաղաքակնության գերակայությունների շարքում ասում է Մխիթար Գաբրիելյանը:
Ազգագրագետն ընդգծում է նաև, որ մշակութային ժառանգության հանդեպ պատշաճ վերաբերմունքը ցանկացած քաղաքակիրթ իշխանության և քաղաքակիրթ պետության անկյունաքարային հասկացություններից մեկը պետք է լինի:
Կարդացեք նաև`
Պատմական հուշարձաններ՝ Հայաստանի և Ուկրաինայի տարբերությունը
Լրահոս
Տեսանյութեր
Ինչո՞ւ հանկարծ ՀՀ իշխանությունները որոշեցին խլել արցախցիների կենսաթոշակային խնայողությունները
