Ձեր վստահելի աղբյուրը

 1990թ.-ի հունվարին` Ադրբեջան ԽՍՀ-ի մայրաքաղաք Բաքվում,  ադրբեջանցի ազգայնականները շաբաթներ շարունակ հայերի ջարդեր էին իրականացնում: Այս մասին ասվում է Ադրբեջան ԽՍՀ-ի ՊԱԿ-ի նախկին ղեկավար Վագիֆ Հուսեյնովի գրքում, որից որոշ քաղվածքներ տպագրվել են ադրբեջանական «Հաքքին.ազ» լրատվական կայքում:

Ադրբեջան ԽՍՀ-ի ՊԱԿ-ի նախկին ղեկավարը գրում է, որ ադրբեջանցի ազգայնականների ամբոխը աշխատող հայերի ցուցակը ձեռքին, Խալիլ Ռզայի և Վեքիլ Գաջիևի ուղղորդությամբ, երկու շաբաթ շարունակ շրջում էր նախարարություններով և գերատեսչություններով:

Հուսեյնովը, իրավիճակը նկարագրելիս, նշում է. «Շարունակվում են ներխուժումները ազգությամբ հայ քաղաքացիների բնակարաններ: Բաքվի օդանավակայանում երիտասարդների խմբավորումները (40-50 հոգի) ծեծում են հայերին, ավելի ճիշտ այն ուղևորներին, ում հայ են համարում: Բաքվի Նարիմանովի թաղամասում «Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատը» պահանջում է վերացնել թաղամասի բոլոր զորամիավորումները՝ սպառնալով հարձակմամբ և զենքի բռնագրավմամբ»:

Հոդվածում ասվում է, որ 1990թ.-ի հունվարին Հուսեյնովը Ադրբեջանի ԽՍՀ-ի Կոմունիստական կուսակցության առաջին քարտուղար Ա. Վեզիրովի հետ հանդիպում է ունեցել, որին ներկա են եղել նաև հենց նոր Բաքու ժամանած ԽՍՀՄ-ի նախագահական խորհրդի անդամ Եվգենի Պրիմակովը, ԽՄԿԿ-ի գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Անդրեյ Գիրենկոն, ինչպես նաև ԽՍՀՄ-ի ներքին գործերի փոխնախարար Լիսկաուսկասը, Ներքին գործերի նախարարության ներքին զորքերի հրամանատար Յ.Վ. Շատալինը, ԽՍՀՄ-ի ՊԱԿ-ի փոխնախագահ Գ.Ե. Ագիևը: Նրանք բոլորն էլ քննադատեցին ոստիկանության անգործությունը:

«Բաքվում պարետային ժամի հաստատման առաջարկը անմիջապես մերժվեց Լիսկաուսկասի կողմից: Պրիմակովը հայտարարեց, որ պաշարների փոխանցման և դրանց օգտագործման համար վերին կառավարական օղակների հետ պայմանավորվածություն կա: Այնուհետև նա բավականին համոզիչ ձայնով հայտարարեց. «Երեկ մենք ևս մեկ անգամ քննարկել ենք խնդիրը և հանգել ենք այն եզրակացության, որ ուժ կիրառելու կարիք չկա, մենք մեկ անգամ ևս կփորձենք խնդիրը լուծել քաղաքական ճանապարհով»»:

Հանդիպումից հետո, ըստ աղբյուրի,  Հուսեյնովը ԽՍՀՄ-ի նախագահական խորհրդի ղեկավար Եվգենի Պրիմակովին և Վեզիրովին ասել է, որ արդյունավետ կլիներ, եթե բանակցային գործընթացին նաև միանային «Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի» և Ադրբեջանի ՊԱԿ-ի ղեկավարությունը:

«Նրանք խոստացան մտածել այդ առաջարկի մասին, սակայն գործընթացին մասնակցելու հրավեր չստացա ոչ այդ անգամ, ոչ էլ երբևէ», - գրում է Հուսեյնովը:

«Հունվարի 15: Բաքվում շարունակվում են ջարդերը: Եզակի դեպքերում ոստիկանությունը փորձում է հակազդել: Ցույցերի ընթացքում կոչեր են հնչում մասնավորապես Լեռնային Ղարաբաղ գնալու նպատակով կամավորների ճոկատի կազմավորման վերաբերյալ: Շատերն են գրանցվել, սակայն ԼՂԻՄ-ի կողմ ոչ ոք դեռ չի պատրաստվում շարժվել, չնայած որ արդեն երկու ամիս է, ինչ այդպիսի խոսակցություններ են պտտվում»,- ասել է Հուսեյնովը:

Հոդվածում նաև ներկայացվում է օրվա ամփոփագիրը. Բաքվում սպանվել է 11 մարդ, եղել է 19 ներխուժում, 2 հրկիզում: Մի քանի օրվա ընթացքում Ադրբեջանի ՊԱԿ-ը և Ներքին գործերի նախարարությունը հեռախոսային 239 օգնության կանչ են ստացել:

Հաջորդ օրը Հուսեյնովին զանգահարել է ԽՍՀՄ-ի նախագահ Մ.Ս. Գորբաչևը, որը մասնավորապես ասել է. «Իրավիճակը հսկողության տակ առնելու համար դուք բավականաչափ հնարավորություն ունեք: Ի նկատի ունեցեք, որ ամեն կերպ անհրաժեշտ է վերջ տալ Բաքվի ջարդերին»:

Զանգահարում է Վ. Ա. Կրյուչկովը: Նրան տեղեկացնոմ եմ իրավիճակի մասին, կենտրոնական կոմիտեի հանդիպման մասին. «Եվ ի՞նչ եզրակացության եկանք: Իրականում ոչ մի: Հուսով ենք, որ երեկոյան կկարողանանք համոզել «Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի» ղեկավարությանը»:

Ադրբեջան ԽՍՀ-ի ՊԱԿ-ի նախագահի հուշերում հունվարի 16-ի մասին ասվում է. «Բաքուն անիշխանության է մատնված: Դիակների ընդհանուր թիվը 43 է, ներխուժումներինը՝ 29, հարյուրավոր օգնության կոչեր են գրանցվել: «Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատը» սկսել է զորամիավորումների և զորամասերի արգելափակումը: Ադրբեջանի Կոմունիստական կուսակցության շենքի մոտ հավաքվել է ամբոխը իր կոչերով. «Կորչի արյունալի վերակառուցումը»: ՊԱԿ-ի շենքի մոտ ցուցարարների մի մեծ խումբ երթ է կազմակերպել: Այսպիսի բան երբեք չէր եղել»:

Հուսեյնովը գրում է, որ Բաքվում խոսակցություներ են տարածվել, որ հայկական ուժերից 80 հազար զինվորներ անցել են Ադրբեջանի սահմանը:

«Հունվարի 17: Ասվում է, որ «Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի» ուժերը արգելափակել են մայրուղիները և զորամասերը: Օգտագործվում են ավտոբուսներ, ամբարձիչներ, բուլդոզերներ, հանգույցային հատվածներում բարիկադներ են տեղադրվել»,- գրում է Հուսեյնովը:

«Կենտրոնում տեղյակ են իրավիճակից: Բոլորը ցնցված էին Կոմունիստական կուսակցության շենքի առջև տեղի ունեցած հանրահավաքից, զայրացած էին զորամիավորումների արգելափակմամբ, իսկ Կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի առջևի կախաղանները վերջնականապես հունից հանեցին երկրի ղեկավարությանը», - մեջբերում է Հուսեյնովը Ադրբեջան ԽՍՀ-ի Կոմունիստական կուսակցության ղեկավար Վեզիրովի խոսքերը: