Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Հայաստանի ՄՄ անդամակցությունից բխող ռիսկերի մասին Panorama.am-ը զրուցել է միջազգային տնտեսագիտության փորձագետ, Փիթերսեն միջազգային տնտեսագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող դոկտոր Քերոլայն Ֆրայնդի հետ:

-Դոկտոր Ֆրայնդ, ինչպես գիտեք Հայաստանն այժմ բանակցություններ է վարում ՄՄ անդամակցության շուրջ: Հայ տնտեսագետները մատնանշել են ՄՄ անդամակցության հետ կապված մի շարք ռիսկեր ՀՀ-ի համար, ինչպիսիք են օրինակ մաքսային սակագների բարձրացման արդյունքում սպասվող գնաճը, ՄՄ երկրնեից էժան ապրանքների ներկրման արդյունքում տեղական արտադրողների շուկայից դուրսմղման վտանգը, տնտեսական մեկուսացումը արտաքին աշխարհից և այլն: Իսկ ի՞նչ խոշոր ռիսկեր ՀՀ-ի համար կառանձնացնեիք Դուք:

- Տնտեսական առումով Հայաստանի համար ամենադժվար հարցը մաքսային սակագների բարձրացման հարցն է, որը պահանջում է ՄՄ-ն: Բազմաթիվ ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ բաց շուկայական հարաբերությունները խթանում են տնտեսական աճը: Բացի այդ, մաքսային սակագների բարձրացման արդյունքում նախապատվությունը կտրվի ռուսական ապրանքներին, որոնց քանակը կշատանա՝ փոխարինելով այլ երկրներից ներկրվող ապրանքները: Առևտրի ուղղության այսպիսի փոփոխությունը բացասական է Հայաստանի համար, քանի որ սպառողները ստիպված կլինեն գնել ապրանքներ ավելի բարձր գներով (այլապես եթե դե ձեռնտու լիներ, ներկայիս պայմաններում այդ ապրանքներն արդեն իսկ կներմուծվեին Ռուսաստանից, ոչ թե այլ երկրներից), սակայն միևնույն ժամանակ ՀՀ-ն այլևս չի ստանալու մաքսատուրքերի եկամուտներ ՌԴ-ից ներմուծվող ապրանքներից, քանի որ ռուսական ապրանքները ՄՄ-ի շրջանակներում առանց մաքսատուրքերի են ներմուծվելու:

Հավանաբար ամենամեծ խնդիրը ՀՀ-ի համար մեկուսացման հեռանկարն է, հատկապես ԵՄ-ից: ՄՄ-ին անդամակցելով` Հայաստանը կանխորոշում է իր ինտեգրումը արևելյան հարևանների հետ, ինչը կարող է ետ պահել նրան ՄՄ-ից դուրս այլ մատակարարման շղթաներին միանալու և իր արտահանման շուկաները դեպի այլ երկրներ ընդլայնելու հեռանկարից:

- Երբ Ռուսաստանն ու Հայաստանը միացան Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը (ԱՀԿ), նրանցից յուրաքանչյուրը տարբեր պայմաններով ստորագրեց անդամակցության պայմանագիրը (օրինակ` Ռուսաստանը պահպանեց իր պրոտեկցիոնիստական քաղաքականությունը որոշ ապրանքների պարագայում, իսկ Հայաստանը՝ ոչ): Երբ այս երկու երկրները մաս են կազմում միասնական մաքսային միության, այդ դեպքում ո՞ր ԱՀԿ չափանիշները, ո՞ր պայմանագրերը պետք է ընդունվեն որպես հիմք: Արդյո՞ք ՀՀ-ն կարող է մեղմել վերընշված ռիսկերը՝ հղում անելով ԱՀԿ-ի իր անդամակցությանը:

- Հայաստանը կարող է պաշտպանել իրեն ԱՀԿ-ի շրջանակներում՝ հրաժարվելով բարձրացնել իր մաքսային սակագները: ԱՀԿ-ում յուրաքանչյուր երկիր ինքն է պատասխանատու իր կատարած զիջումների համար: Բացի այդ, ըստ ԱՀԿ կանոնների մաքսային միությունը չպետք է մեծացնի պրոտեքցիոնիզմի ընդհանուր մակարդակը: Սա նշանակում է, որ սկզբունքորեն ՄՄ-ն պետք է համապատասխանեցնի իր մաքսային սակագների մակարդակը ցածր պրոտեքցիոնիզմ ունեցող երկրի հետ: Եթե դրա փոխարեն Հայաստանը համապատասխանեցնի իր չափանիշները Ռուսաստանի չափանիշներին, ապա ԱՀԿ անդամ մյուս երկրները սկզբունքորեն կարող են առարկել դրան, և երբ վեճը հանգուցալուծվի, Հայաստանը ստիպված կլինի փոխհատուցել նրանց: Դժվարությունն այստեղ այն է, որ Հայաստանի մաքսային սակագները այդքան էլ ցածր չեն սահմանված և սա կարող է աշխատել միայն մի քանի սակագների համար: Այս պարագայում, սակայն, հարցն այն է, որ Հայաստանը փոքր երրկիր է, և շատերը հավանաբար չեն ցանկանա սկսել այդ վեճը (դա ծախսատար է և ժամանակատար), հատկապես որ դրանով նրանք ռիսկի են դիմում նեղացնել Ռուսաստանին:

- Ի՞նչ եք կարծում, Մաքսային միությունը (և ապագա Եվրասիական միությունը) միտում ունի շարժվելու դեպի մեկուսացում և մրցակցություն ԵՄ-ի հետ, թե՞ վերջիվերջո այն ԵՄ-ի հետ կգա ընդհանուր հայտարարի:

- Մոտակա 10 տարիների ընթացքում կարծում եմ ՄՄ-ն կլինի մրցակցային միություն, հետևաբար ավելի շատ կմեկուսանա: Դրանից հետո կարծում եմ կնկատվի ավելի մեծ շահագրգռվածություն ավելի լայն տնտեսական ինտեգրման համար և կկնքվի միասնական համաձայնագիր:

Հարցազրույցը վարեց Նվարդ Չալիկյանը