Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Օրերս ռուս հայտնի քաղաքագետ Մաքսիմ Շևչենկոն Vesti.Az-ին հարցազրույց է տվել և անդրադարձել Ղարաբաղյան պատերազմի վերսկսման հնարավորությանը:

Մասնավորապես`Շևչենկոն, որ նաև ՌԴ նախագահին առընթեր ազգամիջյան հարցերի խորհրդի անդամ է, ինչը ստիպում է առավել ևս նրա այս հարցազրույցին չնայել մատների արանքով, ասել է, թե` քանի որ ՀԱՊԿ-ի իրավասությունները ՉԵՆ տարածվում Լեռնային Ղարաբաղի տարածքի վրա, հնարավոր ղարաբաղյան պատերազմը չի դիտվի պատերազմ ՀՀ-ի հետ:

Արդյո՞ք այսպիսով ՌԴ-ն ակնարկում է, որ ղարաբաղյան պատերազմի դեպքում Հայաստանը մենակ կմնա դեմ առ դեմ Ադրբեջանի հետ:

Տիգրան Աբրահամյան.- Ադրբեջանում ամենաբարձր մակարդակով հայտարարում են, որ իրենց խնդիրը ոչ միայն Ղարաբաղի նկատմամբ վերահսկողության հաստատումն է, այլ «պատմական հայրենիքին»` Հայաստանին տիրելը: 90-ականներին Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված պատերազմի ժամանակ, Ադրբեջանը ռազմական գործողությունները ծավալում էր ոչ միայն Արցախի, այլ Հայաստանի նկատմամբ: Զինադադարի պայմանագրի ստորագրումից ի վեր, Ադրբեջանը սահմանային սադրանքների է գնում ոչ միայն Արցախի, այլ Տավուշի, Սյունիքի (Նախիջևանի ուղղությամբ) մարզերի ուղղությամբ:

Սա նշանակում է, որ ռազմական գործողությունների հնարավոր վերսկսումը անվտանգության սպառնալիք է ոչ միայն բուն Արցախի, այլ նաև Հայաստանի համար: ՀԱՊԿ կանոնադրության, 2­րդ գլխի (սկզբունքներ և նպատակներ), 3­րդ հոդվածը սահմանում է, որ Կազմակերպության գործունեության նպատակն է խաղաղության, միջազգային և տարածաշրջանային անվտանգության և կայունության ամրապնդումը, կազմակերպության անդամ երկրների անկախության, տարածքային ամբողջականության և ինքիշխանության` համընդհանուր հիմքի վրա պաշտպանությունը: Իսկ սա նշանակում է, որ Ադրբեջանի կողմից` Արցախին ուղղված սպառնալիքը, դա սպառնալիք է` ուղղված նաև ՀԱՊԿ անդամ Հայաստանի անվտանգությանն ու տարածքային ամբողջականությանը (Իլհամ Ալիևի որպես գերնպատական հռչակել է Հայաստանին տիրելը):

Ռազմական գործողությունների վերսկսման դեպքում ստանձնած անմիջական պարտավորություն ունի նաև Ռուսաստանը: 2010 թվականին, այն ժամանակվա նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի` Հայաստան կատարած պետական այցի շրջանակներում թարմացվեց ՀՀ­ի և ՌԴ­ի միջև 1995թ. մարտի 16-ի`երկու երկրների միջև ՀՀ­ի տարածքում ռուսաստանյան ռազմակայանի մասին պայմանագիրը: 2010 թվականի օգոստոսի 20­ին ստորագրվեց թիվ 5 արձանագրությունը, որի համաձայն` ՀՀ­ում տեղակայված ռուսական ռազմաբազան պարտավորություն է ստանձնում ապահովել ոչ միայն ԽՍՀՄ նախկին արտաքին, այլ բոլոր սահմանների անվտանգությունը, այդ թվում` հայ­ադրբեջանական:

ՌԴ­ն կամ ՀԱՊԿ­ն հնարավոր ռազմական գործողություններում կներգրավվեն միայն դեպքում, եթե Հայաստանը այն նպատակահարմար համարի: Ամեն դեպքում, Հայաստան առկա արտաքին սպառնալիքներին հակազդելու, կանխարգելելու նպատակով իր հույսը պետք է դնի իր զինված ուժերի վրա, ինչի մասին երկրի ռազմա­քաղաքական ղեկավարությունը բազմիցս հայտարարել է:

Պիտի ասել այս մասին Շևչենկոյին… Ի դեպ` նա Ղարաբաղյան հարցը կապում է Իրանի` տարածաշրջանում ունեցած ու ձեռք բերելիք դերի հետ: Արդյո՞ք Իրանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը ազդեցություն ունի պատերազմի վերսկսման հետ:

Տիգրան Աբրահամյան.- Իրանի ու առհասարակ տարածաշրջանում ընթացող գործընթացները ազդեցություն ունեն ինչպես Հայաստանի ու Արցախի, այնպես էլ, տարածաշրջանային հիմնախնդիրների վրա: Սակայն պետք չէ, այդ գործոնների ազդեցությունը գերագնահատել:

Համաձայն ե՞ք այն մոտեցմանը, որ Մոսկվան, Բաքուն և Անկարան ունեն համատեղ շահեր և փորձեր են կատարում համատեղել ջանքերը: Եվ որ այդ փորձերից մեկը կարող է լինել ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմը (թեև` երկրորդ ասելը շարունակվող ոչ խաղաղ պայմանների մասին` այնքան էլ ճիշտ չէ):

Տիգրան Աբրահամյան.- Մոսկվան, Անկարան և Բաքուն, որոշակի հարցերում կարող են ունենալ համատեղ շահեր, սակայն եթե շարժվենք այս տրամաբանությամբ, կարելի է փոխըմբռնելի շահեր գտնել նաև Հայաստանի, Իրանի, Ռուսաստանի, ինչու չէ ԱՄՆ­ի միջև: Եթե տեսականորեն, ինչ­որ աշխարհաքաղաքական գործընթացների համատեքստում, ռազմական գործողությունների վերսկսումը ձեռնտու լինի Ձեր կողմից նշված եռյակին, ապա հիշեցնեմ, որ տարածաշրջանում անմիջական հետաքրքրություններ ունեն նաև ԱՄՆ­ն և ԵՄ­ն (առավել ընդգծված` Ֆրանսիան) և պատահական չէ, որ ԼՂ հարցում միջնորդական առաքելություն իրականացնում է ոչ միայն ՌԴ­ն, այլ ԱՄՆ­ն ու Ֆրանսիան, որոնք անհրաժեշտության դեպքում առավել կակտիվանան: Ամեն դեպքում, ՌԴ­ն և որպես Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից ու Կովկասում առանցքային խաղացող այլ առաքելություն է ստանձնել և ինչպես ՌԴ նախագահը իր վերջին` Հայաստան կատարած պետականայցի ժամանակ հայտարարեց, Ռուսաստանը պատրաստվում է դեռ երկար մնալ տարածաշրջանում, ինչն ամենից շատ ուղղված էր Թուրքիայի դեմ, ով բավականին ակտիվություն է դրսևորվում` մեր տարածաշրաջնում իր դերակատարությունը մեծացնելու հարցում: Ավելին, եթե եռյակի հարաբերությունները դիտարկենք առավել լայն համատեքստում, ապա կնկատենք, որ Մոսկվային, Անկարայի ու Բաքվի հետ հարաբերություններն ավելի շատ հարցեր հեռացնում են, քան մոտեցնում:

Փոքր ինչ մանրեմ ու պնդեմ հարցս. Մոսկվան Անկարայի հետ էներգետիկ համաձայնագրեր ու պայմանագրեր կնքեց Սանկտ Պետերբուրգում, ինչը դուրս մնաց հայաստանյան քաղաքագետների քննարկումներից: Արդյո՞ք Մոսկվան իր լրիվ ինքնուրույն շահերն ունի Անկարայի ու Բաքվի հետ, և որ` դրանք ամենևին չեն նպաստում Ղարաբաղում խաղաղությանը: Մանավանդ` ՌԴ-ն ասել է, որ չի պատրաստվում կորցնել Ադրբեջանին` որպես իր զենքի շուկայի սպառողի:

Տիգրան Աբրահամյան.- Տարածաշրջանային խաղաղության հարցը պետք է դիտարկել ոչ այդքան Մոսկվա­-Անկարա­-Բաքու էներգետիկ համագործակցության, որքան Ադրբեջանին, այդ թվում` Ռուսաստանի կողմից վաճառվող մեծաքանակ սպառազինության ու ռազմական տեխնիկային ֆոնին: Հասկանալի է, որ Ադրբեջանը սպառազինության գնումների հարցում միայն ՌԴ­ի հետ չէ, որ համագործակցում է և այն զինատեսակները, որը ձեռք է բերում Ռուսաստանից, անհրաժեշտության դեպքում, դրանց անալոգները կարող է ձեռք բերել Թուրքիայից, Իսրայելից կամ Ուկրաինայից:

Այստեղ խնդիրը ավելի շատ տարաշրջանում սպառազինության ու ռազմական տեխնիկայի մեծ կուտակումներն են, սպառազինության մրցավազքը, ինչը հրահրվում է Ադրբեջանի կողմից: Եթե ՌԴ­ի համար Ադրբեջանին զենքի վաճառքը զուտ բիզնես է, ապա տարածաշրջանի համար, յուրաքանչյուր զինտեխնիկայի խոշոր խմբաքանակ` իրավիճակի էսկալացիային նպաստող գործոն:

Միջազգային հանրությունը և մանավանդ, ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ երկրները, ԼՂ հիմնախնդրի խաղաղ կարգավորման ուղիների փնտրտուքին զուգահեռ պետք է իրական քայլեր ձեռնարկեն` սպառազինության մրցավազքի ընթացքը կասեցնելու ուղղությամբ: Ամեն դեպքում, եթե ՌԴ­ն, որպես տարածաշրջանային հիմնական խաղացող, այսօր հայտարարում է, որ իրավիճակը վերահսկողության տակ է` բացառելով պատերազմական գործողությունների վերսկսումը, դա դեռ բավարար չէ: Ոչ մեկ չի կարող ասել, թե ինչ զարգացումներ են սպասվում աշխարհում և տարածաշրջանում միջնաժամկետ կամ երկարաժամկետ կտրվածքում, ամեն դեպքում, տարածաշրջանի ռազմականացումն ու դրանից բխող իրողությունները տարածաշրջանում անկայության և ցնցումների մշտական սպառնալիք են:

Փորձագետ Տիգրան Աբրահամյանի հետ զրուցեց Ա. Ոսկանյանը