Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին օրերս հայտարարել է, որ Ուկրաինայում «Եվրամայդանը» 21-րդ դարի առաջին աշխարհաքաղաքական հեղափոխությունն է, պայքար` արևմտյան արժեքների և «պուտինյան Ռուսաստանի» միջև:

 Ուկրաինայում Արևմուտքի և Ռուսաստանի շահերը բախումը, Ուկրաինայի արևմտյան և արևելյան հատվածների պատմական կողմնորոշումները բավական հիմք են հանդիսանում նման պնդում կատարելու համար:

Սակայն «Եվրամայդանը» այդ հայտարարությունից շատ առաջ դադարել է այդպիսին լինելուց. «Եվրամայդանից» մնացել է միայն «մայդանը»:

Բավական էր ցուցարարների և իրավապահների միջև նոյեմբերի 30-ի առաջին բախումը, որպեսզի բոլորը աստիճանաբար մոռանային եվրոպական արժեքների և եվրոպական ապագայի մասին:

Բավական աննկատ, բայց օբյեկտիվորեն Ուկրաինայում երկու ամիս շարունակվող բողոքի ցույցերը հետաքրքիր և հակասական էվոլյուցիա են ապրել:

Կիևի կենտրոնում բազմահազարանոց բողոքի ցույցերը ստացան «Եվրամայդան» անվանումը միայն նրա համար, որ դրա մասնակիցները իշխանություններից պահանջում էին ստորագրել Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագիրը, իրենց բացարձակ աջակցությունն էին հայտնում Ուկրաինայի եվրոպական ապագային:

 Պահանջները փոխվում են

ԵՄ հետ Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման գործընթացը կասեցնելու կառավարության որոշման հաջորդ իսկ օրը Կիևի կենտրոնում ինքնաբուխ հավաքվեցին հարյուրավոր ցուցարարներ:

Եվրաինտեգրման օգտին նրանց կոչերին շատ քչերը արձագանքեցին, սակայն երբ ակցիաներին միացան ընդդիմադիր կուսակցությունների առաջնորդները՝ Կիևի կենտրոնում ցուցարաների թիվն արդեն հաշվվում էր տասնյակ հազարներով:

Բողոքի ցույցերը ցրելու ուկրաինական իշխանության անհաջող փորձից հետո հաջորդ իսկ օրը «եվրամայդանցիները» գրոհում են կառավարական շենքերը և նախագահի նստավայրը: Փողոցային դիմակայությունից հետո ընդդիմության առաջնորդները եվրոպական ինտեգրման օգտին կոչերով դուրս եկած ցուցարարներին համոզում են, որ պետք է պահանջել կառավարության և նախագահի հրաժարականը, պետք է անցկացնել արտահերթ համապետական ընտրություններ: Այդ պահանջները դառնում են հիմնական՝ աստիճանաբար ստվերելով եվրաինտեգրման պահանջը ՝ որպես քաղաքացիներին մոբիլիզացնելու գործոն: Այն, ըստ էության, դարձավ ընդամենը առիթ:

Ընդդիմությունը կորցնում է իշխանությունը

Իշխանության հեռացման կոչերով հանդես եկող ընդդիմության երեք լիդերները մի քանի շաբաթ շարունակվող հակաիշխանական ելույթներում այդպես էլ չկարողացան բազմահազարանոց ցուցարարներին պատասխանել, թե ինչպես են պատրաստվում իշխանափոխություն անել և որոնք են լինելու հաջորդ քայլերը: Ինքնին «մայդանը» միատարր չէ, այն ունի այսպես կոչված «աջ սեկտոր», որը ազգայնական գաղափարական կողմնորոշում ունեն և արմատական են տրամադրված:

Ըստ էության, միայն այդ «աջ սեկտորն» է լուրջ ֆիզիկական դիմադրություն ցույց տալիս և ազգայնական պաթոսով թեժ պահում իրավիճակը Կիևում:

Հունվարի 19-ի հերթական հանրահավաքի ժամանակ ցուցարարները պահանջեցին միասնական լիդեր և հստակ գործողություններ: Միասնական առաջնորդ ընտրելու և նրա շուրջը համախմբվելու անկարողությունը պայմանավորված է ոչ միայն ընդդիմադիր առաջնորդների անձնական ամբիցիաներով, պատասխանատվություն կրելու անվճռականությամբ՝ այլև ներկայում բանտարկված խարիզմատիկ ընդդիմադիր առաջնորդ Յուլիա Տիմոշենկոյի գործոնով, ով անգամ բանտից կարողանում է լրջորեն ազդել քաղաքական գործընթացների վրա և մրցակից լինել ցանկացած հավանական նոր ընդդիմադիր առաջնորդի համար:

Ցուցարարներին ասացին , որ միակ լիդերը ժողովուրդն է: Լսելով նման պատասխան` ցուցարարների մի մասը իրեն իրավունք վերապահեց ինքնուրույն գործել և անտեսելով ընդդիմության լիդերներին` որոշեց գրոհել խորհրդարանը: Ցուցարարներն անգամ խաղաղության կոչ անող լիդերներից մեկին հեռացրեցին իրենց ճանապարհից: Բախումների արդյունքում թափվեց արյուն: Երկրում իշխանություն վերցնելու հավակնություններ ունեցող ընդդիմությունը մի քանի վայրկյանում կորցրեց իշխանությունը սեփական համակիրների հանդեպ:

Ձկնորսը ձկնորսին…

Բախումների արդյունքում առաջին զոհերից հետո ընդդիմությունն ու իշխանությունը որոշեցին երկխոսել` «ստեղծված ճգնաժամից դուրս գալու նպատակով»:

Ընդդիմությունը իշխանության առաջ դրեց 5 կետանոց պահանջներ, որոնցում ոչ մի խոսք, անգամ հեռավոր ակնարկ չկա Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագիր ստորագրելու, եվրաինտեգրման մասին:

Ընդդիմության լիդերները բանակցում են նախագահի հետ` նրանից պահանջելով կատարել իր սահմանադրական լիազորությունները` դրանով իսկ լեգիտիմ համարելով նրան:

Նախագահն էլ անշնորհակալ չմնաց. արդյունքում վարչապետը հրաժարական տվեց, համաներում հայտարարեց, խորհրդարանը չեղյալ համարեց «բռնապետական օրենքները»: Սակայն Վիկտոր Յանուկովիչը հրաժարական չտվեց, արտահերթ նախագահական ու խորհրդարանական ընտրություններ չնշանակվեցին:

Փաստորեն կատարվեցին ընդդիմության հիմնական պահանջների մի մասը, և եթե ընդդիմադիր լիդերներից Վիտալի Կլիչկոն հայտարարում է  , որ այդ պահանջները ոչ թե վերջնագրեր էին, այլ կոմպրոմիսի գալու առաջարկ, ապա տրամաբանական հարց է ծագում, թե ինչ է դրա դիմաց զիջելու ընդդիմությունը:

Կոմպրոմիս նշանակում է երկկողմ գործողություն: Կոմպրոմիսի ժամանակ չի կարող միայն մեկ կողմը զիջել, այն էլ բոլոր կետերով: Ընդդիմության միակ ռեալ գործոնը սառնամանիքին կանգնած, մարտի պատրաստ ցուցարարն է: Ընդդիմությունը կարող է զիջել միայն նրան, հատկապես, երբ արդեն կորցրել է նրա նկատմամբ ռեալ իշխանությունը:

Այս համատեքստում պատահական չէ, որ երկրում դեռ չի հայտարարվել արտակարգ դրություն այն դեպքում, երբ երկու ամիս շարունակ տեղի են ունենում թեժ բախումներ, արյուն է թափվել:

Դրա մասին անգամ լուրջ խոսակցություն չկա: Պատահական չէ նաև, որ բողոքի ցույցերի առաջին օրերում Եվրամիության և ԱՄՆ-ի տարբեր պաշտոնյաներ գալիս էին «Եվրամայդան» և իրենց զորակցությունը հայտնում: Այժմ Եվրամիությունը որդեգրել է պասիվ կեցվածք, իսկ նրա ներկայացուցիչները չեն գալիս «մայդան»՝ հավանաբար հասկանալով, որ գործընթացը արդեն դուրս է եկել եվրաինտեգրման համար պայքարի տրամաբանությունից և այլ ուղղությամբ է զարգանում, ուր Եվրամիությունը անելիք չունի:

«Աշխարհաքաղաքական հեղափոխություն» տեղի չի ունենա

Ուկրաինայում զարգացումները ցույց են տալիս, որ այնտեղ տեղի ունեցող իրադարձությունները կարելի է անվանել ինչ ասես, բայց ոչ աշխարհաքաղաքական հեղափոխություն կամ պայքար արևմտյան արժեքների և «պուտինյան Ռուսաստանի» միջև:

Նման հեղափոխության հնարավորությունը կորսվել է երեք անգամ. մեկը`եվրաինտեգրման գլխավոր պահանջից հրաժարվելուց, երկրորդը` ընդդիմության կողմից ցուցարարների նկատմամբ սեփական իշխանությունը կորցնելուց, և երրորդը` իշխանության հետ բանակցելուց և նրան լեգիտիմացնելուց հետո:

Ուկրաինայում ստեղծված ճգնաժամի հիմնական գործող կողմերն են դարձել իշխանությունը և ազգայնական, արմատական ուժերը՝ «մայդանի աջ սեկտորը»: Իրավապահների հետ բախումների է գնացել հենց «աջ սեկտորը» և փաստացիորեն նա է թելադրում ներքաղաքական ճգնաժամի օրակարգը: Իսկ այդ օրակարգը հանգեցրել է նրան, որ Ուկրաինայում տեղի է ունենում ոչ թե աշխարհաքաղաքան հեղափոխություն, այլ ազգայնական և շատ թե քիչ ժողովրդավարական ուժերի միջև պայքար:

Տիգրան Խաչատրյան
քաղաքագետ