Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Ադրբեջանական համացանցային ռեսուրսներում այսօր տարածվել է «Ադրբեջանում թեժանում է կրոնական պատերազմը» վերտառությամբ նյութ, որտեղ նշվում է, թե Ադրբեջանում կրոնական պատերազմ է հասունանում: Լարվածությունը հասել է իր գագաթակետին ս.թ. հունվարի 29-ին երկու ծայրահեղ խմբավորման՝ Ադրբեջանին պատերազմ հայտարարելուց հետո:

Վերջին շրջանում Ադրբեջանում ակտիվացած իսլամական ծայրահեղ արմատական տրամադրությունների ու ծայրահեղական խմբավորումների սպառնալիքների հիմքում կարելի է տեսնել հետևյալ գործոնները.

Դավանական.
Ադրեջանական հասարակական շերտերում իսլամական արմատական գործոնն ունի զգալի ազդեցություն, որի վառ վկայությունն է Կովկասի մուսուլմանների վարչության կողմից ս.թ. հունվարի 28-ին հրապարակված ֆեթվան (իսլամում որևէ հարցի մասին որոշում) որոշ ադրբեջանցիների կողմից այլ երկրներում ռազմական գործողություններին մասնակցելու վերաբերյալ: Արտասահմանում կռվող ադրբեջանցիների վերաբերյալ շահարկումներն իրենց արձագանքն են ունենում ադրբեջանական հասարակական շերտերում, ինչն իր սուր արտահայտչաձևն է ունենում Ադրբեջանի տարբեր հատվածներում իրավապահ մարմինների կողմից իսլամականների հետապնդումների, վերջիններիս միջև գրանցվող բախումների, իրավապահ մարմինների հետ հաճախակի դարձած զինված ընդհարումների, իսլամական ծայրահեղ արմատական խմբավորումների կողմից ադրբեջանական իշխանությունների հասցեին վերջին շրջանում հնչող սպառնալիքների տեսքով:

Ադրբեջանում տարիներ շարունակ նկատվող իսլամական արմատական միտումներն ակտիվության նոր մակարդակի վրա բարձացան 2013թ-ի կեսերից, երբ ադրբեջանցի իսլամական ծայրահեղականների զանգվածային արտահոսք նկատվեց դեպի Սիրիա: 2014թ-ի սկզբից ադրբեջանական համացանցային ռեսուրսներում հաճախակի են հրապարակվում Սիրիայում կռվող ադրբեջանցի ջիհադականների թվաքանակի և սպանության մասին նյութեր, որտեղ խոսվում է սիրիական հակամարտությունում ներգրավված հարյուրավոր ադրբեջանցիների մասին, ընդ որում, ադրբեջանցիներ կռվում են ինչպես ընդդիմադիր, այնպես էլ կառավարական ուժերի կազմում: Սիրիայում սպանված ադրբեջանցիների թվաքանակը թույլ է տալիս ենթադրել, որ կռվող ադրբեջանցիների թիվը տատանվում է 500-600 մարդ:

Քաղաքական-գաղափարական.
Ադրբեջանցի իսլամականների հիմնական զանգվածը կռվում է Սիրիայի հյուսիսային և հյուսիս-արևելյան շրջաններում, ինչը կարելի է դիտարկել ադրեջանական իշխանությունների կողմից այդ ներուժի ուղղորդում ընդդեմ Սիրիայի էթնո-դավանական փոքրամասնությունների, հատկապես քրդերի և հայերի դեմ, ինչպես նաև փորձ է արվում ավելացնել վերոհիշյալ թյուրքաբնակ որոշ տարածքներում ադրբեջանցիների թվաքանակը:

Բուն Ադրբեջանում արդեն տասնամյակներ շարունակ ծայրահեղ կրոնական հոսանքները տանում են ակտիվ գործունեություն, և վերջին շրջանում ադրբեջանցի զինյալների արտահոսքի աճը դեպի Սիրիա կարելի է համարել վերոհիշյալ հոսանքների ակտիվ աշխատանքի արդյունք: Բաքվի իշխանությունների համար ծայրահեղ սուննիական խմբավորումները ներկայացնում են մեծ վտանգ, քանի որ վերջիններս իրենց առաջ հստակ նպատակ են դրել տապալել երկրում առկա աշխարհիկ համակարգը և ստեղծել շարիաթի օրենքների վրա հիմնված իշխանություն: Թերևս սրանով է պայմանավորված, որ ԽՍՀՄ փլուզումից ի վեր Ադրբեջանում իշխանությունները ջանում են անել ամեն ինչ վահաբականների ազդեցությունը չեզոքացնելու համար: Սակայն վերջերս տեղեկություններ են շրջանառվում, որ իշխանական որոշ շրջանակներ սերտ կապեր ունեն վահաբականների հետ, անգամ ֆինանսավորում են նրանց: Մասնավորապես շրջանառվում է Բաքվի քաղաքապետի որդի Իսրաֆիլ Աբութալիբովի անունը, որի՝ վահաբականների հետ կապերի մասին լուրերը ունեն արդեն մի քանի տարվա պատմություն:

Փաստորեն ծայրահեղականները լուրջ դիրքեր են զբաղեցնում Ադրբեջանի տարբեր կառույցներում և ցանկացած պահի կարող են ապակայունացնել իրավիճակը երկրում, քանի որ տիրապետում են զգալի ֆինանսական և վարչական ռեսուրսների: Պատահական չէ, որ ս.թ. հունվարի 28-ին «Մեշա գարդաշլարը» (անտառային եղբայրներ) և «Ջեյշուլլահ» (Ալլահի բանակ) ծայրահեղական խմբավորումները պատերազմ հայտարարեցին Ադրբեջանի պետությանը: Մասնավորապես հայտարարության մեջ ասվում է, որ առաջին թիրախը երկրի ոստիկանությունն է: Սա նույնպես պատահական չէ, քանի որ ոստիկանությունն ու ընդհանրապես ուժային կառույցները ալիևյան վարչակարգի հենարաններն են համարվում: Չի բացառվում նաև, որ վտանգ իրականում գոյություն ունի, քանի որ վերոնշյալ խմբավորումներն արդեն երկար տարիներ լուրջ գործունեություն են ծավալում Ադրբեջանում:

Երկրում առկա գաղափարական վակուումը լավ պայմաններ է ստեղծում ծայրահեղականների գործունեության համար: Ս.թ. հունվարի 28-ին Կովկասի մուսուլմանների վարչության նիստի ժամանակ նախագահ, շեյխուլիսլամ Ալլահշուքյուր Փաշազադեն հայտարարեց, որ ծայրահեղ կրոնական հոսանքների ակտիվացման արդյունքում շատ երիտասարդներ մեկնում են Սիրիա` կռվելու Ասադի վարչակարգի դեմ, ինչը անընդունելի է: Իր ելույթի ընթացքում շեյխուլիսլամը նշեց, որ Ադրբեջանի քաղաքացիներն ընկնում են ծայրահեղականների ազդեցության տակ, և դա վերաբերվում է մասնավորապես երիտասարդներին: Փաշազադեն ևս մի հետաքրքիր շեշտադրում արեց. Սիրիայում զոհված ադրբեջանցիները չեն կարող համարվել ‹‹շահիդ›› (սուրբ գործի համար նահատակված), քանի որ Ղարաբաղում չի ավարտվել պատերազմը, և պետք է ամբողջ ուժերը ներդնել հայերին հաղթելու համար: Շեյխի վերջին հայտարարությունները ցույց են տալիս, որ Ադրբեջանի իշխանությունները հասկանում են, որ վերջին գործընթացները դուրս են եկել իրենց վերահսկողությունից և փորձում են այս խնդրին լուծում տալ կրոնի տեսանկյունից: Այսինքն, չխոչնդոտելով իսլամիստների ազդեցության տակ գտնվող իրենց քաղաքացիների մուտքը Սիրիա, փորձում են միևնույն ժամանակ բոլոր միջոցները ձեռնարկել ծայրահեղական գաղափարներից իրենց քաղաքացիներին պաշտպանելու համար: Սա, ըստ էության, մի փորձ է երկրից դուրս հանել վահաբականների հիմնական ներուժը, որը կարող է վտանգ ներկայացնել գործող վարչակարգի համար:

Այնուամենայնիվ Ադրբեջանական իշխանությունների վերաբերմունքն ադեկվատ չէ ադրբեջանցի իսլամականների և Ադրբեջանում տիրող իրողության նկատմամբ: Բացի նրանից, որ ալիևյան վարչախումբը աչք է փակում երկրից դեպի ջիհադական այլ ճակատներ շարժվող ադրբեջանցի իսլամականների տեղաշարժերի վրա և ոչինչ չի նախաձեռնում դրանք կանխելու համար, Սիրիան անցած շատ ջիհադականներ վերադառնում են Ադրբեջան, չհանդիպելով որևիցե խոչընդոտի:

Սոցիալական.
Ադրբեջանում առկա ծանր սոցիալական պայմանները. դժվար կյանքը ստիպում է մարդկանց, հատկապես ադրբեջանցի երիտասարդներին հարել տարբեր հոսանքներին, այդ թվում իսլամական ծայրահեղ արմատական խմբավորումներին ինչպես Ադրբեջանում, այնպես էլ երկրից դուրս, որտեղ վերջիններս ստանում են լուրջ ֆինանսավորում:

Հեղինակներ`
Սարգիս Ասատրյան, արդրբեջանագետ
Սարգիս Գրիգորյան, արաբագետ

Նախորդիվ`

Ադրբեջանում ծայրահեղ կրոնական կազմակերպությունների գործունեությունը դուրս է եկել վերահսկողությունից

Ադրբեջանի ահաբեկչական կազմակերպությունները հայտարարել են, որ Բաքվում 100 ոստիկանի են պատրաստվում սպանել