Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ինչու են կանայք քիչ քաղաքականության մեջ, ինչու ենք կանայք քիչ առաջադրվում ՏԻՄ ընտրություններում, ինչ է պետք անել իրավիճակը փոխելու համար և այլ հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց «Մայր Հայրենիք» կուսակցության առաջնորդ Կարինե Թումանյանի հետ:

-Տիկին Թումանյան, ինչպես կգնահատեք առկա իրավիճակը, երբ կանանց անունները այդքան քիչ են հանդիպում քաղաքականության մեջ:

-Իրականում քաղաքականության մեջ ընդգրկված կանանց թիվը Հայաստանում քիչ չէ, նրանք քիչ են որոշում կայացնող մակարդակներում՝ ԱԺ-ում,Կառավարությունում: Չնայած համաձայն գործող Ընտրական օրենսգրքի` «...յուրաքանչյուր սեռի ներկայացուցիչների թիվը չպետք է գերազանցի 80 տոկոսը»` ընտրական շեմը հաղթահարած կուսակցությունների միջև մանդատների բաշխման արդյունքում տոկոսային հարաբերությամբ կանանց ներկայացվածությունը նոր խորհրդարանում կազմեց 10.6%, ինչը նշանակում է, որ ամրագրելով ԸՕ-ով այս անգամ 20 տոկոսանոց քվոտան և ներկայացնելով հանրությանը համամասնական ցուցակներում միջինում 22.6% կին, կուսակցությունները դե ֆակտո որպես արդյունք խորհրդարանում ընդգրկեցին արձանագրվածի կիսով չափ ավելի քիչ կին: Մինչդեռ հիշեցնեմ, որ ըստ ազգային ծրագրի` 2010 թ-ից հետո ԱԺ կազմում կանայք պետք է կազմեին առնվազն 25%:

Հիշենք` 41 ընտրատարածքներում  մեծամասնական ընտրակարգով առաջադրված 11 կանանցից խորհրդարան է անցել միայն 2-ը, և ստացվում է, որ կուսակցությունները ոչ մի առաջընթաց չեն արձանագրել, ավելին՝ արժեքազրկվել է ԸՕ-ում ամրագրված 20 տոկոսանոց քվոտան: 131 պատգամավորներից ընդամենը 14-ն են կին, սա կազմում է ընդամենը 10.6%:
Փաստորեն կանանց աջակցելու նպատակով օրենքով նախատեսված մեխանիզմը` քվոտայի տոկոսի բարձրացումը, լիովին արժեզրկվեց կուսակցությունների կողմից ինչ-ինչ նկատառումներով արված տեղափոխումների և ինքնաբացարկների միջոցով, ընդ որում շատ դեպքերում հանրության համար անհասկանալի: Ի դեպ, այդ անհասկանալի ինքնաբացարկների վերաբերյալ բացասական կարծիք է հայտնել նաև ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ընտրությունների դիտորդական առաքելության ղեկավար Ռադմիլա Շեկիրինսկան:

Ընտրություններից հետո իրականացվեց պորտֆելների բաշխում` ԱԺ-ի հանձնաժողովների նախագահներ, տեղակալներ, նախարարներ-փոխնախարարներ: Եվ….Աժ 12 մշտական և 1 ժամանակավոր հանձնաժողովների նախագահներից միայն 2-ն են կանայք, իսկ Կառավարությունում միայն երկու կին-նախարար ունենք: Մյուս թվերն ավելի խոսուն են` 59 փոխնախարարներից ընդամենը 6-ն են կանայք: Այսինքն` մենք առաջընթաց, կարելի է ասել, չենք արձանագրել, քանի որ տասը տարի առաջ 1 կին նախարար և 3 կին փոխնախարար ունեինք: Բայց դեռևս 2012թ-ի ապրիլին, մինչև ԱԺ ընտրությունները վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը ստանձնեց պարտավորություն` նոր Կառավարության ղեկավար կազմում կանայք կկազմեն առնվազն 30 տոկոսը…

-Միջազգային փորձագետների կարծիքով` եթե երկրի խորհրդարանում կանայք կազմում են 20%-ից պակաս, ապա դա դժվարացնում է սոցիալական ուղղվածություն ունեցող օրենքների ընդունումը, միևնույն ժամանակ միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ առանց ժամանակավոր արտակարգ միջոցներ գործադրելու (գենդերային քվոտաներ կամ այլ օրենքներ) դժվար է կանանց և տղամարդկանց քաղաքական հավասար գործունեությունն ապահովել:

-Այդպես էլ կա: Կանայք, որոնք մուտք են գործել ԱԺ կուսակցական ցուցակներով, չեն կարող, չեն ուզում ասել և չեն ուզում վեր հանել խնդիրներ, որոնց լուծումը կբարելավի կանանց վիճակը Հայաստանում` ընտանիքում, քաղաքական դաշտում,աշխատանքի վայրում:

Նույն պատկերը կրկնվեց նաև համամասնական ընտրակարգով կազմակերպված Երևանի ավագանու ընտրությունների արդյունքում` կանանց համամասնությունը Երևանի ավագանու կազմում 15.4% է, ավագանու 65 անդամներից 10-ն են կանայք: Բայց ես ուզում եմ հիշեցնեմ, որ ընտրությունների նախնական տվյալներով արված հաշվարկի համաձայն՝ կանայք պետք է 13-ը լիներին և այդ դեպքում ավագանու կազմում կպահպանվեր ԸՕ-ով ամրագրված 20 տոկոսանոց գենդերային քվոտան: Բայց կրկին կանայք «հրաժարվեցին» իրենց մանդատներից... Ինչո՞ւ:

Հարցերը իրականում շատ են. ԱԺ ընտրություններում չմասնակցեցին չորս այն կուսակցությունները, որոնց ղեկավարները կանայք են: Նախագահական ընտրություններում կին թեկնածու չկար, ինչո՞ւ... Կարծես թե օրենքները չէին արգելում, բայց ոչ էլ նպաստում էին` 8 միլլիոն դրամ գրավ, կարծրատիպեր, մեծ ծախսեր, չգրված, բայց ընտրությունների գործընթացներում գործող բիրթ չգրված «օրենքներ»,,,

-Տիկին Թումանյան, ո՞րն է պատճառը, որ կանայք քիչ են նաև ՏԻՄ-երում:

-Հայաստանի մարզերում` ՏԻՄ-ում , կանանց մասնակցությունը դժվարանում է ոչ միայն մեծ ֆինանսների ներդրման անհրաժեշտության պարագայով,այլև գործող բարոյահոգեբանական մթնոլորտի, ազգային մենթալիտետի պատճառով: «Մայր Հայրենիք» կուսակցությունը հիմնականում ֆինանսական խնդիրների պատճառով չկարողացավ ինքնուրույն մասնակցել ԱԺ ընտրություններում: Իսկ ինչ վերաբերում է ՏԻՄ ընտրություններին, մենք «Կին առաջնորդ» ֆորումի շրջանակներում հանդիպումներ ենք կազմակերպում մարզերի, համայնքների գյուղի կանանց հետ, հորդորում ենք փոխել իրենց դիրքորոշումները և մասնակցել տարբեր կարգի ընտրություններին՝ ավագանու, գյուղապետի, կազմակերպում կոնսուլտացիաներ, դասընթացներ ընտրարշավների կազմակերպման ձևերի վերաբերյալ: Որոշ առաջընթաց կա, մարզերում ի հայտ են եկել կանանց կարող ուժեր, բայց լինում են նաև անհասկանալի ինքնաբացարկների դեպքեր:

-Ի՞նչ է հարկավոր կանանց ներուժը այս ուղղությամբ զարգացնելու համար, գուցե ինչ-որ խրախուսման ծրագրեր են պետք:

-Մենք գտնում ենք առաջնային է, որ որոշում կայացնող մակարդակներում և քաղաքականության մեջ կանայք ունենան բավարար ներգրավվածություն: Մեր կուսակցությունը, ինչպես նաև «Կին առաջնորդ» ֆորումի համակարգող խորհուրդը դեռևս նախորդ ընտրությունների շեմին հանդես եկավ առաջարկություններով, որոնք կնպաստեին նշված խնդրի լուծմանը:

Մեր կարծիքով այդ խնդրի լուծմանը կնպաստեն, մասնավորապես, ԸՕ հետևյալ փոփոխությունները`
 «…. կուսակցության/կուսակցությունների դաշինքի/ ներկայացված ընտրական ցուցակում ընտրական ցուցակի առնվազն յուրաքանչյուր չորրորդը պետք է լինի կին և կնոջը ցուցակում կարող է փոխարինել միայն կին, որը ընտրացուցակում անմիջապես հաջորդում է դուրս եկող կնոջը»:  Հիմնավորումն այն է, որ այսպես մենք ոչ միայն ընդառաջ ենք գնում ԵԽ պահանջներին, ՀՀ նախագահի կողմից վավերացված 2004-2010թթ. կանանց դերի բարձրացման նպատակով մշակված «Ազգային Ծրագրի» նպատակներին, այն է` կանանց 25 տոկոսի ներկայության ապահովումը ԱԺ-ում, ինչպես նաև հաշվի առնելով այն փաստը, որ բարձր ինտելեկտով օժտված կանայք, կազմելով ՀՀ բնակչության ավելի քան 50 տոկոսը, հրաժարվում են ընտրապայքարից, քանի որ այսօր Հայաստանում ընտրությունների ընթացքում գործում են չգրված բիրտ օրենքներ:

Երկրորդ փոփոխությունը. «Կուսակցության / կուակցությունների դաշինքի/ ընտրական ցուցակը գրանցվում է, եթե կուսակցությունը սահմանված ժամկետում սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով ներկայացրել է` նվազագույն աշխատավարձի 2500-ապատիկի չափով ընտրագրավի մուծման անդորրագիրը /ոչ թե 8000-ապատիկի / կամ կուսակցության /կուսակցությունների դաշինքի/ մասնակցությունը պաշտպանող քաղաքացիների ստորագրահավաքի պաշտոնաթերթիկը` կուսակցության համար 50000 վավեր ստորագրություն, կուսակցությունների դաշինքի համար` 75000 վավեր ստորագրություն:

Հիմնավորեմ նաև սա. համաձայն գործող օրենքի, ընտրություններին մասնակցելու համար կուսակցությունները պետք է մուծեն որոշակի գումար, որը վերադարձվում է մանդատներ ստացած կուսակցություններին: Այս օրենքը մի կողմից խթանում է բյուջեն և ինչ-որ կերպ փոխհատուցում ընտրությունների համար անհրաժեշտ պետության ծախսերը, բայց մյուս կողմից խանգարում է նոր , առողջ ուժերի ի հայտ գալուն, քանի որ, որպես օրենք, նոր ուժերը չունեն մեծ ֆինանսական բազա` ֆինանսական ներդրման մեծ հնարավորություններ ունեցող մարդիկ կամ աջակցում են իշխանական լծակներ ունեցող, կայացած քաղաքական ուժերին կամ էլ թելադրում են իրենց կամքը իրենց կողմից ֆինանսավորվող կուսակցություններին: Այդ իսկ պատճարով մենք առաջարկում ենք համատեղել երկու տարբերակ `այժմյան գործող օրենքը և նախորդը` ստորագրահավաքը: Գրավի հետ կապված նույն մոտեցումը պետք է կիրառվի և’ Երևանի ավագանու, և’ ՏԻՄ, և’, իհարկե, նախագահական ընտրությունների գործընթացները կազմակերպելիս:

Բացի այդ , անհրաժեշտ պահանջ է` «Յուրաքանչյուր պետական կամ համայնքային լիազորություններով օժտված կառույցում որևէ սեռի ներկայացվածությունը չպետք է ավելի լինի 70%-ից»: Եթե ԸՕ փոփոխությունների համար դեռևս պետք է պայքարել, երկրորդը հնարավոր է իրականացնել արդեն այսօր և այդ հարցում մեծ դերակատարում կարող են ունենալ այսօրվա կին-ատգամավորները, մանավանդ ՀՀԿ-ական:

Եվս մեկ բան` անհրաժեշտ է իշխող կուսակցությունների քաղաքական կամք, որ կյանքի կոչվի ՀՀ Կառավարության 2004 թվականի N 645-Ն որոշումը` «ՀՀ-ում կանանց վիճակի բարելավման և հասարակության մեջ նրանց դերի բարձրացման 2004-2010թթ-ի Ազգային ծրագիրը և դրա միջոցառումների ժամանակացույցը հաստատելու մասին», որի շրջանակներում լուծման ենթակա հիմնական խնդիրներն էին որոշում կայացնող մակարդակներում և քաղաքականության մեջ կանանց ոչ բավարար ներգրավվածությունը, տղամարդկանց և կանանց անհավասար մասնակցությունը հասարակական և քաղաքական կյանքի տարբեր ոլորտներում:

-Անելիք դեռ շատ կա….
-Այո. սպասենք: Սակայն ռուսները լավ խոսք ունեն` «На бога надейся, а сам не плошай»: