Ձեր վստահելի աղբյուրը

Կարմիր բլուր պատմամշակութային հնավայրում գտնվող դամբարանադաշտը չէր հայտնաբերվի, եթե Երևանի քաղաքապետարանը չորոշեր այստեղ կառուցել Արգավանդ-Շիրակ ճանապարհահատվածը: Այս մասին այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց « Պատմամշակութային ժառանգություն» գիտահետազոտական կենտրոնի տնօրեն, Կարմիր բլուր հնավայրում պեղուﬓեր իրականացնող արշավախմբի ղեկավար Հակոբ Սիմոնյանը: Ավելին, ըստ նրա, որևիցե երաշխիք չկար, որ Կարմիր բլուրի տարածքում գտնվող գերեզմանոցի ընդլայնման հետևանքով այս դամբարանադաշտը հետագայում չէր ոչնչանա:

Նշենք, որ տրանսպորտային ծանրաբեռնվածությունը թեթևացնելու համար Երևանի քաղաքապետարանը այստեղ կառուցելու է ասֆալտապատ ճանապարհ՝ Արգավանդ- Շիրակ ճանապարհահատվածը, ինչպես նաև կամուրջ՝ Հրազդանի կիրճի լայնքով: Այդպիսով, ճանապարհի կառուցումը դարձավ պատճառ, որ հայտնաբերվի Կարմիր բլրի դամբարանադաշտը:

«Կարելի է ասել, որ այս դամբարանադաշտը փրկվեց, քանի որ վերջապես այն կպեղվի ամենաբարձր մակարդակով, և այս տարածքի մասին կունենանք ամբողջական տեղեկատվություն»,- ասաց Հ.Սիմոնյանը:

Ինչ վերաբերում է դամբարաններին, Հ.Սիմոնյանը նշեց, որ դրանք թվագրվում են մ.թ.ա. 7-6 դդ.: Այսինքն` դրանք պատկանում են Կարմիր բլուր քաղաքին: Նրա խոսքերով` մինչև հիմա իրենք բացել են շուրջ 30 դամբարան, իսկ ամբողջովին պեղվել է երկու դամբարան: Ճանապարհաշինությունը կազմակերպելու համար ուսումնասիրվել է տարածքը:

Ըստ նրա` տարածքի զգալի մասը գտնվում է շինարարական աղբակույտերի տակ: Որոշվել է, որ նախ տեխնիկայով կհեռացվի շինաղբը, որից հետո արդեն կպարզվի, թե քանի դամբարան կա: Հնագետները կարծում են, որ պեղումների արդյունքում բացվելու են հարյուրավոր դամբարաններ:

Հ.Սիմոնյանի խոսքերով` Կարմիր բլուրի մասին, մասնավորապես, ճարտարապետության, արհեստագործության վերաբերյալ հսկայական տեղեկտավության կա, բայց չկար տեղեկատվություն, թե ովքեր են բնակվել այստեղ:

«Էթնոգենեզի համար շատ կարևոր է իմանալը, թե ովքեր են ապրել այնտեղ: Այս դամբարանադաշտը հույս է ներշնչում, որ հետագայում կարող ենք ասել` ովքեր են եղել Կարմիր բլուրի բնակիչները»,- ասաց նա` հավելելով, որ նրանց պատկանելությունը հնարավոր է պարզել ԴՆԹ-ի միջոցով:

«Նման հետազոտություն կատարվում է միայն Կոպենհագենում: Մենք երկու ատամ ենք ուղարկել Կոպենհագեն: Առաջին արդյունքները հուսադրող են. պարզվել է, որ դրանցում պահպանվել է ԴՆԹ-ն, ինչը հազվադեպ է պատահում: Այսպիսով, այն կարող է պարզել, թե դամբարանում թաղվածներն իրար հետ ինչ առնչություններ են ունեցել: Հետագայում, դարձյալ ԴՆԹ-ի միջոցով, արդեն կկարողանանք պարզել՝ Կարմիր բլուրում ապրած մարդկանց և մեր գեները նո՞ւյնն են, թե՞ ոչ»,- ասաց բանախոսը:

Անդրադառնալով շինարարական աշխատանքներին, Հ.Սիմոնյանը նկատեց, որ համաշխարհային պրակտիկայում կիրառվող երևույթ է` ցանկացած կարևոր շինարարական աշխատանքի ժամանակ նախ պեղվում են հուշարձանները, և ապա շինհրապարակը հանձնում շինարարներին: Հիմա կա հստակ պայմանավորվածություն, որ ﬕնչև չավարտվեն պեղուﬓերը, ճանապարհաշինարարական աշխատանքները չեն ﬔկնարկի:

«Առաջին անգամ հստակ խնդիր է դրվել` մինչև չուսումնասիրվի ամբողջ տարածքը, ապա ճանապարհը չի կառուցվելու: Սա ողջունելի քայլ է, իհարկե, եղել են մարդիկ, որ դեմ են եղել այս մոտեցմանը` ասելով, որ պեղումները թանկ հաճույք են, բայց, բարեբախտաբար, այս դեպքում հաղթեց սթափ միտքը, մշակույթի նկատմամբ հարգանքը: Այսպիոով, կշահի և քաղաքը, և՛ մեր պատմամշակութային արժեքները վեր կհանվեն ու ներկայացվեն հանրությանը, աշխարհին»,- ասաց Հ.Սիմոնյանը:

Նրա խոսքերով` դամբարանադաշտում իրականացվող պեղուﬓերը նաև հնարավորություն կտան ունենալ բացառիկ տեղեկատվություն ծեսերի, ավանդույթների, անցյալին վերաբերող այլ կարևոր երևույթների մասին:

Նշենք, որ Հրազդան գետի ձախ ափին գտնվող Կարմիր բլուր հնավայրը հիմնադրվել է Ուրարտական թագավոր Ռուսա Բ-ի (685-645թթ.) օրոք: Այդ ժամանակ Կարմիր բլուրը դարձել է Վանի թագավորության հյուսիսային մայրաքաղաք և այն եղել է Վանի թագավորության փոխարքայի նստավայրը: