Ռ.Թովմասյան. Նոստալգիկ նոթեր. Մայիսի 1-ը երեկ ու այսօր
«Ես էլ քեզ եմ շնորհավորում, աղջիկ ջան, պապիկիդ, ծնողներիդ, բոլորիդ եմ շնորհավորում մայիսի 1-ի կապակցությամբ…. Մայիսի 1….»: Ահա այսպես սկսվեց այս ոչ աշխատանքային, նախկինում բավականին տոնական, իսկ այսօր միայն նոստալգիկ հուշերով ողողված տոնական առավոտվա առաջին հարցազրույցս, որի հերոսը Հայաստանի կոմկուսի նախկին ղեկավար Ռուբեն Թովմասյանն է: Ու թեև դրսում արևոտ եղանակ է, բայց կոմունիստ մեր զրուցակիցը իր ամեն խոսքի, ամեն բառի մեջ ցավ, ափսոսանք էր ներդնում` ինչ ունեինք և ուր ենք հասել:
«Այս տոնը հիմնադրվել է 1886թ-ին, անցել բավականին բարդ ճանապարհ մինչև 1917թ, երբ արդեն եղել է աշխատավորների իշխանությունը: Դրանից հետո մայիսի 1-ը նշվել է ավելի լայն թափով ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Սովետական Հայաստանում, որտեղ առաջին անգամ այս տոնը նշվել է 1919թ-ին` աշխատավորությունը ոտքի կանգնեց տիրող կարգերի դեմ»,- հիշում է Ռ.Թովմասյանը:
Առանց ընդմիջելու նա հիշեցրեց, որ Սովետական Հայաստանի Երևանում կար ինը շրջան, որոնք ամենքն իր հերթին մայիսի 1-ին Լենինի հրապարակի տրիբունայի առջև զեկուցում էին, թե ինչ հաջողությունների են հասել և հերթով այդ հրապարակով անցնում էին արդյունաբերական շրջանների ներկայացուցիչները, որոնք տանում էին իրենց արտադրատեսակները` ցուցադրելով, թե ինչ արդյունքներ են գրանցել մայիսի 1-ից մայիսի 1-ն ընկած ժամանակահատվածում.
«Իսկ դա բավականին լուրջ հաջողություններ էին, Հայաստանը աշխարհի 120 երկիր էր արտահանում իր արտադրանքը` այդ թվում և շատ զարգացած կապիտալիստական երկրներ»,- նշում է մեր զրուցակիցը:
Հիշողությունները գնալով թարմանում են, զրուցակցիս ձայնը լսելով հասկանում եմ` հուշերը այս պահին կարմիր գույնով են ողողվում, Սովետական Հայաստանի բույրն են ստանում ու մի տեսակ կարծես հին կինոֆիլմ ես դիտում….
«Այնուհետև անցնում են երկաթուղայինները, գիտությունների ակադեմիան` Վիկտոր Համբարձումյանի գլխավորությամբ, այնուհետև գալիս էին բուհական շրջանները` Երևանի 13 բուհերում սովորում էին 60 հազար երիտասարդ աղջիկներ ու պատանիներ: Գալիս էին մեր փառապանծ սպորտսմենները` Հրանտ Շահինյան, Ալբերտ Ազարյան, Վլադիմիր Ենգիբարյան, Յուրի Վարդանյան, Աիդա Մելնիկ, Իգոր Նովիկով… դրա հետ միասին անցնում էր ամբողջ մեր պիոներիան, ապագան մեր երկրի, որ զեկուցում էր իր պատրաստակամությունը և դպրոցներում լավ սովորելու նպատակը…. Կարմիր, գեղեցիկ վզկապներով»:
Զրույցի այս հատվածում նորից փոխվում է տոնայնությունը, տոնական շքերթի ուրախ աղմուկը, երաժշտությունն ու մանկությունից բոլորիս հուշերում մնացած «Ուռռռաաա~»-ները փոխվում են քեֆ-ուրախության սպասման զգացումով:
«Մայիսի 2-ին բոլորն իջնում էին մեր Զանգվի ձորը և այդ ձորում տարածվում էր համով խորովածի հոտը, իսկ այն ընտանիքները, որոնք խորոված չէին անում, նրանց սեղաններն էլ դատարկ չէին մնում` լավաշ, թարխուն, ձու: Բայց դա չի կարևորը, կարևորն այն է, որ ամբողջ ձորով մեկ լսվում էր ուրախ, անհոգ մարդկանց ձայնը … Իսկ Երևանի լավ տղաները այդ օրը բացում էին Զանգվում լողալու սեզոնը, իսկ դրա համար մեծ հերոսություն ու համարձակություն էր պետք»,- հիշողությունների մարգարիտները վրա բերելով ասում է Ռուբեն Թովմասյանը, կարծես հեքիաթ է պատմում, որը երբեք մեր կյանքի ու կենցաղի մաս չի եղել և հավելեց` այսպիսին է եղել մայիսի մեկը Սովետական Հայաստանում:
«Հիմա բանվորը խեղճացել է, կուչ է եկել, իր մի կտոր հացի համար, որպեսզի իրեն տեղի-անտեղի դուրս չշպրտեն ստիպված է լինում տանել իր նոր տիրոջ, խազյաինի բոլոր տեսակի քմահաճույքները. աշխատացնում են և Սահմանադրության օրը, և մայիսի 1-ին, և կիրակի օրերը և ոչ մեկը չի նայում ժա~մ, պատարա~գ… Այսպիսին է այսօր մայիսի 1-ը»…
Ռուբեն Թովմասյանի նոստալգիան փոխանցվեց նաև ինձ` աշխատավորիս, ով այս օրով ևս աշխատում է: Բայց ես էլ հիշում եմ, ինչպես էինք Զանգվի ձորը լցնում ուրախ ձայներով, որտեղ այսօր մեկը մյուսի հետևից շարվել են խորովածա-քյաբաբային օբյեկտները ու անգամ ցանկության դեպքում հնարավոր չէ խորոված անել կեղտից ու դառնությունից չորացած Զանգվի ափին: Ու մեզ` երիտասարդներիս, այդպես էլ չի հաջողվի ամբողջ մասշտաբով պատկերացնել, թե ինչ են ունեցել մեր ծնողները և ինչ ունեն այսօր, մնում է միայն չխանգարել, երբ հեռուստատեսությամբ սովետական ֆիլմերն են դիտում ու վերապրում այն բոլոր զգացումները, որ մայովկայի ժամանակ ունեցել են....
Լրահոս
Տեսանյութեր
Գարեգին Երկրորդի ամանորյա ուղերձը
