Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանի կառավարությունը խորհրդարանին է ներկայացրել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագիծը, որն արդեն խորհրդարանում դրվել է շրջանառության մեջ: Այս օրինագիծը իրավապաշտպանների կողմից երկար սպասված նախաձեռնություն էր և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումներից բխող պահանջ:

Օրինագծով սահմանվում է ոչ նյութական վնաս հասկացությունը և դրա հատուցումը: Ըստ այդմ, ոչ նյութական վնասը ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է, որն առաջացել է անձին ի ծնե կամ օրենքի ուժով պատկանող ոչ նյութական բարիքների դեմ ոտնձգող կամ նրա գույքային իրավունքները կամ անձնական ոչ գույքային իրավունքները խախտող որոշմամբ, գործողությամբ կամ անգործությամբ:

Եթե դատական կարգով հաստատվել է, որ պետական մարմնի կամ պաշտոնատար անձի որոշման, գործողության կամ անգործության հետևանքով ֆիզիկական անձի նկատմամբ թույլ է տրվել «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 2-րդ, 3-րդ կամ 5-րդ հոդվածներով երաշխավորված՝ կյանքի իրավունք, խոշտանգումների արգելում, ազատության և անձեռնմխելիության իրավունքների խախտում, ապա այդ անձը, իսկ նրա մահվան կամ անգործունակության դեպքում՝ նրա ամուսինը, ծնողը, որդեգրողը, երեխան, որդեգրվածն, խնամակալը, հոգաբարձուն իրավունք ունեն դատական կարգով պահանջելու պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում:

Եթե դատապարտյալն արդարացվել է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիային կից թիվ 7 Արձանագրության 3-րդ հոդվածով նախատեսված պայմաններում, ապա նա իրավունք ունի դատական կարգով պահանջելու իրեն պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում (սույն օրենսգրքի իմաստով՝ հատուցում անարդարացի դատապարտման համար): Իսկ թիվ 7 Արձանագրության 3-րդ հոդվածը հետևյալ պայմաններն է սահմանում. «Եթե որևէ անձ վերջնական դատավճռով մեղավոր է ճանաչվել քրեական հանցագործություն կատարելու մեջ, և եթե հետագայում նրա նկատմամբ կայացված դատավճիռը չեղյալ է հայտարարվել կամ նա ներման է ենթարկվել այն հիմքով, որ նոր կամ նոր բացահայտված որևէ փաստ համոզիչ կերպով ապացուցում է դատական սխալի առկայությունը, ապա նման դատապարտման հետևանքով պատիժ կրած անձը փոխհատուցում է ստանում տվյալ պետության օրենքին կամ պրակտիկային համապատասխան, եթե չի ապացուցվում, որ ժամանակին այդ փաստը չբացահայտելը լիովին կամ մասամբ կախված չի եղել տվյալ անձից»:

Օրինագիծը սահմանում է նաև Կոնվենցիոն իրավունքների խախտման և անարդարացի դատապարտման հետևանքով պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման կարգը և պայմանները: Ըստ կառավարության ներկայացրած նախագծի, ոչ նյութական վնասը ենթակա է հատուցման` անկախ հատուցման ենթակա գույքային վնասից, ոչ նյութական վնասը ենթակա է հատուցման` անկախ վնաս պատճառելիս պաշտոնատար անձի մեղքի առկայությունից, ոչ նյութական վնասը հատուցվում է պետական բյուջեի միջոցների հաշվին, իսկ իսկ վնասի չափը որոշում է դատարանը՝ ողջամտության, արդարացիության և համաչափության սկզբունքներին համապատասխան:

Բացի այդ, ըստ նախագծի, ոչ նյութական վնասի հատուցման չափը որոշելիս՝ դատարանը հաշվի է առնում ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանքի բնույթը, աստիճանը և տևողությունը, պատճառած վնասի հետևանքները, վնասը պատճառելիս մեղքի առկայությունը, ոչ նյութական վնաս կրած անձի անհատական հատկանիշները, ինչպես նաև այլ վերաբերելի հանգամանքներ:

Ըստ նախագծի, այս օրենքն ուժի մեջ է մտնում 2014 թվականի նոյեմբերի 1-ին:

Նշենք, որ ավելի վաղ, Panorama.am-ը տեղեկացրել էր, որ Հայաստանում բարոյական վնասի փոխհատուցման ինստիտուտի ներդրման ջատագովներ Արա Ղազարյանը և իրավապաշտպան Արտակ Զեյնալյանը դիմել էին Սահմանադրական դատարան` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի 2-րդ մասը հակասահմանադրական ճանաչելու պահանջով, քանի որ այդ դրույթով բարոյական վնասը չէր նշվում վնասների թվում:

Իսկ նոյեմբերի 5-ին Սահմանադրական դատարանը որոշում էր կայացրել, որի համաձայն, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի 2-րդ մասն այնքանով, որքանով բարոյական վնասը չի դիտում որպես վնասի տարատեսակ և չի ապահովում բարոյական վնասի փոխհատուցման հնարավորություն, ճանաչվել էր ՀՀ Սահմանադրության մի շարք հոդվածներին հակասող և անվավեր: Այդպիսով, փաստորեն Հայաստանում ներդրվում է բարոյական վնասի փոխհատուցման ինստիտուտը:

Արա Ղազարյանը դրական է վերաբերվում խորհրդարանին ներկայացված նախագծին և, ինչպես նշել է իր ֆեյսբուքյան էջում, անհրաժեշտ է, որ նախագծին հետադարձ ուժ տրվի առնվազն մինչև Սահմանադրական դատարանի կողմից որոշում կայացնելու օրը՝ 2013թ. նոյեմբեր։

Հարակից հրապարակումներ՝

Բարոյական վնասի փոխհատուցման մասին ՍԴ որոշումը հասանելի է

Բարոյական վնասի փոխհատուցման ինստիտուտի ներդրման պահը հասունացել էր. Արա Ղազարյանը` ՍԴ որոշման մասին