Ձեր վստահելի աղբյուրը

Միջնադարի հոգևոր մշակույթի և գրչության կարևոր կենտրոններից մեկում՝ Գոշավանքում, այսօր վերականգնողական աշխատանքներ են ընթանում: Պարադոքս է, բայց այս փաստը ոչ բոլորին է ուրախացնում, քանի որ մտավախություն կա՝  ի՞նչ տեսք կստանա վանքը վերականգնումից հետո, արդյո՞ք վանքը կշարունակի համարվել միջնադարյան, արդյո՞ք ճարտարապետական տեսքը չի խաթարվի և այլն:

Նման մտավախության տեղիք են տվել նաև համացանցում հայտնված Գոշավանքի՝ վերջերս արված մի քանի նկարներ, ինչպես նաև վերջին տարիներին վերականգնված մի շարք մշակութային հուշարձաններ: Այդ նկարները, ինչպես նաև մի քանի գրավոր հարցեր, փոխանցեցինք ՀՀ մշակույթի նախարարություն:

«Վանական համալիրը վերականգնվում է փորձաքննություն անցած, համաձայնեցված և հաստատված նախագծի համաձայն, հեղինակային և տեխնիկական հսկողությամբ: Նախագծային լուծումների մեջ ներառված են նաև Պողոսի խաչքարի ամրակայման խնդիրները, որոնցում խաչքարն արդեն բերված է ուղղաձիգ առանցքի, իսկ լուսանկարում պատկերված ճեղքում տեղադրված քարակտորը խաչքարի կոտրված պատվանդանի ամրակայման նպատակով ներքին դատարկությունները ներարկվելիք շաղախի արտահոսքը կանխող ժամանակավոր խցանի դեր է կատարում, ինչն էլ ենթակա է հեռացման՝ շաղախի ամրանալուց հետո: Այնուհետև, բոլոր կարանները կարանախցվելու են կրավազային շաղախով, պահպանելով քարի գույնին մոտ երանգ:

Ինչ վերաբերում է տրամատավոր քիվի բեկորի փոխարինմանը, ապա փոխարինված բեկորը իրականացված է տարածքում գտնված հուշարձանապատկան, իր տեղի համար արդեն ոչ պիտանի և փշրված բեկորից, որն էլ մաքրվել է փոշուց և մրից և այժմ ունի բաց վարդագույն երանգ, որը ժամանակի ընթացքում համահունչ կդառնա հին քարերին:

Միևնույն ժամանակ տեղեկացնում ենք, որ պատեր չեն ներկվել: Լուսանկարում, որպես «ներկված պատեր» ընդգծված է եկեղեցու խորանի՝ դեռևս անցյալ դարում վարդագույն քարերով նորոգված գմբեթարդը:

Հավելենք նաև, որ Գոշավանքի վերականգնման նախագիծը մշակել և շարունակում է հեղինակային հսկողություն իրականացնել ոլորտի լավագույն մասնագետներից մեկը»,- ասված է մշակույթի նախարարության պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության գործակալության պատասխանում:

Հուսանք, որ «ոլորտի լավագույն մասնագետներից մեկի» հետևողական աշխատանքից հետո կկարողանանք մտնել վանք հպարտության զգացումով, որ հայ վարպետները կարողացել են ստեղծել ևս մեկ ճարտարապետական գոհար:

Պատմական ակնարկ՝ ըստ  «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի պաշտոնական կայքի

Տավուշի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակում ընդգրկված Գոշավանք վանական համալիրը ՀՀ կառավարության 2001թ. հուլիսի 9-ի N616 որոշմամբ անժամկետ անհատույց օգտագործման իրավունքով հանձնվել է Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնին:

Վանքը հիմնադրվել է միջնադարի նշանավոր հոգևոր գիտնական, առակագիր և իրավագետ Մխիթար Գոշի կողմից՝ Հին Գետիկի վանքի տեղում, որը հիմնահատակ ավերվել էր 1186 թ. երկրաշարժից: Համալիրի կազմավորումն սկսվել է XII դ. վերջին և ամբողջացել շուրջ հարյուր տարվա ընթացքում, այդ պատճառով էլ իր կազմի մեջ մտնող հուշարձանների ճարտարապետությամբ ավելի միասնական է: Սկզբնապես կոչվել է Նոր Գետիկի վանք, ապա ժառանգել է իր հիմնադրի անունը՝ Գոշավանք:

Վանքի կառուցապատումը շարունակվել է մինչև XIII դ. վերջը:

Նոր Գետիկի ճարտարապետական համալիրի մասը կազմող հուշարձանները բաժանված են երկու խմբի: Ձորակի հյուսիսային լանջին տեղավորված է հիմնական խումբը՝ բաղկացած Ս. Աստվածածին (1191-1196 թթ), Ս. Լուսավորիչ (1237-1241 թթ), Ս. Գրիգոր (1241 թ)եկեղեցիներից, ժամատնից (1197-1203 թթ), գրատուն–զանգակատնից (1241 թ., 1291 թ.), քաղաքացիական մի այլ շենքից, մատուռներից, պատվանդանավոր խաչքարերից: Այս խմբից հարավարևելք՝ ձորակի հանդիպակաց լանջին, իրարից փոքր-ինչ վեր տեղավորված են Սբ. Հռիփսիմե երկխորան եկեղեցին և մի ավերակ շենք, որը համարվում է Մխիթար Գոշի դամբարանը:

Հուշարձանախմբի զարդն են կազմում մեծատաղանդ Պողոս (Պաւղոս) քարագործ-վարպետի կողմից 1291 թ. կերտած և Ս. Լուսավորիչ եկեղեցու մուտքի երկու կողմերում պատվանդանի վրա կանգնեցված խաչքարերը՝ զարդաքանդակված ոսկերչական նրբությամբ, որի պատճառով էլ «ասեղնագործ» մականունն են կրում: Այսպիսի մի խաչքար էլ կանգնեցված է Ս. Հոգի կոչված մատուռի մուտքի աջ կողմում: Հանդիսանալով հայկական խաչքարերի լավագույն նմուշներ ու միջնադարյան հայ զարդարվեստի գլուխգործոցներ՝ այդ խաչքարերը լայն ճանաչման ու բարձր գնահատանքի են արժանացել: