Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հալեպի հայ համայնքը վերջին օրերին տագնապի մեջ է ապրում: Մարդիկ չեն լքում իրենց տունն ու փորձում են գոյատևել` չիմնալով, թե ինչ կարող է լինել հաջորդ վայրկյանին: Վերջին օրերի տագնապների, համայնքի խնդիրների ու կարիքների, սիրիական պատերազմի ընթացքում Հալեպի մայր գաղութի կրած վնասների մասին Panorama.am-ը զրուցել է Դամասկոսի Հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Արմաշ եպիսկոպոս Նալբանդյանի հետ, ով այս օրերին Հայաստանում է:

-Սրբազան հայր, ինչ վիճակում է Հալեպի հայ համայնքը վերջին օրերին:

-Վերջին տասը օրերի ընթացքում մարտերն ավելի սաստկացան Հալեպի մեջ և թափանցեցին հայկական թաղամասեր: Ահաբեկիչների ռմբակոծությունները կատարվում են ուղղակի Հալեպի հայաշատ Սուլեյմանիե, Ազիզիե, Վիլլաների թաղամասերում: Նոր Գյուղի մեջ վերջին տասը օրերին արձանագրվել են թե ազգային, թե անհատական վնասներ` վարժարաններ, մանկապարտեզներ, Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին, Սուրբ Երրորդություն եկեղեցին, տպարան, ազգային բնակարաններ, Օգնության Խաչի բժշկական կենտրոնը, ուր վիրավոր հայերն իրենց դարմանումն էին ստանում: Այս ամենի կողքին այդ թաղամասերից, որ շատ վտանգված է, բավական հայեր ստիպված եղան հեռանալ, լքել տներն ու գնալ հարազատների, բարեկամների մոտ, ուր գտան իրենց ապաստանը: Իրենց բնակարանները կորցրած կամ անապահով վայրում գտնվելու պատճառող Նոր Գյուղից շատ ընտանիքներ ապաստանել են ազգային կենտրոնների և շենքերի մեջ, ինչպես նաև եկեղեցիների ներքնասրահներում և այլն: Անցնող օրերին տասնյակ վիրավորներ և երեք զոհ ունեցանք, դժբախտաբար:

-Ամեն անգամ, երբ վիճակը սրվում է, հաճախ են հնչում կարծիքներ, որ հայերը պետք է թողնեն ամեն բան ու գան Հայաստան: Այս հարցում Ձեր կարծիքը ո՞րն է և ի՞նչ է անում եկեղեցին:

- Տարհանման ծրագիր միշտ էլ կա, սակայն միշտ իրագործելի չէ: Այսպիսի տեղահանման ծրագիր իրագործելու դրություն մենք չունենք: Չենք կարող կանխել ռմբակոծումը, դա արդեն մեր ուժերից վեր է, մենք վստահում ենք սիրիական բանակի պաշտպանությանը: Միշտ կապի մեջ ենք պատկան մարմինների հետ, որպեսզի իրենց ուշադրության առաջ վառ պահենք մեր ժողովրդի և հայկական թաղամասերի պաշտպանությունը: Սրա կողքին տեղահանման ծրագիրն ինքնին ամեն մի արհավիրք, մարտահրավեր իր հետ բերում է: Եթե Հալեպի մեջ որևէ թաղամաս վտանգված է, անմիջապես կազմակերպվում է նրանց տեղահանումը: Նրանց տեղավորում ենք այն հայկական ընտանիքների բնակարաններ, որոնք դատարկ են, որոնց տերերը հեռացել են: Ինչպես ասացի, տեղավորվում են նաև ազգային կառույցների և շենքերի մեջ:

-Հաճախ է հնչում նաև հարցը, թե ինչո՞ւ սիրիահայերը չեն տեղափոխվում Հայաստան, հիմա հոսքը դանդաղել է…

-Այս հարցումը միշտ լսում ենք: Ըստ իս, այսպիսի հարցադրումը ճիշտ մոտեցում չէ այն ցավին, որ կրում է տեղի ժողովուրդը: Հայ համայնքը, ամեն մի անհատ և ընտանիք, տնային կահույք չէ, որ այս անկյունը չտեղավորվեց, կարող ես մեկ ուրիշ անկյուն խցկել, տեղավորել: Ի վերջո, մարդիկ այնտեղ իրենց կյանքն են ստեղծել, իրենց տունն ու տեղն են ստեղծել:

-Իսկ եթե վտանգված է նրանց գոյությունը…

-Դա մնում է ամեն մի ընտանիքի որոշմանը: Ընտանիքի ծնողն ինքն է որոշում այդ քաղաքի մի թաղամասից մյուսը տեղափոխվել, ուրիշ քաղաք գնալ կամ ուրիշ երկիր: Սա անհատական որոշման հիման վրա է: Եթե այդպիսի դեպքեր են լինում, դեռ չի նշանակում, որ հալեպահայությունը պատրաստ է ելնել և հաստատվել Հայաստանում կամ այլ տեղ: Մարդիկ, որոնք կարելիություն ունեին տեղափոխվելու և իրենց բնակարանն իսկապես վտանգված էր, արդեն դուրս են եկել Հալեպից: Մարդիկ նաև կարողություն չունեն, պետք է նկատի ունենալ, որ եթե մարդկանց բնակավայրերը վտանգված են, դա նշանակում է, որ իրենք էլ պատասխանատվություն ունեն և զգում են անհրաժեշտությունն այնտեղ մնալու, որպեսզի պաշտպանեն իրենց ունեցվածքը, բնակարանը:

-Համայնքը համառորեն չի հեռանում, մարդիկ կառչած ապրում են` անկախ վտանգից…

-Մարդիկ իրենց կյանքն են ստեղծել, իրենց էությունն է, ինքնությունն ու գոյությունն է դա: Իրենց բնակարաններից դուրս որևէ ուրիշ լծակ և կարողություն չունեն: Սրա կողքին, եթե ինքը ստիպված է լքելու, ուր էլ տանես, պիտի չկարողանա համակերպվել, նույն հանգտությունը, ուրախությունը, կյանքի հույսը գտնել, որ ստեղծած էր: Հաճախ ենք լսում, որ գալիս են Հայաստան, ոմանք գոհ են, ոմանք` ոչ, ավելին են ակնկալում: Միայն մեկ բան կա, որ մենք պետք չէ խառնենք. այս մարդիկ, որ գալիս են նոր ապաստան գտնելու Հայաստանում կամ ուրիշ տեղ, գալիս են ցավով, իրենց էությունը կորցրած: Մարդիկ միայն հոգատարության և ուշադրության կարիք ունեն, անշուշտ նաև` մարդասիրական օգնության:

- Հալեպի հայ համայնքը հզոր էր, մեծ դեր ուներ քաղաքի կյանքում, այն հայկական սփյուռքի մայր գաղութն էր: Ինչ վիճակում է հիմա, և որքանով է պահպանել իր ազդեցությունը: Ինչպե՞ս եք տեսնում նրանց գոյության պահպանման հարցի լուծումը:

- Կայուն պետականություն ունենալը երկրի և, հատկապես, հայ համայնքի, իբրև ազգային փոքրամասնություն, կայունության երաշխիքն է: Սփյուռքի գաղութների մեր պատմության մեջ նոր երևույթ է, որ ոչ թե վտանգված են միայն հայկական կառույցները` շենքերը, եկեղեցիները, մշակութային արժեքները, այլև հայի կյանքի պահպանությունը: Սա մենք շատ լավ գիտակցում ենք, անշուշտ, համահայկական այս օժանդակություններն այս ուղղությամբ է, որ միտում ունեն պահպանելու հայ ժողովրդի ֆիզիկական ներկայությունը` լինի Սիրիայի մեջ, թե Սիրիայի սահմաններից դուրս: Մենք բոլոր լծակները չունենք ռազմական այս գործողությունների դիմաց մեր հայորդիների ֆիզիկական պաշտպանությունն ապահովելու: Մեր միակ կարողությունն օգնության ձեռք երկարելն է, որպեսզի իրենք ունենան դիմակայելու, դիմագրավելու ուժն ու հույսը, ապրելու այդ դժվարին պայմաններում:

Քեսաբի տարհանման, ազատագրված Հոմսի և Սիրիայում հայկական վտանգված ու ավերված մշակութային արժեքների մասին Դամասկոսի Հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Արմաշ եպիսկոպոս Նալբանդյանի հետ զրույցը կներկայացնենք առաջիկայում: