Ձեր վստահելի աղբյուրը

1500 օրինակով լույս է տեսել «Հայոց ցեղասպանությունն Օսմանյան Թուրքիայում. վերապրածների վկայություններ» արխիվային փաստաթղթերի եռահատոր ժողովածուի թուրքերեն տարբերակը՝ մեկ հատորով: Գրքի թուրքերեն տարբերակը լույս է տեսել թուրք մտավորական, մարդու իրավունքների պաշտպան Ռագըբ Զարաքոլուի հրատարակչությամբ: Լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց «Վան» ՀԿ պատվավոր նախագահ Ռուբեն Գալչյանը:

«Վան» ՀԿ-ն հայաստանյան արխիվներից հավաքել է 1916-17 թթ. Հայոց ցեղասպանության փրկվածների վկայությունները, որոնք մուտքագրել, դասավորել է Հայաստանի ազգային արխիվը:

«Մենք հանձն առանք հրապարակել այդ վկայությունները նախ հայերեն: 2012 թվականին հրատարակվեց 600 վկայություններ՝ երեք հատորով: 2013-ին արդեն անգլերեն տարբերակը՝ մեկ գրքով, շուրջ 150 վկայություններ: Այս տարի Լիսբոնի Գյուլբենկյան հիմնադրամի աջակցությամբ գիրքը թարգմանվեց թուրքերեն ու հրատարակվեց»,- ասաց ՀԿ-ի նախագահ Ռուբեն Գալչյանը՝ հավելելով, որ այն առաջիկայում թարգմանվելու է նաև ռուսերեն, իսպաներեն, ֆրանսերեն:

Ասուլիսին ներկա Ռագըբ Զարաքոլուն ասաց, որ գրքում ներկայացված վկայությունները շատ են հուզել իրեն:

«Մենք հրատարակել ենք Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ գերմանական փաստաթղթերը, այնուհետև Վրժինե Սվազլյանի «Հայոց ցեղասպանություն. ականատես վերապրողների վկայություններ» գիրքը, իսկ այս գրքով ամբողջացվում է ամբողջ նյութը»,- նշեց նա:

Թուրք մտավորականի խոսքով, 1990 թվականից սկսած իր լուսահոգի կնոջ հետ պայքար են մղում՝ ներկայացնելով այն իրականությունը, որ տեղի է ունեցել 1915 թվականին:

«Երբ սկսեցինք մեր գործը, թուրք հասարակության շրջանում միայնակ էինք, նույնիսկ լուսավոր զանգվածի կողմից չէր ընդունվում մեր գործը: 1993 թվականին հրատարակեցինք առաջին գիրքը: Մեր դռնից ներս մտնելու քաջություն ունեցան միայն երկու տարեց հայ: Մեր գիրքն անմիջապես արգելվեց: Դրանից հետո անօրինական ճանապարոհվ կարողացանք կրկին հրատարակել: Երրորդ հետաքրքրվող քաջ հայը պոլսեցի Հրանտ Դինքն էր: Նա իր վրա վերցրեց 1000 օրինակ տարածել, իհարկե, ոչ օրինական ճանապարհով»,- պատմեց Ռագըբ Զարաքոլուն:

Նա նշեց, որ իրենց աշխատանքի արդյունքն այսօր թուրք մտավորականության շրջանում նկատվող փոփոխությունն է. «Հասարակության մեջ փոփոխությունը սկսվում է էլիտայից, հետո անցնում հասարակության լայն շրջանակներ: Այդ պատճառով մենք շարունակելու ենք մեր պայքարը»:

Գիրքը, նրա խոսքով, տարածելու են Թուրքիայում գոյություն ունեցող գրքերի բաժանման համակարգի միջոցով. «Սակայն այսօր Թուրքիայում դժբախտաբար ոչ միայն պետության արգելքներին են հանդիպում, այլ նաև տնտեսական խնդիրների առաջ են կանգնում: Խելացի են դարձել, այլևս գրքի համար դատի չեն տալիս, որպեսզի սենսացիա չլինի, դրա փոխարեն փորձում են տնտեսական միջոցներով նեղը գցել ու արգելել գրքի տարածումը: Սակայն ինտերներն օգնում է դրանք տարածելու հարցում»:

Պատասխանելով հարցին, թե ինչո՞ւ եք Ձեր կյանքը նվիրել նման մի գործի, որ պետության կողմից ենթարկվում եք հալածանքների, Ռագըբ Զարաքոլուն ասաց. «Կարելի է մի տեսակ պատվո պայքար անվանել: Եթե ես այս պայքարը չշարունակեմ, կնշանակի հրաժարվում եմ իմ կնոջ սկսած խղճի պայքարից: Մենք Թուրքիայում ճնշումների հետ առերսվել ենք դեռ մանկության տարիներին: Եթե մի ցեղասպան պետություն անպատիժ մնա, կսկսի նաև ուրիշ էթնիկական կամ քաղաքական խմբերի նկատմամբ նորից ճնշումներ կիրառել: 1971 թվականին բանակի կողմից ձերբակալվել եմ: Բանտում, իմ կողքի խցում հայ ընկերս էր՝ Մասիս անունով: Երկուսիս էլ տանջանքի էին ենթարկում՝ մտրակով հարվածելով ոտքերի տակ: Սակայն քանի որ նա հայ էր, ինձանից երկու անգամ ավել էր տանջանքի ենթարկվում: Երևի առաջին անգամ հարցն իմ ուղեղում այդ ժամանակ արթնացավ՝ ինչո՞ւ են հայերը մեզանից ավել տանջվում»: