Ձեր վստահելի աղբյուրը

Panorama.am-ը ներկայացնում է  հարցազրույց Բելգիայում գործող «Հայաստանի եվրոպացի բարեկամներ» (European Friends of Armenia) կազմակերպության նորանշանակ նախագահ Էդուարդո Լորենցո Օչոայի հետ, ով վերջերս կազմակերպել էր Եվրախորհրդարանի փոխնախագահի այցը Հայաստան և Լեռնային Ղարաբաղ:

-Պարոն Օչոա, Դուք մի քանի տարի աշխատել եք Հայաստանում որպես ՀՀ վարչապետի և Ազգային ժողովի խոսնակի ավագ խորհրդատու, նաև որպես դասախոս: Ինչպիսի՞ տպավորություններ ունեք Հայաստանից՝ թե մասնագիտական և թե անձնական փորձառության առումով:

-Մասնագիտական տեսանկյունից այս տարիները շատ հարուստ փորձ ինձ տվեցին. ես կարող էի մի գիրք գրել այդ մասին: Սակայն պետք է ընդգծեմ այն, որ թեև Հայաստանն ունի սահմանափակ ադմինիստրատիվ հնարավորություններ, և Ազգային ժողովը, և կառավարությունը հսկայական ջանք են գործադրել, որպեսզի համապատասխանեն ԵՄ չափանիշներին ամենաբարձր մակարդակով՝ և քաղաքական, և ինստիտուցիոնալ առումներով, ինչը ակնհայտ օգուտ է բերել նախ և առաջ Հայաստանին, ապա նաև ԵՄ-ին:

Անձնական առումով ես կընդգծեի այն մեծ պատասխանատվության աստիճանը, որ վստահված էր ինձ, ինչպես նաև փոխադարձ վստահությունը, որը ձևավորվել էր տարիների ընթացքում, ինչն էլ մեր նպատակներին հասնելու գրավականն էր: Ինչ վերաբերում է դասախոսություններին, որ ես կարդում էի ԵՊՀ-ի դիվանագիտական ակադեմիայի համար և NDI-ի կազմակերպած առաջնորդության դասընթացների ժամանակ, ապա պետք է ասեմ, որ բոլոր ուսանողներն ունեին շատ մեծ հետաքրքրություն ԵՄ-ի հանդեպ:

-Դուք վերջերս ստանձնել եք Բրյուսելում գործող «Հայաստանի եվրոպացի բարեկամներ» (ՀԵԲ) հասարակական կազմակերպության նախագահությունը: Ի՞նչ առաջիկա նպատակներ և ծրագրեր ունի ՀԿ-ն իր օրակարգում:
-Մեր նպատակն է Հայաստանը պահել ԵՄ-ի օրակարգում: Հաշվի առնելով այն, որ Եվրոպական խորհրդարանի կազմը թարմացվել է, և որ շուտով Եվրոպական հանձնաժողովը նույնպես կհամալրվի նոր գործիչներով, մենք մեծ ջանքեր պետք է գործադրենք Հայաստանի Հանրապետության իրականությունը նորընտիր պաշտոնյաներին ներկայացնելու համար, եթե մենք ցանկանում ենք ուժեղացնել մեր կապերը: Սա ենթադրում է բազմաթիվ երկկողմ հանդիպումների, կոնֆերանսների, տարածաշրջանում ճանաչողական այցերի կազմակերպում, ինչպես նաև ԵՄ-Հայաստան համագործակցության շուրջ մի շարք համառոտ հոդվածների պատրաստում. մի խոսքով պետք է Բրյուսելում դասավանդենք Հայաստանի մասին:

- «Հայաստանի եվրոպացի բարեկամներ» ՀԿ-ն վերջերս կազմակերպել էր Եվրախորհրդարանի փոխնախագահ Յացեկ Պրոտասիեվիչի և  Եվրոպական հարևանության քաղաքականության (ԵՀՔ) պատվիրակության այցը Հայաստանի Հանրապետություն և Լեռնային Ղարաբաղ: Ի՞նչ կարող եք ասել այս այցելության մասին: Ի՞նչ տպավորություններ ստացան հյուրերը ԼՂՀ-ի սոցիալ-տնտեսական և ինստիտուցիոնալ զարգացման աստիճանից:
-Դեռևս տարիներ առաջ Եվրոպական խորհրդարանը (որը Եվրոպայի քաղաքացիների ներկայացուցիչն է) ինչպես նաև բոլոր ԵՄ կառույցները պաշտոնապես շեշտել են ԵՄ ներկայացուցիչների կողմից Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների և քաղաքացիական հասարակության հետ կապերի հաստատման անհրաժեշտության մասին: Այսպիսով ես այս երկու այցելություններն էլ կդիտարկեի այդ համատեքստում, ինչը սովորական երևույթ է ԵՄ միջազգային կապերի լայն շրջանակի համար:

Սա Եվրախորհրդարանի փոխնախագահի առաջին այցելությունն էր Լեռնային Ղարաբաղ և ՀԵԲ-ն շատ հպարտ է, որ մասնակից է դարձել այս կարևոր այցելությանը. միևնույն ժամանակ ես վստահ եմ, որ այսպիսի բարձրաստիճան պաշտոնյաների այցելությունները կդառնան սովորական, այլ ոչ թե կլինեն բացառություն: Ինչ վերաբերում է ԵՀՔ պատվիրակության այցին, ապա դա առաջինը չէր և վստահ եմ, որ վերջինն էլ չէր: Դա պարզապես երկու անկախ քաղաքական միավորների կամարտահայտումն էր, որոնք կիսում են ժողովրդավարության ու մարդու իրավունքների ընդհանուր արժեքները և պատրաստ են աշխատել միասին:

Եվ պարոն Պրոտասիեվիչը, և ԵՀՔ պատվիրակությունը բավականին տպավորված էին ժողովրդավարության և տնտեսական զարգազման այն մակարդակով, որին հասել է Լեռնային Ղարաբաղը և նրանով, թե ինչպես է Լեռնային Ղարաբաղը, չնայած բոլոր դժվարություններին և միջազգային դոնորների բացակայությանը, ընտրել զարգազման ԵՄ մոդելը:

- «Հայաստանի եվրոպացի բարեկամներ» ԿՀ-ի կողմից վերջերս հրապարակված հետազոտությունը  խոսում է ԵՄ-Հայաստան Ասոցացման նոր համաձայնագրի («Պարզեցված ԱՀ»  կամ  «ԳՀՀ պլյուս» ) կարիքի մասին: Եթե այսպիսի փաստաթուղթն ընդունվի, ապա ինչո՞վ այն կտարբերվի մի կողմից ներկայումս գործող ձևաչափից, և մյուս կողմից ամբողջական Ասոցացման համաձայնագրից: Որո՞նք են Ձեր խորհուրդներն այս առումով:
-Ներկայումս ԵՄ-Հայաստան համագործակցության մեծ մասը ուղղակիորեն չի առնչվում առևտրի հետ, հետևաբար ակնհայտ է, որ բավականաչափ դաշտ կա համագործակցության բարձր մակարդակ ապահովելու համար, եթե իհարկե լինի ուժեղ քաղաքական կամք դրա համար:

Ինչ վերաբերում է այսպիսի համագործակցության բովանդակությանը, ինչպես երկու կողմերն էլ դա նշեցին Վիլնյուսում, հիմնական առանցքը պետք է լինի ժողովրդավարական ինստիտուտների և դատական համակարգի զարգացումը, մարդու իրավունքների և օրենքի գերակայության խթանումը, արդյունավետ կառավարումը, կաշառակերության դեմ պայքարը և քաղաքացիական հասարակության ուժեղացումը:

Ավելի ստույգ այն կարող է ընդգրկել այն չորս բաժիններից երեքը (բոլորը բացի խորը եւ համապարփակ ազատ առեւտրի գոտուց), որոնք ՀՀ-ն և ԵՄ-ն կնքել էին 2013թ.-ի հուլիսին, այն է՝
- արտաքին ու անվտանգության քաղաքականություն
- արդարադատություն և ներքին գործեր
- մի շարք խնդիրներ, այդ թվում շրջակա միջավայրին, գիտությանը, տրանսպորտին և կրթությանը վերաբերող հարցեր

Մասնավորապես այս նոր Ասոցացման համաձայնագիրն իրենից կներկայացնի համապարփակ համաձայնագիր, որը կներառի համագործակցության ներկայիս լայն շրջանակը քաղաքական և տնտեսական ոլորտներում և էլ ավելի կզարգացնի այս ոլորտները: ԵՄ-Հայաստան հարաբերություններին նոր որակ հաղորդելու համար այն պետք է լինի ավելի ընդլայնված և խորը, քան ներկայիս Գործընկերության և համագործակցության համաձայնագիրն է (PCA): Այն պետք է ընդգրկի ավելի մեծ հանձնառություն ընդհանուր արժեքների՝ ժողովրդավարության և օրենքի գերակայության, արդյունավետ կառավարման, մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության, շուկայական տնտեսության և կայուն զարգացման շուրջ ինստիտուցիոնալ երկխոսության հանդեպ:

Նոր համաձայնագիրը կարող է նաև զարգացնել համագործակցությունը արտաքին և անվտանգության քաղաքականության ոլորտում՝ մասնավորապես շեշտը դնելով տարածաշրջանային խնդիրների, զենքի չտարածման և զինաթափման հարցերի վրա: Տնտեսական ոլորտում՝ բիզնեսին և ներդրողական դաշտին, ֆինանսներին, միկրոտնտեսական կայունությանն ու աշխատատեղերին, սոցիալական ոլորտին, ինչպես նաև էներգետիկ ոլորտում համագործակցությանը վերաբերող հարցերը նույնպես կարող են այդ փաստաթղթի մաս կազմել:

Փաստաթղթում հարկ է նաև ընդգրկել առանձին ճյուղեր, ինչպիսիք են տրանսպորտը, ավիացիան, շրջակա միջավայրը, առողջապահությունը, գիտությունն ու տեխկոլոգիան, կրթությունը, մշակույթը և մամուլը: Պետք է նաև ուժեղավցեն մարդկանց միջև շփումները, այդ թվում դպրոցների, ուսանողների և հետազոտողների համար փոխանակման և համագործակցության ծրագրերի քանակի ավելացման միջոցով:

Ինչ վերաբերում է առևտրի ոլորտին, չնայած այն բանին, որ ՀՀ-ն պատրաստվում է անդամակցել Մաքսային միությանը, այնուամենայնիվ դեռ կարող են ԵՄ-ի հետ համագործակցության հնարավորություններ լինել առանձին ճյուղերում:

Այսպիսի առանձին համաձայնագրեր կարող են ստորագրվել այն ոլորտներում, ուր կա երկուստեք հետաքրքրություն, հատկապես երբ խոսքը գնում է տեխնիկական աջակցություն տրամադրելու մասին, ինչպիսին են օրինակ թվինինգ նախագծերը, որոնք իրականացվում են նաև Ռուսաստանի Դաշնության հետ: Առաջնային մարտահրավերն այս առումով Հայաստանի համար ԵՄ չափանիշներին համապատասխանելն է և հայկական ենթակառուցվածքների ամբողջական բարելավումն է ըստ ԵՄ չափանիշների. սա անշուշտ քննարկման հիմնական թեման կլինի առանձին ճյուղերին վերաբերող համաձայնագրերի շուրջ բանակցություններում: Ըստ էության Եվրասիական միությանն անդամակցող երկրների մեջ Հայասատանի որդեգրած չափանիշներն ամենամոտն են ԵՄ չափանիշներին: Այդ պատճառով ակնկալվում է, որ ՄՄ անդամ երկրների ձեռնարկությունները կմեծացնեն իրենց ներկայությունը Հայաստանում: Այս առումով և ԵՄ-ի, և ՀՀ-ի համար փոխադարձ շահավետ կլինի համագործակցության լրացուցիչ մեխանիզմների ստեղծումն այս ոլորտում:

Վերջապես, ընդհանուր առմամբ պետք է ասել, որ ԵՄ-ում ամրապնդվում է այն կոնսենսուսը, որ Արևելյան գործընկերությունը պետք է տրամադրի ավելի անհատականացված աջակցություն գործընկերության անդամ երկրներին հետագա ծրագրվող փուլում: Բացի այդ, մասնավորապես Հայաստանի Հանրապետության դեպքում մի շարք ԵՄ անդամ երկրներ և Եվրոպական խորհրդարանում տարբեր լիազորված անձինք պաշտպանում են այն գաղափարը, որ Հայաստանին պետք է առաջարկել այնպիսի Ասոցացման համաձայնագիր, որը հաշվի կառնի վերջինիս միջազգային նոր պարտավորությունները:

Հարցազրույցը վարեց Նվարդ Չալիկյանը