Պերճ Զեյթունցյանի՝ ծանրակշիռ դերակատարությունը (լուսանկարներ, տեսանյութ)
«Արևմտյան գեղարվեստական իրականության և ազգային մշակութային տիրույթների համադրման քաղաքականությունը աստիճանաբար թափանցեց կերպարվեստ, երաժշտություն, անպայմանորեն՝ գրականություն՝ հենց Պերճ Զեյթունցյանին հռչակելով «վաթսունականցիների» առաջնորդներից մեկը, որովհետև ունենալով արևմտյան կողմնորոշումներ, ժխտելով սոցիալիստական ռեալիզմի մեթոդի կաղապարվածությունը՝ գրողը ձգտում էր ազգայինի և արևմտյանի զուգորդումներին, մասնավորաբար 20-րդ դարի արձակում տեղի ունեցող կերպարանափոխումներին, անհատի ներաշխարհի պատկերման առաջավոր միտումներին: Ժամանակաշրջանը չափազանց բարենպաստ էր Պերճ Զեյթունցյանի համար, որովհետև այլևս պատմություն էր դառնում «կոսմոպոլիտիզմի դեմ պայքարը», ձևավորվում էին գրականությունների մերձեցման հրաշալի նախապայմաններ»,- Պերճ Զեյթունցյանի մասին գրել է թատերագիր Լևոն Մութաֆյանը (աղբյուրը՝ grakantert.am):
Հայ արձակագիր, դրամատուրգ, հրապարակախոս և թարգմանիչ, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ Պերճ Զեյթունցյանի ծննդյան օրն է. նա դարձավ 76 տարեկան: Ծնվել է Ալեքսանդրիայում (Եգիպտոս):
1948-ին ներգաղթել է Հայաստան: 1956-ին ավարտել է Երևանի Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցը, 1963-ին` Պյատիգորսկի օտար լեզուների մանկավարժական ինստիտուտը: 1962-64-ին սովորել է Մոսկվայի երկամյա բարձրագույն սցենարական դասընթացներում: Նրա առաջին պատմվածքը տպագրվել է «Պիոներ» ամսագրում, 1953-ին: 1965-1968-ին եղել է «Հայֆիլմի» սցենարական-խմբագրական կոլեգիայի անդամ, 1968-1975-ին` հեռուստատեսային ֆիլմերի «Երևան» ստուդիայի գեղարվեստական ֆիլմերի միավորման գլխավոր խմբագիր, 1975-ից մինչև 1986-ի փետրվարի 20-ը` ՀԳՄ վարչության քարտուղար: 1986-1990-ին` «Աղբյուր» ամսագրի խմբագիր, 1991-1992-ին` ՀՀ մշակույթի նախարար:
Հեղինակ է 12 պիեսների, որոնք բեմադրվել են Երևանի թատրոններում։ Նրա գործերից թարգմանվել և առանձին գրքերով լույս են տեսել ռուսերեն, լատիշերեն, լիտվերեն, հունգարերեն, բուլղարերեն, էստոներեն, չեխերեն: 1982-ին մեծ տպաքանակով ռուսերեն լույս է տեսել նրա «Ավերված քաղաքի առասպելը» վեպը: 2000-ին ֆրանսերեն է թարգմանվել «Վերջին արևագալը» վեպը (նվիրված է Գրիգոր Զոհրապին):
«Իմ բախտը կինոյում չի բերել` ի տարբերություն թատրոնի: Թատրոնում 11 ներկայացում եմ ունեցել. քիչ բան չէ: Բախտի բան է, գիտեք, նայած թե ինչպես է ճակատագիրը տնօրինում»,- ասել է Պ. Զեյթունցյանը (աղբյուրը՝ kinoashkharh.am):
Հայֆիլմ» կինոստուդիան 1973-ին նրա սցենարով նկարահանել է «Երևանյան օրերի խրոնիկան»: Երևանի դրամատիկական թատրոնը 1974-ին բեմադրել է Պերճ Զեյթունցյանի «Ամենատխուր մարդը» տրագիկոմեդիան, 1980-ին` «Աստվածների կանչը» դրաման, 1984-ին` «Մեծ լռություն» (Դանիել Վարուժանին նվիրված) պիեսները: Երևանի Գ. Սունդուկյանի անվան թատրոնը բեմադրել է նրա «Ավերված քաղաքի առասպելը» (1975), «Անավարտ մենախոսություն» (1983) դրամաները: 1988-ին բեմադրվել է Զեյթունցյանի «Անավարտ մենախոսություն», «Ոտքի, դատարանն է գալիս», 1999-ին` «Հիսուս Նազովրեցին և իր երկրորդ աշակերտը» գործերը: Ինքը` Պերճ Զեյթունցյանը 1984-ին բեմականացրել է «Սպենսեր Դոնովանի գործը» հեռուստատեսային ներկայացումը ըստ Ֆելիքս Ջեքսոնի «Աստված ինձ օգնական» վեպի:
«Երևանի Դրամատիկականի շուրջ կեսդարյա խաղացանկում, որն ընդգրկում է հարյուրից ավելի բեմադրություններ հայ և արտասահմանյան դրամատուրգիայից, Պերճ Զեյթունցյանն ունի ծանրակշիռ դերակատարություն: 1974 թվականից ի վեր, երբ նա «Ամենատխուր մարդը» պիեսով մուտք գործեց մեր թատրոն, չի եղել ոչ մի խաղաշրջան առանց նրա մասնակցության, որոշ տարիների էլ միաժամանակ խաղարկվել են գրողի մեկից ավելի դրամաները: Այսքան շարժուն բեմական ներկայությունը մեզանում բացառիկ երևութ է: Սիրելի Պերճն ուրիշ թատրոններում էլ է «խաղացել», սակայն կարծում ենք, նա մեզ հետ կհամաձայնի, եթե ասենք` նրա համար Դրամատիկականն է «մայր ու գլխավոր» թատրոն: «Ամենատխուր մարդուն», որը տխուր էր իբրև հերոս և ուրախալի իր գրական-բեմական կերտվածքով, հետևեցին «Աստվածների կանչը», «Մեծ լռություն», «Կանգ առ, երկրագունդ», «Հիսուս Նազովրեցին և նրա երկրորդ աշակերտը» դրամաների բեմադրությունները` երևելի ռեժիսորների ու դերասանների մասնակցությամբ: Զեյթունցյանի դրամատիկական երկերին բնորոշ են դասական հայեցակարգը, հետադարձ կողմնորոշումն անցյալի պատմական երևույթներին, գաղափարայնությունը` հրապարակախոսական շեշտադրումներով, մտավոր-մտածական խոսքը, որոնցում նա գրական սահմանադրություն չի խախտում, հավատարիմ է դրան, և սա նրա սահմանադրությունն է, որը բեմական մարմնավորում ստանալով` լայն հանդիսատեսի համար դառնում է սիրելի ու հարազատ: Դժվար է պատկերացնել վերջին տասնամյակների հայոց դրամատուրգիական գրականությունն ու թատրոնն առանց նրա ստեղծագործության, որը երկու ասպարեզներին էլ թելադրում է մի որոշակի արժեքայնության չափանիշներ». Երևանի Հր. Ղափլանյանի անվան դրամատիկական թատրոն:
Զեյթունցյանը պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր է, մշակույթի վաստակավոր գործիչ, Հռոմի արվեստների և հասարակական գիտությունների «Տիբերինա» ակադեմիայի պատվավոր անդամ։ 2007 թվականին Պերճ Զեյթունցյանին հանձնվել է Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ եկեղեցու «Սուրբ Սահակ-Սուրբ Մեսրոպ» պատվո բարձր շքանշան։ Դրանից մի քանի տարի առաջ էլ արժանացել է «Հայ արվեստի ասպետ», ինչպես նաև «Երևանի պատվավոր քաղաքացի» կոչումներին։
«…Հանդիպումը թատերագիր Պերճ Զեյթունցյանի հետ ոչ թե միայն ուրախություն է, այլև տքնաջան աշխատանք: Որովհետև գրողը ամեն անգամ նորովի է մեկնաբանում թատրոնի իր ըմբռնումը` ներկայացնելով պարադոքսալ մի նոր պատմություն: Ուրախությունը հետո է գալիս, երբ ներկայացումը հավաքում է լեփ-լեցուն դահլիճ, և հանդիսատեսը դառնում է մասնակից, երբ հանկարծ, ցավ պատճառելու չափ հստակ հասկանում ես, որ տեխնիկական առաջադիմության մեր դարում ոգեղենի սահմանները հետզհետե ավելի ու ավելի են նեղանում»,- ասել է Խորեն Աբրահամյանը:
«Բայց Աստծո արած բարիքը շատ չթվաց, որովհետև հիմա քչերն են հավատում նրան, հետևաբար` նա իրավունք ունի ավելին պահանջելու... Թող ողջ-առողջ վերադառնամ պատերազմից… Վերադարձից հետո լավ գործ գտնեմ… Հարստանամ… Մեռնեմ խոր ծերության մեջ… Եվ ունենամ շատ-շատ սպիտակ սավաններ... Իսկ այդ բոլորի փոխարեն ես կհավատամ քեզ… Կաղոթեմ քեզ… Այ, ես հիմա խաչակնքում եմ… Հանուն հոր և որդվո և հոգվույն սրբո... Հիշիր, հիշիր, որ հիմա քչերն են քեզ հավատում… Ամեն…» (հատված՝ «Յուրաքանչյուր տասից մեկը» պատմվածքից):
«- Գուցե... Գուցե ես էլ մեռնեմ... Պատերազմից քչերն են վերադառնում...» (հատված՝ «Յուրաքանչյուր տասից մեկը» պատմվածքից):
Լրահոս
Տեսանյութեր
Վ.Հակոբյան. Ռուսաստանի հետախուզությունն ասում է՝ գիտենք, ինչ փողեր են գալիս, ում գրպաններն են մտնում
