Ձեր վստահելի աղբյուրը

Բելգիայի մայրաքաղաք Բրյուսելում տեղի է ունեցել Եվրամիության և Արևելյան գործընկերության արտգործնախարարների հանդիպումը, որին մասնակցել է նաև ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը: Նախօրեին՝ հուլիսի 22-ին, կայացած այս հանդիպմանը պետությունների ԱԳՆ ղեկավարներին հյուրընկալել են ԵՄ արտաքին քաղաքականության և անվտանգության հարցերով բարձր ներկայացուցիչ Քեթրին Էշթոնը, հարևանության և ընդլայնման հարցերով եվրոպական հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեն:

Հայաստանի արտգործնախարարի և եվրահանձնակատար Ֆյուլեի հայտարարությունները թույլ են տալիս արձանագրել, որ կողմերը պատրաստակամ են խորացնել հարաբերությունները, սկսել ինտեգրման նոր գործընթաց Արևելյան գործընկերության (Ուկրաինա, Հայաստան, Վրաստան, Մոլդովա, Բելառուս, Ադրբեջան) շրջանակներում, ինչի համար փորձում են նախանշել համագործակցության նոր ձևաչափեր:

ԵՄ-ն մտադիր չէ հրաժարվել Արևելյան գործընկերությունից

Հայտնի է, որ նախորդ տարի Վիլնյուսի գագաթաժողովում Արևելյան գործընկերության (ԱլԳ) չորս պետություններից (Ուկրաինա, Հայաստան, Վրաստան, Մոլդովա) միայն երկուսը՝ Վրաստանն ու Մոլդովան նախաստորագրեցին ԵՄ հետ Ասոցացման համաձայնագիրը: Այդ իրողությունը գրեթե սպառնալիքի տակ դրեց Արևելյան գործընկերության հեռանկարը: Սակայն Ուկրաինայում սկսված արյունալի բողոքի ցույցերից հետո տեղի ունեցած իշխանափոխության արդյունքում Ուկրաինան ստորագրեց ԵՄ հետ այդ համաձայնագիրը, ինչի գինն, ըստ էության, դարձավ Ղրիմի միացումը Ռուսաստանին և երկրի հարավ-արևելքում սկսված քաղաքացիական պատերազմը:

Շտեֆան Ֆյուլեն իր բացման խոսքը սկսել է հենց Ուկրաինայում ստեղծված իրավիճակին անդրադառնալով: Եվրոպացի պաշտոնյայի համոզմամբ՝ ուկրաինական իրադարձությունները փորձություն էին, որոնք ի ցույց դրեցին հետևյալ 4 իրողությունները՝ 1. ԵՄ ու ԱլԳ գործընկերների համար կարևոր են ընդհանուր արժեքներն ու սկզբունքները, 2. ԵՄ-ն հարգում է գործընկերների ազգային ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը, 3. ԵՄ-ն դատապարտում է նրանց, ովքեր ԱլԳ-ն փորձում են վերածել ազդեցության ոլորտների համար պայքարի, օգնում է գործընկերներին դիմադրել ճնշումներին և 4. Վրաստանի, Մոլդովայի և Ուկրաինայի հետ Ասոցացման համաձայնագրերի ստորագրումը պատմական իրադարձություն է, որը բացում է հարաբերությունների որակապես նոր մակարդակ:

Կարևորելով երեք երկրների հետ ստորագրված համաձայնագրերի կյանքի կոչումը՝ Ֆյուլեն խոսել է նաև ԵՄ հետ նման համաձայնագրեր չկնքած ԱլԳ մյուս երեք պետությունների հետ հարաբերությունների հեռանկարների մասին: Նա ընդգծել է, որ տարբերակված մոտեցում կլինի Հայաստանի, Բելառուսի, Ադրբեջանի ու ԵՄ միջև երկկողմ հարաբերություններում:

«Քանի որ մենք առաջընթաց ենք արձանագրել Ասոցացման համաձայնագրերը ստորագրած գործընկերների հետ, մենք պետք է նաև զարգացնենք հարաբերությունները Հայաստանի, Ադրբեջանի ու Բելառուսի հետ: Կարևոր է համապատասխան մակարդակի հարաբերություններ ստեղծել՝ հաշվի առնելով գործընկերների ձգտումներն ու կարիքները: Եթե մենք կարողանանք արդյունավետորեն տարբերակված մոտեցումներ որդեգրել մեր երկկողմ հարաբերություններում, ապա այն կնպաստի համապարփակ գործընկերությանը»,- ասել է Ֆյուլեն:

Վերջինիս այդ շեշտադրումների համատեքստում ուշագրավ է ավելի վաղ Լատվիայի արտգործնախարար Էդգարս Ռինկևիչսի հայտարարությունն այն մասին, որ պետք է վերանայել ԱլԳ ձևաչափը մինչև 2015թ.-ի մայիսին պետությունների ղեկավարների մակարդակով տեղի ունեցող Արևելյան գործընկերության գագաթաժողովը: Նա անհրաժեշտ է համարել, որ ԵՄ-ն անհատական մոտեցում ցուցաբերի երկրների հանդեպ: 

Բրյուսելն, ըստ էության, այլ տարբերակ չունի էլ, քան տարբերակված մոտեցում ցուցաբերելը: ԱլԳ վեց պետություններից երկուսը՝ Հայաստանն ու Բելառուսը 2015թ.-ի հունվարի 1-ից կլինեն այլ ինտեգրացիոն միավորման՝ Եվրասիական տնտեսական միության մեջ: Ադրբեջանն էլ իրեն դասել է չմիավորվող պետությունների շարքում՝ հրաժարվելով որևէ միությանը միանալուց: Այս համատեքստում Արևելյան գործընկերության պահպանումը ենթադրելու է հարաբերությունների ձևաչափի փոփոխություն, ինչը, փաստորեն, կհստակեցվի մինչև 2015թ.-ի մայիսը:

Հայաստանի եվրոպական ինտեգրումը Եվրասիական միությանը վնաս չէ

ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանն իր խոսքում նշել է, որ Հայաստանը ցանկանում է զարգացնել ԵՄ հետ գործընկերությունը՝ հիմնվելով վերջին տարիներին համատեղ ձեռքբերված արդյունքների և առաջընթացի վրա: Որո՞նք են այդ արդյունքները: Դրանք Ասոցացման և Խորը ու համապարփակ ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու շուրջ մոտ 4 տարի տևած հաջող բանակցություններն են, քաղաքական, իրավական, մշակութային, կրթական ոլորտներում լայն ու բովանդակալից համագործակցությունը, ինստիտուցիոնալ բարեփոխումները, ինչպես նաև շարժունակությունն ու վիզային ռեժիմի դյուրացումը:

«Հայաստանը ակնկալում է հետագա քայլեր ձեռնարկել` ԵՄ հետ համագործակցության իրավական նոր հիմքեր ձևավորելու նպատակով, որը մի կողմից կարտացոլի Հայաստանի հետ բանակցությունների ընթացքում ձեռքբերվածը և, մյուս կողմից, հաշվի կառնի նոր իրողությունները»,- ասել է ՀՀ արտգործնախարարը:

ԵՄ-Հայաստան համագործակցության իրավական նոր հիմքեր ասելով հավանաբար պետք է հասկանալ նոր փաստաթուղթ, որը փոխարինելու կգա Ասոցացման համաձայնագրին: Բայց քանի դեռ հայտնի չէ Եվրասիական տնտեսական միությանը Հայաստանի միանալու մասին պայմանագիրը, կարելի է ենթադրել, որ Եվրամիության հետ նոր իրավական փաստաթղթի շուրջ բանակցություններ կսկսվեն ԵՏՄ-ին միանալու պայմանագրի ստորագրումից և վավերացումից հետո միայն:

2015թ-ին, հավանաբար, ականատես կլինենք Հայաստան-ԵՄ բանակցային նոր գործընթացի: Ակնկալվող փաստաթղթում, ըստ էության, կամրագրվեն համագործակցության այն ոլորտները, որոնք չեն հակասի Եվրասիական տնտեսական միության առաջ ստանձնելիք պարտավորություններին: Նման հակասությունները առավելապես հնարավոր են տնտեսական ոլորտում: Բանն այն է, որ ԵՄ նորմերն ու չափանիշները բոլորովին այլ են, քան ունենալու է ԵՏՄ-ն: Անհրաժեշտ կլինի հստակեցնել միմյանց հետ առևտրային և մաքսային ողջ քաղաքականությունը:

Այս համատեքստում հարկ է նշել, որ չնայած ԵՏՄ-ին միանալու Հայաստանի որոշմանը, ԵՄ-ն 2014թ-ի հունվարի 1-ից երկարաձգել է Հայաստանին տրամադրվող Արտոնությունների ընդհանրացված համակարգը (GSP+), որի շնորհիվ մի շարք ապրանքներ առանց մաքսային սահմանափակումների մուտք ունեն եվրոպական շուկա: Սա ցուցիչ է, որ ԵՄ-ն պատրաստակամ է խորացնել տնտեսական համագործացկությունն այնտեղ, որտեղ այն հնարավոր է:

Նալբանդյանը, միաժամանակ, չի սահմանափակվել «բանակցությունների ընթացքում ձեռքբերվածով»: Նա նշել է, որ մեր հասարակությունների միջև շարժունակության ընդլայնումն ընդհանուր նպատակ է, և Հայաստանը ցանկանում է մեկնարկել մուտքի արտոնագրային ռեժիմի վերացման մասին երկխոսությունը՝ հիմնվելով մուտքի արտոնագրի ռեժիմի դյուրացման և ռեադմիսիայի համաձայնագրերի հաջողված փորձի վրա: Վիզային ռեժիմի դյուրացման բանակցությունները ԵՄ հետ ընթացել են Ասոցացման համաձայնագրի շուրջ բանակցություններին զուգահեռ: Հայկական կողմը, փաստորեն, կոչ է անում չսպասել մինչև 2015թ.-ի մայիս, այլ արդեն իսկ սկսել բանակցություններ այն ոլորտներում, որոնք ուղղակիորեն փոխկապակցված չեն համապարփակ պայմանագրերի հետ:

Բնականաբար նախարարն անդրադարձել է նաև հայ-թուրքական հարաբերություններին և ԼՂ հիմնախնդրին, որոնք լրջագույնս խոչընդոտում են տարածաշրջանային կայունությանը, անվտանգությանը ու պետությունների բնականոն զարգացմանը: Ակնհայտ է, որ Եվրոպայի վերջին փակ սահմանը բացելու հարցում ԵՄ Մաքսային միության անդամ Թուրքիայի վրա ազդելու Բրյուսելի անկարողությունը հսկայական վնաս է հասցրել ԵՄ-Հայաստան հարաբերություններին:

Դեռ ապրիլին Արևելյան գործընկերության հինգերորդ տարեդարձի առթիվ բարձր մակարդակի հանդիպմանը հայ-թուրքական սահմանի բացման կարևորության մասին եվրոպացի գործընկերներին հիշեցրել էր ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը:

«Հայաստանը շահագրգռված է Արևելյան գործընկերության ձևաչափի հետագա զարգացմամբ: Այն պետք է շարունակի ծառայել իր հիմնական նպատակին՝ բաժանարար գծերից զերծ, կայուն ու բարեկեցիկ միասնական Եվրոպային: Կարևոր է, որ Արևելյան գործընկերությունը արձագանքի բոլոր մասնակից պետությունների կենսական շահերին: Հայաստանի համար դա առաջին հերթին Թուրքիայի հետ փակ սահմանի ապաշրջափակումն է»,- ընդգծել էր Սերժ Սարգսյանը:

Տիգրան Խաչատրյան, քաղաքագետ