Ձեր վստահելի աղբյուրը

Բրյուսելի և Մոսկվայի միջև լարվածությունը խորանում է: Եվրոպական միությունում անդամ պետությունները համաձայնեցրել են Ռուսաստանի դեմ տնտեսական պատժամիջոցների երրորդ փաթեթը: Այս նոր փաթեթը ԵՄ-ի աննախադեպ, առաջին լուրջ տնտեսական հարվածը կլինի Ռուսաստանին, քանի որ, ի տարբերություն նախորդների, որոնք ուղղված էին առանձին ռուս և ուկրաինացի պաշտոնյաների դեմ, այն նախատեսում է լուրջ սահմանափակումներ տնտեսության առանձին ոլորտներում:

Ուկրաինայի արևելքում մալազիական «Բոինգ-777» քաղաքացիական ինքնաթիռի կործանումից հետո ԵՄ դիրքորոշումը կոշտացել է Մոսկվայի հանդեպ, ինչը, փաստորեն, իր արտացոլումն է գտել այս նոր պատժամիջոցներում: Դրանք մասնավորապես տարածվում են ֆինանսական, նավթային և պաշտպանության ոլորտների վրա: Եվրոպական խորհրդի նախագահ Հերման Վան Ռոմպեյի ու Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ժոզե Մանուել Բարոզուի համատեղ հայտարարությունում ասվում է, որ ԵՄ-ն սահմանափակում է ռուսական պետական ֆինանսական ինստիտուտների մուտքը եվրոպական կապիտալի շուկա, էմբարգո է կիրառում Ռուսաստանի հետ զենքի առևտրի վրա: 

Եվրամիությունը արգելում է նաև դեպի Ռուսաստան երկակի նշանակության ապրանքների մատակարարումը, որոնք կարող են օգտագործվել ռազմական ոլորտում: Բացի այդ, Բրյուսելը սահմանափակելու է Ռուսաստանի մուտքը զգայուն տեխնոլոգիաների՝ մասնավորապես նավթային ոլորտում: ԵՄ քաղաքացիները և ընկերություններն այսուհետ չեն կարող գնել կամ վաճառել նոր ակցիաներ, պարտատոմսեր և այլ ֆինանսական գործիքներ, որոնք թողարկվում են պետական մասնաբաժին ունեցող ռուսական բանկերի կողմից: 

Զենքի առևտրի ոլորտում կարգելվի ինչպես Ռուսաստանից սպառազինությունների ներմուծումն, այնպես էլ Եվրոպայից արտահանումը դեպի Ռուսաստան: Էմբարգոն տարածվելու է միայն նոր գործարքների վրա, հետևաբար Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի միջև «Միստրալ» ուղղաթիռակիր նավերի մատակարարման շուրջ կնքված գործարքը կիրականացվի:

Ռուսաստանի տնտեսության արդիականացման համար անհրաժեշտ եվրոպական տեխնոլոգիաների մուտքը դեպի ռուսական շուկա նույնպես կարգելվի: Խոսքը հատկապես նավթային ոլորտի մասին է: Ռուսական նավթային ընկերությունները չեն կարողանա ձեռք բերել խորը հորատման, թերթաքարային նավթի արդյունահանման արդի եվրոպական տեխնոլոգիաներ:

Միաժամանակ եվրոպացիները պատժամիջոցներ չեն նախատեսել բնական գազի ոլորտում: Հավանաբար ծանրակշիռ դեր է խաղացել ռուսական գազից եվրոպական պետությունների հսկայական կախվածությունը և դրա հետ կապված հնարավոր մեծ կորուստները: Նախատեսվում է նաև ընդլայնել այն պաշտոնյաների ցուցակը, որոնց վրա կտարածվի ԵՄ պատժամիջոցները: Հնարավոր է համարվում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի մերձավոր շրջապատի ևս մի քանի պաշտոնյաների դեմ պատժամիջոցները: Նշվում է, որ պատժամիջոցները կգործեն մեկ տարի ժամկետով, սակայն կարող են վերանայվել երեք ամսից համապատասխան արդյունքի հասնելու դեպքում:

ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյաներն ընդգծել են, որ Ռուսաստանը չի կատարել ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման ուղղությամբ ստանձնած պարտավորությունները՝ շարունակելով աջակցել «զինված անջատողականների անօրինական գործողությունները»: Նրանց խոսքով՝ այս նոր պատժամիջոցները լրջագույն նախազգուշացում է այն մասին, որ հարևան ինքնիշխան պետության տարածքի ապօրինի բռնազավթումն (Ղրիմ) ու կանխամտածված ապակայունացումն (Դոնբաս) անընդունելի են 21-րդ դարի Եվրոպայում:

Ռուսաստանի դեմ ԱՄՆ-ի կողմից պատժամիջոցները խստացնելու մասին հայտարարությամբ է հանդես եկել նաև Բարաք Օբաման: Վերջինիս խոսքով՝ ԱՄՆ-ի պատժամիջոցները տարածվելու են ռուսական մի քանի բանկերի և նավաշինական ընկերության վրա: Վաշինգտոնը նույնպես կարգելի էներգետիկ ոլորտում արդի տեխնոլոգիաների և ապրանքների մատակարարումը Ռուսաստան:

Սակայն ինչպես ԵՄ-ի պաշտոնյաներն, այնպես էլ ԱՄՆ նախագահը շեշտել են, որ մտադիր չեն դադարեցնել փոխգործակցությունը Ռուսաստանի հետ: Օբաման վստահեցրել է, որ հարաբերություններում լարվածության խորացումը «սառը պատերազմ» չէ՝ ըստ էության ակնարկելով Մոսկվայի հետ համաձայնության հասնելու պատրաստակամության մասին: 

ԵՄ-ում արդեն իսկ հաշվարկել են նոր պատժամիջոցների հետևանքներն ու կորուստները: Մասնագետների կանխատեսմամբ՝ Ռուսաստանն ընթացիկ տարում կկորցնի 23 մլրդ եվրո (ՀՆԱ 1,5%), իսկ 2015թ.-ին՝ 75 մլրդ եվրո (կանխատեսվող ՀՆԱ-ի 4,4%): Եվրամիությունն ընթացիկ տարում կունենա 40 մլրդ եվրո կորուստ (ՀՆԱ-ի 0,3%), իսկ 2015թ.-ին՝ 50 մլրդ եվրո (ՀՆԱ-ի 0,4%): ԵՄ-ն կունենա նման կորուստներ, եթե Ռուսաստանը պատասխան պատժամիջոցներ կիրառի: Ուշագրավ է, որ ավելի վաղ կանխատեսվում էր, որ Ռուսաստանը կունենա ընդհանուր մոտ 1 տրիլիոն եվրոյի կորուստ: 

Կարելի է արձանագրել, որ փաստացի չիրականացան ռուսական կողմի այն ակնկալիքները, որ Բրյուսելը չի տրվի Վաշինգտոնի ճնշումներին, որ գիտակցելով ռուսական տնտեսության հետ իր տնտեսության սերտ կապը, հնարավոր ռիսկերը, չի դիմի նման խիստ միջոցների: Այս իրավիճակում Ռուսաստանի միջազգային մեկուսացումն Արևմուտքի կողմից ավելի է խորանում, ինչը Մոսկվային կանգնեցնում է բարդ ընտրության առջև: Հարաբերություններում լարվածության էլ ավելի խորացման դեպքում Ռուսաստանն ունենում է գործելու մի քանի տարբերակ:

Առաջինը՝ զիջել, ինչը ներկա պահին քիչ հավանական է՝  հաշվի առնելով Մոսկվայի որդեգրած քաղաքականությունը: Դա կնշանակի ընդունել ճգնաժամի ողջ պատասխանատվությունը՝  այն դեպքում, երբ Ռուսաստանն իրեն չի համարում ուկրաինական հակամարտության անմիջական կողմ: Երկրորդը՝ դիմել պատասխան պատժամիջոցների, ավելի անմիջականորեն աջակցել ուկրաինացի ապստամբներին՝ գնալով դիմակայության Արևմուտքի դեմ: Սա նույնպես քիչ հավանական է, քանի որ դա նախ հակասում է Ռուսաստանի երկարաժամկետ շահերին, երկրորդն էլ՝ Ռուսաստանը չունի համապատասխան ռեսուրսներ:

Երրորդ տարբերակն է ոչ զիջելով, ոչ հարձակվելով թեքվել դեպի Արևելք, ընդլայնել համագործակցությունը Չինաստանի, Հնդկաստանի և արևմտյան քաղաքականությունից դժգոհ այլ երկրների հետ՝ փորձելով նվազեցնել հնարավոր կորուստները և Արևմուքի հետ հարաբերություններում ձեռք բերել ազդեցության ավելի մեծ լծակներ: Հավանաբար Ռուսաստանը կընտրի երրորդ տարբերակը՝ միաժամանակ ակտիվորեն առաջ տանելով ինտեգրացիոն գործընթացները հետխորհրդային տարածքում:

Բոլոր դեպքերում ակնհայտ է, որ պատժամիջոցներից կտուժեն բոլոր կողմերն էլ, Ռուսաստանն ավելի շատ բնականաբար՝ պայմանավորված իր տնտեսության կառուցվածքով և մասշտաբներով: Միանշանակ է, որ ԱՄՆ-ի, ԵՄ-ի և Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական հակասությունների սրումը սպառնում է աշխարհում ֆինանսատնտեսական կայունությանը: Ուստի ցանկալի կլինի չորրորդ տարբերակը, որ Արևմուտքն ու Ռուսաստանը առանց ավելորդ կորուստների կարողանան կոնսենսուսի հասնել ուկրաինական հակամարտության շուրջ, ինչը շարունակելու դեպքում գուցե հաղթողներ այդպես էլ չլինեն:

Տիգրան Խաչատրյան, քաղաքագետ