Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Արևը մեր գյուղի վրա է բարձրանում ու մեր գյուղի վրա էլ՝ մայր մտնում»,- համայնքի երիտասարդ ղեկավարը հպարտանում է իր գյուղի դիրքով ու ոգևորությամբ պատմում մեծ ճանապարհ անցած գյուղի պատմությունն ու զարգացման իր ծրագրերը:

Ծմակահող: Արցախ, Մարտակերտի շրջան: Վաճառ գետի աջ ափին՝ 850 մետր բարձրության վրա։ Տարածքը՝ 900 հեկտար։ Գյուղացիների զբաղմունքը՝ բուսաբուծություն և անասնապահություն: 30 երիտասարդներն աշխատում են գյուղապետարանում, դպրոցում կամ մոտակա զորամասերում:

Գյուղում ապրող ընտանիքների թիվը՝ 260: Ունի 9-մյա դպրոց՝ 26 աշակերտով, ակումբ, բուժկետ։ Գյուղում կա երեք եկեղեցի՝ Ս. Ստեփանոս (XII-րդ դար), Մանքա, Անկնունք:

Ծմակահողը ստեղծել  են հայտնի Վաճառ գյուղաքաղաքի բնակիչները։ Գյուղաքաղաքը վաճառաշահ կենտրոն է եղել և զարգացել է Հասան-Ջալալյանների օրոք (XIII-րդ դար)։ Նվաճողները ավերել են գյուղաքաղաքը, իսկ բնակիչները տեղափոխվել են Վաճառ գետի աջ ափը, հատել անտառը (ծմակը) և հիմնել Ծմակահողը։

Գյուղն ապրեցնելու ծրագրերը

Համայանքի ղեկավար Սևակ Հակոբյանի հետ մեր զրույցը Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցու բակում է, որտեղից երևում է ողջ գյուղը: Ժամանակին Մետաքսի ճանապարհի որոշ հատվածում ապրած իր նախնիների գյուղաքաղաքի ու իրենց բնակավայրի ստեղծման 200-ամյա պատմությունից հետո գյուղապետը նույն ոգևորությամբ է պատմում գյուղը ապրեցնելու իր ծրագրերը, որոնք քիչ չեն:

Գյուղում այժմ կառուցվում է մուրաբայի արտադրամաս և ալրաղաց: Ծրագիրը նախաձեռնել է «Ծմակահող բարեգործական հիմնադրամը» և արդեն պայմանավորվածություն կա «Հայ Մեդ» ֆրանսիական կազմակերպության հետ. աշխատանքները մեկնարկել են:

Սևակ Հակոբյանի խոսքով, արտադրամասի ստեղծումը երկար ժամանակ է պահանջում, մեկ տարվա ընթացում նախատեսվում է շենքի կառուցումը, հետագայում ձեռք կբերվեն անհրաժեշտ սպասքավորումները:

«Արտադրամասը փոքր է լինելու, աշխատելու է Խաչենի ենթաշրջանի անտառների բերքով: Նախատեսում ենք արտադրել ընկյուզի, մոշի մուրաբաներ»,- ասում է նա:

Ալրաղացը նույն տարածքում է լինելու. «Ծննդով Ծմակահողից մեկը նվիրել է ալրաղացը, մնում է շենքը կառուցվի»:

Գյուղապետի խոսքով, ալյուրի արտադրման համար օգտագործելու են իրենց գյուղի և ողջ Խաչենի ենթարշանի բերքը. «Մեր գյուղն ունի 98 հա վարելահող, որից 93-ը սեփականաշնորհված է, մնացածը` վարձակալությամբ տրամադրված: Բայց մեր ծրագիրը միայն Ծմակահողով չի սահմանափակվելու, նախատեսվում է ներգրավել նաև Խաչենի ենթաշրջանը»:

Ըստ Սևակ Հակոբյանի, արտադրամասն ու ալրաղացը միասին կունենան մոտ 20 աշխատող:

Գյուղի խնդիրները

Ծմակահողում առաջնային խնդիրը խմելու ջրի հարցն է: Ջրատար խողովակները, ինչպես նշում է գյուղապետը, 1968թ-ից մնացած ժառանգություն են, վաղուց մաշվել են:

Հարցը կառավարության կապիտալ ծրագրերում է, Սևակ Հակոբյանը հույս է հայտնում, որ առաջիկայում մասնավոր սեկտորի ու պետության աջակցությամբ հնարավոր կլինի կառուցել խողովակները: Ըստ վարչապետի հետ նախնական պայմանավորվածության, ջրագիծը կկառուցվի 50-50 մասնաբաժնով:

Մյուսը բուժկետի շենքի խնդիրն է: Առաջին օգնություն տրամադրում են, բայց լուրջ խնդրի դեպքում հիվանդին ստիպված են լինում տեղափոխել քաղաք:

«Տեղում ոչինչ չի կազմակերպում, ընդամենը ճնշման ապարատ, ջերմաչափ և առաջին բուժօգնության մի քանի պարագա ունենք»,- ասում է Սևակ Հակոբյանը:

Կոմունիկացիաների խնդիր Ծմակահողը չունի, միայն ճանապարհն է վերանորոգման անհրաժեշտություն զգում: 2012-ին Շեն Ֆրանսիա բարեգործական կազմակերպության շնորհիվ գյուղի ճանապարհի մի ամսը խճապատվել է և կառուցվել է Սուրբ Ստեփանոս եկեղի տանող նոր, մոտ 500 մետր երկարությամբ ճանապարհը:

«Գյուղը բարձրադիր է, այդ պատճառով շատ է տուժում սելավներից: Ճանապարհն այսօր կրկին բարեկարգման կարիք ունի: Կա նաև գյուղի սար տանող ճանապարհի բարեկարգման հարցը, որը կառավարության կապիտալ ներդրումային ծրագրով լուծվելու է: Արդեն մոտ 5 կմ ճանապարհահատվածը փորձում ենք կրկին վերաբացել, դա մեծ նշանակություն կունենա գյուղատնտեսության զարգացման համար, այնտեղ մոտ 150-ից ավելի հեկտար հողատարածք կա»,- պատմում է համայնքի ղեկավարը:

Պետության անելիքները

Սևակ Հակոբյանն իր գյուղի զարգացման ծրագրերի ու խնդիրների մասին խոսելիս նաև պետության անելիքներին է անդրադառնում ու մի քանի դիտարկումներ ներկայացնում:

Գյուղապետը կարծում է, որ պետությունը գյուղական կյանքն աշխուժացնելու համար պետք է վարկերի նոր մոդել մշակի: Վարկերը տրամադրվեն երկար ժամկետով և վերցնելուց հետո, ծրագրի հաջողություն ունենալու դեպքում, որոշ չափով սուբսիդավորվի:

«Գյուղը ներդրումների, լրացուցիչ աշխատատեղերի կարիք ունի, հողագործն այսօր նաև տեխնիկայի խնդիր ունի, որի համար հաճախ բերքի անիմաստ կորուստ է ունենում: Գյուղական վայրերում ապահովագրվում են ավտոմեքենաներ, որոնք չեն գտնվում ռիսկային գոտում, դրա փոխարեն կարելի է ապահովագրել գյուղատնտեսությունը: Պետք է մշակել փաթեթային տարբերակ և ամեն մի խոշոր ապահովագրական ընկերության մի հատված տրամադրվի գյուղատնտեսության ապահովագրության համար, որ գյուղացին վստահ լինի՝ իր աշխատանքը ջուրը չի լցվի»,- ասում է նա:

Երիտասարդներին գյուղում պահելու մասին

Ծնելիության մակարդակը Ծմակահողում ցածր է, այս տարի 4 մահ է եղել գյուղում և ոչ մի ծնունդ: Մինչ տարեվերջ ընդամենը 2 ծնունդ են սպասում:

Ծնելիության մակարդակը գյուղում ցածր է, քանի որ, ըստ Սևակ Հակոբյանի, երիտասարդները չեն ամուսնանում. «Այսօր գյուղում ունենք 37 տարեկան երիտասարդ, ով չի ամուսնանում, և դա միայն Ծմակահողին չի վերաբերում: Սպասում են ինչ-որ մի բանի: Զբաղվածությունը դրա համար պատճառ չէ, մեր գյուղում չկա երիտասարդ, որը չի աշխատում, այլ հարց է, թե որքան աշխատավարձ են ստանում: Միգուցե, կայունություն չեն տեսնում կամ նորաձև չէ շուտ ամուսնանալը»:

Մյուս կողմից, գյուղապետի բնորոշմամբ, կա բնակարան ունենալու հարցը: Ճիշտ է, տուն ձեռք բերելու համար վարկատեսակներ կան, սակայն այսօրվա աշխատավարձով գյուղաբնակ երիտասարդը այդ վարկերից օգտվել չի կարող:

«Երիտասարդներն իրենց ապագան ավելի շատ տեսնում են քաղաքում, միգուցե հենց դա է պատճառը, որ չեն ուզում ամուսնանալ` հույս ունենալով, որ կարող է քաղաք տեղափոխվեն: Երիտասարդին գյուղում մնալու համար խթան է պետք, որը միայն հայրենասիրությամբ և գաղափարախոսությամբ չի սահմանափակվում, դա պետք է արտահայտվի նաև գումարով: Մարդը նյութկան խնդիրներ ունի, եթե երիտասարդը չի կարող իր ընտանիքը նվազագույն պայմաններով ապահովել, ապա հայրենասիրության կամ գաղափարի մասին խոսելն ավելորդ է»,- կարծիք է հայտնում նա:

Դպրոցը գյուղը պահող միակ օղակն է

Եվ վերջում Ծմակահողի ամենալուսավոր կետի մասին: Հայ ճարտարագետ, ֆիզիկոս և գյուտարար Անդրանիկ Իոսիֆյանի անունը կրող դպրոցն 9-ամյա է: Նորանշանակ տնօրենի հետ համայնքի ղեկավարը մեծ հույսեր է կապում:

«Հույս ունենք, որ համատեղ կհասնենք լավ արդյունքի: Դպրոցը գյուղը պահող միակ օղակն է, հետևաբար համատեղ աշխատանքը շատ կարևոր է»,- ասում է Սևակ Հակոբյանը:

Համայնքում մանկապարտեզ չկա, սակայն «Առաջ Արցախ» երիտասարդական-հասարակական կազմակերպության և «Ծմակահող» բարեգործական հիմնադրամի ջանքերով 2013 թվականից գործում է նախադպրոցական խումբ, որտեղ այժմ կա 7 երեխա:

Գյուղը զարգացնելու հարցում դպրոցի ողջ ներուժն օգտագործում են: Դպրոցի տարածքում տարբեր ճամբարներ են կազմակերպում:

«Քանի որ նշանավոր ակադեմիկոս Անդրանիկ Իոսիֆյանի հայրենիքն է, ճամբարների միջոցով փորձում ենք որոշ չափով նաև տուրիստական գրավչություն առաջացնել: Պատերազմից հետո, կարծես թե, համայնքները ինչ-որ չափով մեկուսացել են, սա նաև օգնում է երիտասարդներին, կապում գյուղի հետ, ինչու չէ, հնարավոր է ներդրումների առիթ հանդիսանա»,- եզրափակում է Սևակ Հակոբյանը:

Ծմակահողի փողոցներն առաջին հայացքից դատարկ են թվում, բայց մի քիչ խորանալու դեպքում կարելի է հանդիպել միշտ ժպտերես կանանց՝ երեխաները գիրկը: Ծմակահողում հյուրերին սիրով են ընդունում, ճիշտ է՝ շատ չեն խոսում, բայց փոքրիկները միշտ պատրաստ են բանաստեղծությամբ ու երգով հիացնել հյուրերին, իհարկե, փոխարենը կոնֆետ ստանալու նախապայմանով: Իսկ այն, որ գյուղն ապրում է, շնչում, կարելի է հասկանալ միայն տների առաջ փռված այգիներից. խնամքով մշակված ու բերքից ճռռացող:

Կարդացեք նաև՝
Ծմակահողի Սուրբ Ստեփանոսը (Լուսանկարներ)