Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այն հարցի շուրջ, թե ինչ ազդեցություն կունենա Էրդողանի նախագահությունը Թուրքիայի, ինչպես նաև Հարավային Կովկասի վրա, Panorama.am-ը զրուցել է ամերիկյան Քարնեգի հիմնադրամի փորձագետ Բայրամ Բալչիի հետ: Ըստ փորձագետի մտավախություն կա, որ Թուրքիան կդառնա ավելի ավտորիտար, սակայն այն պետք է փորձի բարելավել իր հարաբերությունները Հայաստանի հետ: Նա նաև հավանական չի համարում ո՛չ Թուրքիայի, ո՛չ էլ Ադրբեջանի անդամակցությունը Եվրասիական Միությանը:

- Այժմ, երբ Էրդողանն ընտրվել է Թուրքիայի նախագահ, կան հիմնավորված մտավախություններ, որ Թուրքիան գնալով կդառնա ավելի ավտորիտար պետություն` հատկապես հաշվի առնելով Էրդողանի մտադրությունը փոխել սահմանադրությունը և դարձնել Թուրքիան նախագահական պետություն: Արդյո՞ք Էրդողանի իշխանության օրոք Թուրքիայի ավելի ավտորիտար և հավանաբար, ավելի ուժեղ դառնալը որևէ ազդեցություն կունենա Հարավային Կովկասի և Մասնավորապես Հայաստանի վրա:

- Նախ այո, իսկապես ռիսկ կա, որ Էրդողանի ղեկավարած նոր Թուրքիան ավելի ավտորիտար կդառնա, հաշվի առնելով, որ նա ցանկանում է փոխել սահմանադրությունը: Բայց միևնույն ժամանակ ես վստահ չեմ, որ նա կկարողանա շարունակել իրեն այսքան ինքնավստահ պահել առնվազն երկու պատճառով: Նախ, իր հաղթանակը փոքր հաղթանակ էր և ոչ այնքան մեծ ու տպավորիչ, որքան կանխատեսել էին շատ վերլուծաբաններ: Երկրորդ պատճառն այն է, որ նախագահը որպես կանոն որոշակի իմաստով ազգի հայր է Թուրքիայում, և կարծում եմ նա այժմ կփորձի իրականացնել իր այս ավելի հայրական դերը: Բացի այդ Էրդողանը գիտի, որ այժմ` Գեզի այգու դեպքերից հետո, ունի լուրջ ընդդիմություն և որ նա չի կարող նրանց դեմ հավերժ պայքարել: Ինչ վերաբերում է Հարավային Կովկասին և Հայաստանին, այս պահին Հարավային Կովկասը հավանաբար միակ տարածաշրջանն է, որտեղ Թուրքիայի արտաքին քաղաքականությունը լիովին ձախողված չէ: Կարծում եմ, որ սա շատ կարևոր է Թուրքիայի համար և Էրդողանը կփորձի պահպանել այս դիրքերը: Միջին Արևելքում Թուրքիայի հարաբերությունները լավ են միայն Համասի, Իրաքի քրդական տարածաշրջանային կառավարության (ՔՏԿ) և Իրանի հետ: Եգիպտոսի, Բաղդադի, Սիրիայի, Սաուդյան Արաբիայի հետ նրա հարաբերությունները լարված են: Կարծում եմ այս պատճառով Թուրքիան առավելագույն ջանքեր կգործադրի Վրաստանի և Ադրբեջանի հետ լավ հարաբերություններ ունենալու, ինչպես նաև Հայաստանի հետ հարաբերությունները բարելավելու ուղղությամբ: Իհարկե, դժվար կլինի նորմալացնել հարաբերությունները Հայաստանի հետ միևնույն ժամանակ պահպանելով լավ հարաբերություններ Ադրբեջանի հետ, սակայն կարծում եմ Էրդողանը կփորձի դա անել:

- «Թուրքիայի առավելություններն ու սահմանափակումները Հարավային կովկասում» վերնագրով Ձեր հոդվածում Դուք խոսում եք Թուրքիայի և Ադրբեջանի եղբայրության և բոլոր թրքախոս ժողովուրդներին միավորելու նրանց երկարատև ծրագրի մասին: Հայտնի է նաև, որ պատմականորեն Հայաստանը միշտ խոչընդոտել է հանդիսացել այս ծրագրերի իրականացման համար իր աշխարհագրական դիրքից ելնելով: Այս համատեքստում արդյո՞ք Թուրքիայի ներկայիս քաղաքականությունը Հայաստանի հանդեպ իսկապես Ադրբեջանի «պատանդն» է, թե՞ Թուրքիան իր սեփական նպատակներ է հետապնդում Հայաստանին տնտեսապես և այլ միջոցներով ճնշելու իր քաղաքականությամբ:

- Ես չեմ կարծում, որ Թուրքիայի առաջնորդները Հայաստանին տնտեսապես ճնշելու քաղաքականությունը համարում են լավ քաղաքականություն: Սակայն Ադրբեջանի հետ համերաշխությունն անխուսափելի է. թուրքական հասարակությունը մեծապես աջակցում է Ադրբեջանին և որն ամենակարևորն է, երկու երկրների միջև կա էներգետիկ սերտ համագործակցություն: Այս գործոնները խոչընդոտում են հայ-թուրքական սահմանի բացմանը:

- Ռուսաստանի ու Թուրքիայի խորացող համագործակցությունը տնտեսական և այլ ոլորտներում ինչպե՞ս կարող է անդրադառնալ Հայաստանի վրա: Արդյո՞ք հավանական եք համարում Թուրքիայի կամ Ադրբեջանի անդամակցության հեռանկարը Մաքսային միությանը:

- Ես չեմ կարծում, որ Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև լավ հարաբերությունները կարող են բացասաբար անդրադառնալ Հայաստան-Թուրքիա հաշտեցման գործընթացի վրա: Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի անդամակցությանը Մաքսային միությանը, ես դա ընդհանրապես հավանական սցենար չեմ համարում: Կարծում եմ Թուրքիան ավելի եվրոպամետ է, և Թուրքիայի իշխանություններն ու բնակչությունը պատրաստ չեն տեսնել Թուրքիան հակառակ ուղու վրա: Ադրբեջանը, ինչպես նաև բազմաթիվ այլ հետ-սովետական երկրներ Կենտրոնական Ասիայում և Կովկասում ցանկություն չունեն այս միությանը միանալու: Ղրիմի դեպքերից հետո Պուտինը կորցրել է այդ երկրների առաջնորդների մոտ իր վստահությունը: Ադրբեջանն իր հերթին նույնպես արևմտյան ուղղություն է որդեգրել և ձգտում է խորացնել իր հարաբերությունները արևմուտքի հետ. չեմ կարծում, որ նա կգայթակղվի Պուտինի առաջնորդած նախագծով: