Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Հատուկ դպրոցներում երեխաների նկատմամբ կիրառվում են պատիժներ, որոնցից ամենաթեթևը բարկանալն է, իսկ ամենածանրը` զրկելը սիրելի զբաղմունքից, խաղերից, զբեսանքից: Սակայն կան նաև ավելի ծանր պատիժներ, ինչպիսիք են` սպառնալ, անկյուն կանգնեցնել, թեթև խփել, ծեծել, ապտակել` «մի հատ աջից ձախ, մի հատ ձախից աջ», խփել գլխին: Ընդ որում մանկավարժը, որը կիրառում է գլխին խփելը, անում է մեծ քար ունեցող մատանիով, որը կարող է բացի հոգեբանական ազդեցությունից, ազդել նաև երեխայի առողջության վրա: Այս մեթոդաբանությամբ գործող մանկավարժներին զսպում է փոխտնօրենից քաշվելը, վերջինիս խիստ լինելը (մասնավորապես Երևանի թիվ 16, տեսողական հատուկ դպրոցում)»… Այս տվյալները ներկայացված են 2009թ-ից իր գործունեությունը ծավալող Հանրային դիտորդական խմբի երրորդ զեկույցում, որը հրապարակվեց օրերս:

Նշենք, որ խումբը ստեղծվել է Կրթության և գիտության նախարարարության որոշման համաձայն, դրա կազմում են 13 հասարակական կազմակերպությունների 31 ներկայացուցիչներ, որոնց նախորդ երկու զեկույցները հատուկ դպրոցների մոնիթերինգի արդյունքներով հրապարակվել է 2011 և 2012թթ-ին:

Ըստ զեկույցի հեղինակների` 22 հատուկ դպրոցներում, որտեղ իրականացվել է մոնիթորինգը, երեխա-դաստիարակ փոխհարաբերություններում առկա է բռնություն. «Ծեծ, փայտով ծեծ, քամահրանք, հայհոյանք, կոպիտ վերաբերմունք, հրել, խփել, ինչպես նաև բղավել, սաստել, ամոթանք տալ, մասնագիտական օգնություն չցուցաբերել, ստորացնել: Չնայած սոց.մանկավարժը պահում է բռնության դեպքերի վարման տետր, սակայն քանի որ «բռնություն չկա» այն դատարկ է մնում: Դպրոցում ծեծը և բռնությունները սովորական երևույթ են: Ծեծողները տնօրենը և մի շարք աշխատակիցներ: Ծեծում են ձեռքով, ցուցափայտով, ոտքերով, «պլետով», երկաթե ձողով և վախեցնում են նկուղ գցելով (Վանաձորի դպրոց, հատվածներ դիտորդների հաշվետվություններից)»,- ներկայացված է զեկույցում:

Հեղինակները նաև ավելացնում են, որ Վանաձորի դպրոցում, ըստ երևույթին, երեխաների հանդեպ վատ վերաբերմունքը պատմություն ունի և այն էլ` հայտնի պատմություն: Այդ դպրոցում գործառնվող անթույլատրելի պրակտիկայի վերաբերյալ նշում կա նաև ՄԱԿ-ի Երեխաների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովի դիտողություններում:

Նման փաստեր զեկույցում բազմաթիվ են ու գրեթե բոլոր դպրոցներում դրանք կրկնվելու միտում ունեն, այսինքն կիրառվող բռնությունները, պատժի ձևերը, մանկավարժների վերաբերմունքը իրարից չեն տարբերվում: Հատուկ դպրոցները չեն տարբերվում նաև մյուս առումներով, մասնավորապես` շենքային պայմանների անմխիթար պայմաններով ու աշխատակազմի անբավարար թվաքանակով. «Ննջասենյակների ծանրաբեռնվածությունը գրեթե բոլոր դպրոցներում գերազանցում է թույլատրելի սահմանը: Չկան մշակված համապատասխան ստանդարտներ թե’ այդ և թե’ երեխաների կյանքի կազմակերպման այլ հիմնական ասպեկտների վերաբերյալ: Սովորական պրակտիկա է երեխաների հիմնարար կարիքների անտեսումը. օրինակ` անտարբերություն է դրսևորվում երեխաների կանոնավոր բուժզննման անհրաժեշտության հանդեպ, անտեսվում է երեխայի կարծիքը սննդի, հագուստի, ազատ ժամանցի կազմակերպման, որոշ դեպքերում էլ ընտանիքի հետ կապի պահպանման իրավունքը», -ասված է զեկույցում:

Խայտառակ վիճակ է հաստատությունների զուգարաններում ու լոգարաններում` հիգիենիկ պայմանները անբավարար են գրեթե բոլոր դպրոցներում: Անգամ հիգիենայի անհրաժեշտ պարագաները տրամադրվում են ոչ բոլոր դպրոցներում, այլ միայն ԿԳՆ ենթակայության տակ գտնվող հաստատություններում, իսկ ահա Տարածքային կառավարման նախարարության ենթակայության տակ գտնվող դպրոցներից միայն 8-ին են տրամադրվում: Հիգիենայի պակաս զգացվում է նաև հատուկ դպրոցների ճաշարաններում` հերիք չի երեխաները անհրաժեշտ սննդից են զրկված, մի բան էլ կանգնած են նման խնդրի առաջ ևս. «Սննդակարգը, որպես կանոն, չի բխում երեխաների նախասիրություններից, բացակայում է ձկնեղենը (բացառությամբ մեկ-երկու դպրոցի), քիչ է թարմ միրգը, պահեստներում հանդիպել են ժամկետանց մթերքի տեսակներ, որոշ ճաշարաններ անընդունելի հիգիենայի պայմաններում են աշխատում, օրինակ` Աշտարակի դպրոցում»:

Զեկույցը նաև փաստեր է պարունակում այն մասին, թե ինչպես են ոտնահարվում երեխաների մյուս իրավունքները ևս. «Երեխայի մի շարք իրավունքներ խախտվում են այս հաստատություններում: Դրանցից են` երեխայի պատշաճ հատուկ խնամքի իրավունքը, եթե նա զրկված է ընտանեկան միջավայրում ապրելու հնարավորությունից, երեխայի լավագույն շահերից ելնելով նրա խնամքի կազմակերպման գործընթացի ստուգման արդյունքում խնամքի բարելավման իրավունքը, երեխայի կարծիքը հաշվի առնելու իրավունքը, ծնողավարության համար պետական աջակցություն ստանալու իրավունքը, ծնողների հետ ապրելու և նրանց հետ կապ պաշտպանելու իրավունքը, եթե դա չի վնասում երեխային և պատշաճ որակյալ բժշկական խնամք ստանալու իրավունքը»,- արձանագրել է դիտորդական խումբը:

Իսկ սաների անհատական զարգացման ծրագրերը, համաձայն զեկույցի, առհասարակ ձևական բնույթ են կրում: Չի տարվում սոցիալական աշխատանք նաև ընտանիքների հետ. «Հաստատությունների մեծ մասը բավարար ջանք չի գործադրում իրենց սաների և ընտանիքի անդամների կանոնավոր կապի հնարավորություններ ստեղծելու, քաջալերելու և ամրապնդելու համար: Բացի այս, փոքր թիվ չեն կազմում այն մասնագետները, որոնք երեխայի խնամքի և երեխայի զարգացման թեմայով վերապատրաստում չեն անցել»,- ասված է զեկույցում:

Նկատենք, որ զեկույցի ներկայացմանն ընդառաջ Կրթության և գիտության նախարար Արմեն Աշոտյանը լրագրողներին հայտնեց, որ նախարարությունը ծանոթացել է հաշվետվությանն ու հիմնականում համաձայն է դրանում տեղ գտած նկատառումների ու խնդիրների, ինչպես նաև առաջարկների հետ: Սակայն արդյո՞ք դա նշանակում է, որ որպես հետևանք իրավիճակը հատուկ դպրոցներում և երեխաների ճակատագրերը գոնե ինչ-որ փոփոխության կենթարկվեն` ցույց կտա ոչ այնքան ժամանակը, որքան համապատասխան գերատեսչությունների կողմից կամքի դրսևորումը….

Նշենք, որ մոնիթորինգն իրականացվել է 2013թ. մայիս- հոկտեմբեր ամիսներին 22 հատուկ կրթական հաստատություններում, որտեղ խնամք է մատուցվում 2106 երեխաների, ներառյալ 876 երեխաների Տարածքային կառավարման նախարարության ենթակայության տակ գտնվող հաստատություններում և 1230 երեխաների՝ Կրթության և գիտության նախարարության: Այս հաստատություններում, համաձայն զեկույցի, գիշերում են 1081 երեխաներ, որոնց մեծ մասը տղաներ են:

Հարակից հրապարակում`
Նոր զեկույց` հատուկ դպրոցների մոնիթորինգի արդյունքներով