Ձեր վստահելի աղբյուրը

Սեպտեմբերի 26-ին ՄԱԿ-ի ԳԱ 69-րդ նստաշրջանում ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի ելույթը, դրանում հնչեցված առանձին դրույթների նշանակությունը մեկնաբանելու համար Panorama.am-ի թղթակիցը զրուցել է փորձագետների հետ:

Վարդան Ոսկանյան, ԵՊՀ Արևելագիտության ֆակուլտետի դոցենտ
«ՀՀ Նախագահի կողմից ՄԱԿ-ի բարձր ամբիոնից Իրաքի հյուսիս-արևմուտքում եզդի բնակչության պաշտպանության անհրաժեշտության մասին հնչեցրած դրույթը չափազանց կարևոր և ինչ-որ առումով աննախադեպ է: Սրանով Հայաստանի պետությունն, ի դեմս երկրի ղեկավարի, հանդես է գալիս ոչ միայն իր քաղաքացիներին կամ աշխարհասփյուռ հայությանն առնչվող խնդիրների արծարծմամբ, այլ նաև հայերի ու Հայաստանի հետ դարավոր բարեկամության ավանդույթներ ունեցող և իսլամական ծայրահեղականների կողմից սոսկալի սպանդի ենթարկված պետականազուրկ եզդի ժողովրդի պաշտպանության դիրքերից:

Առաջնահերթ նշանակություն ունեցող մարդասիրական բաղադրիչից բացի նման մոտեցումը լրջորեն բարձրացնում է մեր երկրի միջազգային վարկը և հեղինակությունը՝ Հայաստանը դուրս բերելով միջազգային հարաբերությունների որակապես բոլորովին նոր հարթություն, որտեղ սա մեր երկրի կողմից ամենաբարձր մակարդակով հղված, փաստորեն, առաջին ազդակն էր՝ ուղղված մեր հանդեպ բարեկամական զգացմունքներ տածող տարածաշրջանի պետականազուրկ ժողովուրդներին»:

Նախագահի ելույթի հաջորդ կարևոր հանգամանքը, որի վրա արժե սևեռել ուշադրությունը, Ադրբեջանի կողմից, այսպես կոչված, կրոնական համերաշխության գործոնի շահարկման արձանագրումը և հիմնավորված կերպով դրա սնանկ և անհեթեթ ճանաչումն էր՝ հատկապես Հայաստանի և Իրանի օրինակելի հարաբերությունների մատնանշմամբ, այն դեպքում, երբ Բաքվի վարչակարգը ոչ միայն պարբերաբար սրում է Թեհրանի հետ հարաբերությունները՝ դրանք հասցնելով նույնիսկ սահմանային միջադեպերի, այլ նաև աննախադեպ հալածանքներ իրականացնում իր երկրի հավատացյալ մահմեդական քաղաքացիների հանդեպ՝ ընդհուպ մինչև ձերբակալություններ ու բանտարկություն, ազանի արգելում, մզկիթների փակում կամ ավերում»:

Լևոն Հովսեփյան, թուրքագետ, ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող
«Նախագահի ելույթը հայ-թուրքական հարաբերությունների մասով արտացոլում էր Հայաստանի կողմից այդ գործընթացում դրված սկզբունքներին ու իր դիրքորոշմանը հավատարիմ մնալու փաստը, ինչը հնարավորություն է տալիս հետայսու նաև այդ հարցում գործել անկաշկանդ ու վստահ: Թուրքիայի հայտնի դիրքորոշման շարունակման պարագայում Հայաստանի կողմից երբեք չի բացառվել հայ-թուրքական արձանագրությունների ետ կանչումը խորհրդարանից, չնայած դրանք դեռ մնում են խորհրդարանի օրակարգում: Հայաստանն այս ողջ ընթացքում իր դիրքորոշման ու բանակցային գործընթացում դրված սկզբունքների հարցում եղել է հաստատակամ, ավելին` մինչև օրս էլ հնարավորություն տալով պաշտոնական Անկարային վերախմբագրելու իր քաղաքականությունն ու դիրքորոշումը: Ակնհայտ է, որ Թուրքիայի նման մոտեցման պարագայում հայկական կողմից խնդիրը պետք է ինչ-որ լուծում ստանար, ինչն էլ կարող է լինել արձանագրությունների ետ կանչումը: 

Այդուհանդերձ, հայ-թուրքական արձանագրությունները, չնայած ոչ արդյունքի, այլ գործընթացային մակարդակում կատարել են իրենց ֆունկցիաները, որոնցում Անկարան հայտնվել է «անվստահելի» գործընկերոջ կարգավիճակում, որը տապալել է գործընթացը և պատասխանատվությունն ամբողջությամբ ընկնում է իր վրա: Հայաստանի կողմից արձանագրությունների ետ կանչումը լիովին ընկալելի և արդարացված կլինի միջազգային հանրության կողմից, այն դերակատարների, որոնք կանգնած էին հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը սատարողների շարքում»:

Սարգիս Գրիգորյան, արաբագետ, իսլամագետ
«Նախագահ Սարգսյանի ելույթի սկզբում բավականաչափ տեղին էր թվարկել այն երկրների անունները և շնորհակալական խոսք հասցեագրել նրանց, որոնք ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը, այդ թվում միակ մուսուլմանական երկիր Լիբանանի անունը: Դա ուղերձ էր սթափվելու այն երկրներին, այդ թվում մուսուլմանական երկրներին ու հասարակություններին, որոնց հիշողություններում դեռևս արթուն են Հայոց Եղեռնի ցավալի իրադարձությունները: 

Հատկանշական է, որ նախագահը բարձրաձայնեց Սիրիայում և Իրաքում տեղի ունեցող գործընթացները՝ դրանք դիտելով որպես էթնո-կրոնական փոքրամասնություններին ուղղված սպառնալիք: Տեղին էր այդ երկրներում իրականացվող ոճրագործությունների ետևում կանգնած ուժերին նախագահի կողմից «ատելություն դավանող խմբեր» բնորոշումը՝ չորակելով վերջիններին մուսուլմանական, կամ իսլամական տերմիններով, ինչը, զանազան տարակարծությունների և թյուրըմբռնումների տեղիք կարող էր տալ:

Բարձրաձայնելով Դեր Զորի Սրբոց Նահատակաց հայկական եկեղեցու պայթեցման մասին` Սերժ Սարգսյանը ընդգծեց, որ հայության համար սուրբ են Հայաստանից դուրս գտնվող բոլոր հայկական պատմամշակութային և կրոնական օբյեկտները, իսկ պայթեցման ետևում կանգնած ուժերի նման գործողությունը «հանցավոր անաստվածություն» բնորոշումը բավական ճիշտ ու տեղին մեջբերում է հատկապես պայթեցումն իրագործած մուսուլմանների համար:

Անդրադառնալով Սիրիայում և Իրաքում ստեղծված աղետալի վիճակին` նախագահը ևս մեկ անգամ նշեց այն տասնյակ հազարավոր հալեպահայերի ծանրագույն վիճակն ու տեղի ունեցող զարգացումների վտանգավորությունը հայերի համար, որը պետք է դիտարկվի մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունները կանխարգելող ՄԱԿ-ի հանձնարարությունների շրջանակում:
Շատ կարևոր էր նաև հայ խաղաղապահների առաքելության մասին խոսելը, որոնք մոտ ապագայում տեղակայվելու են Լիբանանում: Բացի այդ, նախագահի կողմից ընդգծվեց այն երկար տարիների փորձը, որը ձեռք են բերել հայ խաղաղապահները, իրենց առաքելությունն իրականացնելով նաև Իրաքում և Աֆղանստանում, որտեղ ոչ բոլոր երկրները խիզախություն ունեն ուղարկել իրենց խաղաղապահներին»:

Արմեն Պետրոսյան, արաբագետ, տարածաշրջանային խնդիրների հարցերով փորձագետ
«ՀՀ նախագահի՝ ընդամենը 17 րոպեանոց ելույթը պարունակում էր Հայաստանի և հայ ժողովրդի շահերին, միջազգային արդի մարտահրավերներին, տարածաշրջանային առանցքային հիմնախնդիրներին առնչվող կարևորագույն շեշտադրումները՝ բովանդակելով երախտիքի խոսքից, համամարդկային սպառնալիքների բարձրաձայնումից, մինչև մեր երկրի պաշտոնական դիրքորոշման և գործողությունների հիմնավորված ներկայացմանն առնչվող դրույթներ՝ շաղկապված պատմական իրադարձությունների և ներկա գործընթացների օրինաչափ կապի վրա: 

Այս համատեքստում, չափազանց հատկանշական և ազդեցիկ է այն հանգամանքը, որ Հայաստանի համար առանցքային հիմնահարցերը ներկայացվում են համամարդկային խնդիրների տեսանկյունից, երբ օրեր առաջ Սիրիայում իսլամական ծայրահեղականների կողմից Դեր-Զորի Սրբոց Նահատակաց հայկական եկեղեցու պայթեցման անմարդկային գործողության մատնանշմամբ ընդգծվում է Սիրիայում և Իրաքում էթնոդավանական փոքրամասնություններին, նրանց գոյությանը, հոգևոր և մշակութային ժառանգությանն առնչվող մարտահրավերները: Կամ, երբ սիրիահայ համայնքի առջև ծառացած խնդիրները պայմանվորվում են ընդհանուր առմամբ ողջ սիրիացի ժողովրդի համար առաջացած հրամայականներով: Չափազանց կարևոր է նաև, որ Սերժ Սարգսյանի ելույթով հերթական անգամ ընդգծվեց այն իրողությունը, որ Հայաստանը համարվում է պետությունների միջազգային ընտանիքի լիարժեք և լիիրավ անդամ՝ հանդես գալով ոչ միայն խնդիրները բարձրաձայնողի դիրքերից, այլև որպես դրանց հաղթահարմանն ուղղված գործողությունների պատրաստակամ մասնակից, ինչը նախագահի խոսքում դրսևորվեց խաղաղպահ առաքելություններին մեր երկրի մասնակցության մատնանշմամբ:

Հայաստանի նախագահի ելույթից հատկապես կառանձնացնեի նաև այն հատվածը, երբ միջազգային ամենաբարձր՝ ՄԱԿ-ի ԳԱ-ի ամբիոնից ներկայացվեցին ղարաբաղյան հիմնախնդրի վերաբերյալ կազմակերպության մյուս առանցքային մարմնի՝ ԱԽ-ի ընդունած 4 բանաձևերի դրույթները պաշտոնական Երևանի կողմից ակտիվ ռազմական առճակատման և հատկապես ադրբեջանական կողմի գործողությունների հետևանքով ստեղծված օբյեկտիվ խոչընդոտների պայմաններում հնարավորինս իրագործելու իրողության փաստական հիմնավորումները, ինչի միջոցով միջազգային հանրությանը ներկայացվեց սպառիչ պատասխանը մեր հարևան պետության իշխանությունների կողմից անընդհատ և անհիմն կերպող թմբկահարվող մեղադրանքների՝ Հայաստանի կողմից միջազգային իրավունքի նորմերը խախտելու, վերոնշյալ բանաձևերը չկատարելու առնչությամբ: Հիրավի, Հայաստանի նախագահի հնչեցրած շեշտադրումները, ինչպես նաև հիշատակած միջազգային արդի գործընթացներում ժողովուրդների իրավահավասարության և ինքնորոշման սկզբունքի գործողության օբյեկտիվ օրինակներն լիարժեքորեն տալիս են Արցախի Հանրապետության գոյության և որպես հակամարտության կարգավորման գործընթացի լիիրավ մասնակցի իրավական հիմնավորումը»:

Նախորդող`
Սերժ Սարգսյան. Ադրբեջանը փորձում է շահարկել կրոնական համերաշխության գործոնը
Սերժ Սարգսյանը ՄԱԿ-ում հիշեցրել է, որ ԱԽ բանաձևերի պահանջները Ադրբեջանի կողմից չեն կատարվել
Ադրբեջանի վարքագծի անտեսումը բերել է ամենաթողության. ՀՀ նախագահ
Սերժ Սարգսյան. «Մոտ ապագայում հայ խաղաղապահներ կտեղակայվեն Լիբանանում»
«Սիրիայում և Իրաքում վիճակը պետք է դիտարկվի մարդկության դեմ ոճրագործությունները կանխելու հանձնառությունների շրջանակում»
Սերժ Սարգսյան. «Երևանը քննարկում է հայ-թուրքական արձանագրությունները խորհրդարանից հետ կանչելու հարցը»
ՀՀ նախագահը ՄԱԿ-ի ամբիոնից շնորհակալություն է հայտնել Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչած երկրներին