Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Սերժ Սարգսյանի նախագահության տարիների ընթացքում երրորդ անգամ նա ելույթ ունեցավ ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայում։ Թե ձևակերպումների, թե քաղաքական գնահատականների առումներով վերջին ելույթը տարբերվեց 2008 և 2011 թվականների ելույթներից։ Թեև նախորդ ելույթներում ևս խստորեն դատապարտվել է Ցեղասպանության փաստը, սակայն վերջին ելույթում առկա էին գնահատականներ ու մոտեցումներ, որոնք միջազգային այդ բարձր ամբիոնից նախկինում չէին հնչել»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում մեկնաբանելով ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի՝ նախօրեին ՄԱԿ-ում ունեցած ելույթը, մասնավորապես Թուրքիայի և Հայոց ցեղասպանության հարցի վերաբերյալ հատվածը, ասաց պատմաբան, Հայաստանի Ամերիկյան համալսարանի դասախոս և ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Վահրամ Տեր-Մաթևոսյանը:

Նրա դիտակմամբ, Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի նախօրեին նման ելույթը հարկավոր էր ու սպասված, ավելին՝ ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի հաջորդ՝ 70-րդ նստաշրջանը կլինի Ցեղասպանության տարելիցից հետո, ուստի, ժամանակային առումով, այս ելույթում Ցեղասպանությանն առնչվող թե դրույթները, թե շեշտադրումները տեղին էին ու կարևոր։

Թուրքիայի հետ հարաբերությունների պարագայում, ըստ պատմաբանի, ևս հնչեցին նախկինից էապես տարբերվող գնատահականներ. «Իհարկե, շատերը կկենտրոնան «գրողի ծոցը վավերացնեք» արտահայտության վրա ու կփորձեն կամ գերագնահատել, կամ շահարկել այն։ Իրականում, եթե վերջին ելույթը փորձենք համեմատել նախորդ երկու ելույթների հետ, ապա հասկանալի կդառնա, որ գործ ունենք փոփոխվող գնահատականների հետ։ Եթե 2008 թվականի ելույթը լավատեսական էր, իսկ 2011 թվականինը  սպասողական, ապա 2014 թվականինը պարունակում էր քննադատություն, որը թեև նորություն չէր մեզ համար, սակայն այդ ամբիոնից նախագահի մակարդակով դեռ չէր հնչել։ Ցեղասպանության նախօրեին Հայաստանը պետք է փոխի իր հռետորաբանությունը, որը պետք է արվի ոչ թե նրա համար, որ 100-ամյակի տրամաբանությունն է ենթադրում, այլ որովհետև միջազգային հանրության մոտ առկա է նման պահանջարկ։ Հարկավոր է ի ցույց դնել մեր քաղաքական ու հասարակական մտքի հասունությունը։ Իհարկե, ասածս չի ենթադրում, որ կարող ենք սահմանափակվել ելույթներով ու հայտարարություններով, հարկավոր է գործով ապացուցել այդ ամենը»։

Խորհրդարանից արձանագրությունների հետ կանչման մասին նախագահի հայտարարությունը, պատմաբանի խոսքով, հարկավոր է դիտել որպես վերջնաժամկետ, որն ուղղված էր առաջին հերթին Թուրքիայի իշխանություններին. «Անշուշտ, այդ հասցեատերերի շարքին պետք է դասել նաև բոլոր միջնորդներին՝ այդ թվում ԱՄՆ-ի իշխանություններին։ Երկու շաբաթից կլրանա այդ արձանագրությունների ստորագրման 6-րդ տարին և Հայաստանի իշխանությունները պարտավորված են զգում քայլ կատարել։ Եթե Թուրքիայի կողմից որևէ էական քայլ չկատարվի, ապա Հայաստանը պետք է մի քանի իրարահաջորդ քայլեր կատարի՝ ղեկավարվելով Պայմանագրերի մասին Վիեննայի 1969 թվականի կոնվենցիայի 3-րդ և 4-րդ մասերի դրույթներով։ Նախ, Հայաստան հրավիրի 2009 թվականի հոկտեմբերի 10-ին Ցյուրիխում արձանագրությունների ստորագրման արարողությանը ներկա գտնվող երկրների ու կազմակերպությունների ներկայացուցիչներին ու համատեղ հայտարարություն ընդունի արձանագրությունների հետ կանչման մասին, որին պետք է հետևի միջազգային իրավական ատյաններում Թուրքիայի իշխանությունների դեմ համապատասխան գործընթացի սկսումը»:

Այս հարցի վերաբերյալ ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի հայկական մասնաճյուղի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Մարկարովը հետևյալ դիտարկումն արեց. «Չնայած նրան, որ Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև որևէ հարաբերություն չկար, չնայած այն իրավիճակին, որ ստեղծվել էր տարածաշրջանում, Հայաստանն իրականացնում է պրոակտիվ արտաքին քաղաքականություն, որի դրսևորումներից էր նաև Թուրքիայի հետ որոշակի հարաբերություններ հաստատելու պատրաստակամությունը, առանց նախապայմանների մտնել բանակցային գործընթացի մեջ: Ի պատասխան սրան, մենք ստանում ենք անգործություն, պարալիզացված դրսևորումներ: Այս վիճակը հետևյալ հարցերն է առաջ բերում՝ ինչքա՞ն սպասել, ո՞րն է այն ադեկվատ ժամանակը, որ անհրաժեշտ է մյուս կողմին ունենալ կամ ընդունել որոշում: Իսկ այն հարցը, թե ինչքա՞ն է նպատակահարմար պահել Հայաստանի ստորագրությունը արձանագրությունների տակ, ստանում է նաև տրամաբանական պատասխան՝ ժամանակն անցնում է ու եթե որևէ դրական քայլ տեղի չի ունենում, մնում է հետ կանչել սեփական ստորագրությունն արձանագրությունների տակից»:

Ալ. Մարկարովի դիտարկմամբ, նախագահ Սերժ Սարգսյանի ելույթն իր մեջ պարունակում էր այն հարցերի պատասխանները, որոնք վերաբերում են Հայաստանի դերին ժամանակակից միջազգային գործընթացներում, Հայաստանի դերին տարածաշրջանային և գլոբալ անվտանգության ապահովման մեջ, Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգին:

«Այս առումով կան որոշակի առաջնահերթություններ, որոնցից մեկը սպասվող Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին է: Հարցը նրանում է, որ մենք ոչ միայն շնորհակալություն ենք հայտնում այն երկրներին, որոնք ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը, այլ նաև խնդիրն իր բովանդակությամբ ավելի լայն է: Այն հանցագործությունները, որոնք ուղղված են մարդկության դեմ, չեն կարող չստանալ ոչ միայն իրավական, նաև պատմական դատապարտում: Տվյալ պարագայում խոսքը գնում է այն արդարության ու արդար պահանջների մասին, որոնք դրված են Հայաստանի ու ժառանգորդների կողմից: Հարցերից մեկն էլ այն է, որ անհրաժեշտ է իրականացնել կայացած ցեղասպանության դատապարտման գործընթացը, որովհետև դա հիմքն է հետագայում տեղի ունեցող հանցագործությունների, նաև մշակութային ցեղասպանության, որը մասամբ իրականացվում է նախկին Օսմանյան կայսրության տարածքում, կոնկրետ՝ Սիրիայում: Այն, ինչ տեղի ունեցավ Սիրիայում, իր ձեռագրով ինչ-որ իմաստով հիշեցնում է այն, ինչ տեղի է ունեցել: Տվյալ պարագայում խոսքը գնում է պատմական ժառագության և մշակութային արժեքների ոչնչացման մասին»,- ասաց քաղաքագետը՝ միաժամանակ հավելելով, որ չդատապարտված երևույթն այսօր տանում է նրան, որ նման գործընթաց տեղի է ունենում այլ ժողովուրդների նկատմամբ: Խոսքը եզդիների մասին է:

Ալ. Մարկարովի խոսքով, նախագահ Ս. Սարգսյանի հաջորդ մեսիջն այն էր, որ այն, ինչ Թուրքիան փորձում է անել, թյուրիմացության մեջ է գցում միջազգային հանրությանը` հարցի վերաբերյալ, թե արդյո՞ք թուրքական դիրքորոշումը փոխվել է. «Նրա քայլերն իրենց մեջ իմիտացիոն էլեմենտներ ունեն: Այս քայլերով նա միայն վնասում է իրեն. չի կարելի խաբել բոլորին ու մշտապես»:

Նախորդող հրապարակումներ՝
Սերժ Սարգսյանը շեշտեց, որ որևէ գնի դիմաց հայերը Ղարաբաղը երբեք չեն տա. Իսկանդարյան
Որևէ ծայրահեղություն կոնստրուկտիվ դեր չի կարող ունենալ ցեղասպանության 100-ամյակի կոնտեքստում. Կ.Բեքարյան