Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերությունը հայտարարել է, որ իրենք թուրքական կողմի հետ ոչ մի պայմանագիր չեն ստորագրել՝ Կիպրոսի Միջերկրական ափերի մոտ գազային հանքավայրերում հետախուզական աշխատանքներ իրականացնելու համար: Ադրբեջանի նավթային ընկերության տարածած հայտարարության մեջ նշվում է, որ իրենց ընկերությունը չի աշխատել և չի աշխատելու վիճելի տարածքներում:

Կիպրոսի նավթագազային հանքավայրերը և Թուրքիան

Այսօր հունական ԶԼՄ-ները տեղեկություններ էին տարածել, որ Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ միասին Հյուսիսային Կիպրոսի ափերի մոտ իրականացնելու է գազային հանքավայրերի հետախուզում՝ հետագայում դրանք շահագործելու համար: Բաքվից այդ տեղեկատվությունը օպերատիվորեն հերքվեց: Նշենք, որ Կիպրոսի ափերի մոտ գտնվող «Աֆրոդիտե» հանքավայրում գազի պաշարները գնահատվում են 1.7 տրիլիոն խմ-ի սահմաններում:

Տվյալ հանքավայրի շահագործումը կարող է լուծել Կիպրոսի առջև ծառացած լուրջ տնտեսական խնդիրները: Նիկոսիայի կողմից տվյալ հանքավայրում հետախուզական աշխատանքների մեկնարկից հետո Թուրքիայի ղեկավարությունը հայտարարեց, որ Թուրքիան և Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետությունը միասին շահագործելու են Հյուսիսային Կիպրոսի բացառիկ տնտեսական գոտում գտնվող նավթագազային հանքավայրերը: Թուրքիան 2011թ.-ին այդ շրջան էր ուղարկել մի քանի ռազմանավ և ռազմական ավիացիա: 

Նախորդ շաբաթ Կիպրոսի նախագահ Նիկոս Անաստասիադիսը հեռախոսազրույց է ունեցել ԱՄՆ-ի փոխնախագահ Ջո Բայդենի հետ, որի ժամանակ իր մտահոգություն է հայտնել Թուրքիայի կողմից Հյուսիսային Կիպրոսում գազային հանքավայրերի անօրինական շահագործման փորձերի հետ կապված: Ջո Բայդենը խոստացել է ավելի ակտիվացնել ԱՄՆ-ի դիվանագիտությունը՝ խնդիրը բանակցությունների միջոցով կարգավորելու համար: Հոկտեմբերի 20-ից Անկարան վերսկսել է Կիպրոսի հյուսիսում հետախուզական գործունեությունը: Թուրքական գիտահետազոտական նավերին ուղեկցում են ռազմածովային ուժերի մի քանի նավ: 

Թուրք-հունական հակասությունները

Թուրք-հունական հարաբերությունները դարեր ի վեր կրում են բավականին լարված, իսկ ժամանակ առ ժամանակ բացահայտ թշնամական բնույթ, ինչը բացատրվում է երեք հիմնական պատճառներով՝ Պոնտոսի հույների ցեղասպանությամբ (1916-1923 թթ. Պոնտոսի ցեղասպանության զոհ են դարձել ըստ տարբեր աղբյուրների 353.000 -ից մինչև 1.200.000 հույներ), Էգեյան ծովում առկա տարածքային վեճերով և Կիպրոսի հիմնախնդրով: Էգեյան խնդիրը վերաբերվում է Թուրքիայի և Հունաստանի միջև Էգեյան ծովում տարածքային ջրերի և վիճելի կղզիների սահմանազատման հետ և այն քիչ էր մնում հանգեցներ պատերազմի ՆԱՏՕ-ի անդամ Անկարայի և Աթենքի միջև: Պոնտոսի ցեղասպանությունից հետո թուրք-հունական հարաբերություններում ամենացավոտ հարցերից մեկը Թուրքիայի կողմից Հյուսիսային Կիպրոսի բռնազավթումն է: Թուրքիան 1974 թ.-ին «Атилла» գործողության ընթացքում օկուպացրել է Կիպրոսի Հանրապետության հյուսիսային հատվածը, Կիպրոսի հյուսիսում իրականացրել հույների էթնիկ զտումներ և այդ շրջանում տեղակայել է իր ռազմաբազաները:

Թուրքիայի կողմից Հյուսիսային Կիպրոսի օկուպացիան դատապարտվել է միջազգային տարբեր կառույցների՝ ՄԱԿ-ի, ԵՄ-ի կողմից, սակայն չնայած միջազգային բացասական վերաբերմունքին Անկարան Հյուսիսային Կիպրոսում ստեղծեց երկրորդ թուրքական պետությունը՝ 1983 թ.-ին ճանաչելով Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության անկախությունը:

Այս պահի դրությամբ Հյուսիսային Կիպրոսում է գտվում Թուրքիայի ԶՈւ-րի 11-րդ բանակային կորպուսը, որի ընդհանուր թիվը հասնում է գրեթե 40.000-ի:

Թուրքիան Հյուսիսային Կիպրոսը օկուպացնելուց հետո այնտեղ էթնիկ զտումներ է իրականացրել: Թուրքական ներխուժման հետևանքով Հյուսիսային Կիպրոսը լքել է 200.000 հույն՝ թողնելով իրենց բնակավայրերը և գույքը: Կղզու հյուսիսային հատվածի ժողովրդագրական դեմքը փոխելու համար Անկարան սկսած 1974թ.-ից կղզում վերաբնակեցրել է 80.000-100.000 թուրք: Տարբեր գնահատականներով, Հյուսիսային Կիպրոսում 55 եկեղեցի վերածվել է մզկիթի, 50 տաճար և վանք պղծվել է: 

Բաքուն Կիպրոսի հարցում սեփական շահերն ունի

Ադրբեջանի կողմից Հյուսիսային Կիպրոսում Թուրքիայի իրականացվող ծրագրերից զերծ մնալն ու իր մասնակցության հարցը այդքան օպերատիվ հերքելն ունի իր բացատրությունը: Ադրբեջանը դիվանագիտական դաշտում, միջազգային ասպարեզում ունենալով ղարաբաղյան հիմնահարց փորձում է առաջ տանել միայն պետությունների տարածքային ամբողջականության սկզբունքը՝ զգուշանալով ազգերի ինքնորոշման իրավունքի իրացման բոլոր դրական նախադեպերից:

Ադրբեջանը չի ցանկանում վատթարացնել իր հարաբերությունները Թուրքիայի հետ, որի հետ իրականացվում են բազմաթիվ էներգետիկ ծրագրեր՝ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան, Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում, շուտով կյանքի է կոչվելու TANAP և TAP ծրագրերը, իսկ տրանսպորտային համագործակցության առումով 2015թ.-ին գործարկվելու է Կարս-Թբիլիսի-Բաքու երկաթգիծը: Բաքուն իր ռազմավարական դաշնակից Թուրքիայի հետ իրականացնելով վերոնշյալ ծրագրերը չի ցանկանում վատթարացնել իր հարաբերությունները նաև Կիպրոսի և Հունաստանի հետ, ինչը բացատրվում է նաև TAP-ի ծրագրում Հունաստանի մասնակցությամբ: Ադրբեջանը միջազգային բոլոր ատյաններում խոսելով ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի ղարաբաղյան կարգավորման վերաբերյալ ընդունված 4 բանաձևերի մասին, որոնք, սակայն, Հայաստանի դեմ ուղղված չեն և հասցեագրված չեն Երևանին, «մոռանում» է ՄԱԿ-ի կողմից Թուրքիայի դեմ ընդունված տասնյակ բանաձևերի մասին՝ Հյուսիսային Կիպրոսի 1974թ.-ին բռնազավթելու և 1983թ.-ին Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության անկախությունը ճանաչելու հետ կապված: Ինչ վերաբերվում է ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի կողմից ընդունված 4 բանաձևերին, ինչի մասին Բաքուն անընդհատ հայտարարում է, ապա Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի իր ելույթում Ադրբեջանին հստակ պատասխան է տվել.«Խոսելով ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման մասին՝ չեմ կարող չանդրադառնալ ՄԱԿ-ի ԱԽ կողմից պատերազմի տարիներին ընդունած 4 բանաձևերին, որոնք պարբերաբար շահարկվում են Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից՝ որպես իրենց ապակառուցողական քաղաքականության հիմնավորում:

Խոսքն այն բոլոր չորս բանաձևերի մասին է, որտեղ որպես առաջնային և անվերապահ պահանջ նշվում էր ռազմական և թշնամական գործողությունների դադարեցումը, ինչը չիրականացվեց Ադրբեջանի կողմից: Հենց Ադրբեջանի կողմից սույն բանաձևերի հիմնարար պահանջները չկատարելու հետևանքով էր, որ անհնարին դարձավ դրանց ամբողջական իրականացումը:

Բանաձևերում կոչ էր արվում դադարեցնել խաղաղ բնակչության ռմբակոծություններն ու օդային հարվածները, զերծ մնալ միջազգային մարդասիրական իրավունքի սկզբունքների ոտնահարումից, ինչին ի պատասխան՝ Ադրբեջանը շարունակում էր ռմբակոծել խաղաղ բնակչությանը՝ տարբերություն չդնելով երեխաների, կանանց, մեծահասակների միջև՝ կոպտորեն խախտելով միջազգային հումանիտար իրավունքի բոլոր իրավական և բարոյական նորմերը»:

Նախագահը իր խոսքում նաև նշել էր, որ «Անվտանգության խորհրդի նշված բանաձևերում կոչ է արվում Ադրբեջանի իշխանություններին ուղիղ շփումներ հաստատել Լեռնային Ղարաբաղի հետ: Ադրբեջանը ոչ միայն ուղիղ շփումներ չի հաստատում ԼՂ հետ, որն, ի դեպ, 1994թ. հրադադարի և մի շարք այլ միջազգային համաձայնագրերի իրավահավասար կողմ է, այլև թշնամանք է քարոզում մի ժողովրդի հանդեպ, որին իբր թե ցանկանում է տեսնել իր պետության կազմում:

Ոչ մի բանաձևում Հայաստանը չի նշվել որպես հակամարտող կողմ: Մեր երկրին ուղղված կոչերում միայն խոսվում էր «շարունակել ազդեցություն գործադրել» ԼՂ հայության վրա (853, 884) հակամարտությունը դադարեցնելու համար, ինչը Հայաստանը լիարժեք իրականացրել է, և նաև դրա շնորհիվ 1994թ. կնքվել է զինադադար: Բոլոր բանաձևերում ԼՂ-ն հստակորեն ճանաչվել է հակամարտող կողմ»:

Արտյոմ Բալասանով, վերլուծաբան