Ձեր վստահելի աղբյուրը

Լոռու մարզի հունաբնակ Յաղդան գյուղում այս տարվա ամենամեծ ձեռքբերումը համարում են յոթ երեխաների ծնունդը: Դատարկված գյուղում ուրախալի են համարում նաև 3 երիտասարդ ընտանիքի վերաբնակեցումը, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի 3-ական երեխա: Ընտանիքներն ապահովվել են բնակարանով, աշխատանքով:

Կողեսն ու Յաղդանը հունաբնակ են համարվում, սակայն այսօր այնտեղ քիչ են հույներ մնացել: Խառն ամուսնությունների արդյունքում հունական ազգանվամբ բնակիչները աստիճանաբար պակասում են:

Լոռու մարզպետարանում փաստում են՝ հատկապես 1990-ականներին արտագաղթն այս գյուղերից հսկայական չափերի է հասել: Ազգությամբ հույները հիմնականում մեկնել են Հունաստան, սակավ դեպքերում նաև՝ նախկին խորհրդային միության տարբեր երկրներ: Այժմ Կողեսում և Յաղդանում բնակվող, հունական ազգանունը կրող, հունական ավանդույթներն ու սովորույթները պատշաճ կերպով պահպանող հույներն արդեն բավականին տարեց են:

Օրերս այս գյուղեր են այցելել ՀՀ կառավարության աշխատակազմի Ազգային փոքրամասնությունների և կրոնի հարցերի ու Լոռու մարզպետարանի տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի բաժինների ներկայացուցիչները՝ տեղում ծանոթանալու ազգային փոքրամասնությունների խնդիրներին:

Կողես համայնքի ղեկավար Արայիկ Ներսիսյանը տեղեկացրել է, որ համայնքի 300 բնակիչների միայն 10 տոկոսն է հույն: Դպրոցն ընդամենը 27 աշակերտ ունի, թեև նրանց թվում հունական ազգանվամբ երեխաներ չկան: Այսուամենայնիվ, դպրոցի՝ ազգությամբ հույն ուսուցիչների ջանքերով և Հայաստանում Հունաստանի դեսպանատան աջակցությամբ Կողեսում և Ստեփանավանում շաբաթօրյա ու կիրակնօրյա հունական դպրոցներ են գործում: 

Մտահոգիչ է, որ հունաբնակների ազգային ավանդույթների պահպանմանն ուղղված միջոցառումներ չեն անցկացվում, կրոնական ծեսեր գրեթե չեն կատարվում: Հոգևոր կենտրոն համայնքում չկա, հին եկեղեցին ավիրվել է խորհրդային տարիներին, հոգևոր սպասավորներ չեն այցելում:

Այնուամենայնիվ, երկու համայնքների համար թիվ մեկ խնդիրը Ագարակից դեպի Յաղդան ու Կողես տանող ճանապարհահատվածի բարեկարգումն է, որը, մեղմ ասած, անբարեկարգ վիճակում է: Կողեսի գյուղապետը վստահ է, որ եթե ճանապարհը բարեկարգ լիներ, 7-8 տարի առաջ միանգամից 100 բնակիչ չէր լքի հայրենի գյուղը, դպրոցում աշակերտների թիվը կրկնապատիկ անգամ չէր նվազի, քանի որ գյուղում զբաղվածության ու ապրուստի խնդիր գրեթե չկա:

Այստեղ մշակվում է գյուղնշանակության հողատարածքների 90-95 տոկոսը, ՀՀ կառավարության աջակցությամբ Լոռու մարզպետարանի կողմից իրականացվող հրատապ ծրագրերով տեղադրվել են հակակարկտային կայաններ, համայնքը գազաֆիկացվել է, համայնքային միջոցներով վերանորոգվել է ակումբը, գյուղապետարանը, տարիներ առաջ Սոցներդրումների հիմնադրամի միջոցներով հիմնանորոգվել է դպրոցը և այլն:

«Գյուղը լքեցին հիմնականում երիտասարդ ընտանիքները, քանի որ ճանապարհի անբարեկարգ լինելու պատճառով հրատապ դեպքերում դժվար էր լինում քաղաք հասնել: Այս տարի անգամ առաջին դասարան չեն ունեցել, հաջորդ տարի էլ չի սպասվում: Այս ամենով հանդերձ՝ Կողեսում բնակվող թե՛ հույները և թե՛ հայերը, ովքեր ազգային հարցերի շուրջ երբևէ ընդհարումներ ու տարաձայնություններ չեն ունեցել, լիահույս են, որ մոտ ապագայում ամեն-ինչ լավ է լինելու, առավել ևս, որ հաջորդ տարի նախատեսվում է Համաշխարհային բանկի միջոցներով սկսել ճանապարհի բարեկարագման աշխատանքները»,-գյուղ եկածներին պատմել է գյուղապետը:

Յաղդանում զբաղվածության խնդիր գրեթե չկա, գյուղնշանակության հողատարածքների մեծ մասը մշակվում է: Բարեկարգման ու հիմանորոգման բազմաթիվ աշխատանքներ են կատարվել պետական աջակցությամբ, հրատապ ծրագրերով, մասնավոր ներդրումներով: Այս համայնքի համար ևս առաջնայինը ճանապարհի բարեկարգումն է: Ինչպես վկայում է համայնքի ղեկավար Արամ Ջանջուղազյանը, հիմնական արտագաղթը եղել է 1992-93թ.թ.-ին, երբ միանգամից 600-700 բնակիչ է արտագաղթել դեպի Հունաստան, Ռուսատանի Դաշնություն, նախկին Խորհրդային միության այլ երկրներ: Հետագա տարիներին երեք հույն ընտանիք անգամ վերադարձել է հայրենի գյուղ՝ չկարողանալով հարմարվել նոր պայմաններին:

Գյուղի 230 բնակչից հույն են 25-ը: Հունազգի ընդամենը երկու երիտասարդ ընտանիք կա, մյուսները հիմնականում տարեցներ են, ովքեր իրենց իսկական հայրենիքը Հայաստանն են համարում և ոչ մի դեպքում չեն պատրաստվում լքել գյուղը, թեև նրանց թվում կան այնպիսինները, որոնց զավակները արդեն շուրջ 20 տարի Հունաստանում են բնակվում:

Յաղդանի գյուղապետը հույս ունի, որ ծնունդների թիվը տարեցտարի կավելանա: Հունական ավանդույթների պահպանման նպատակով այստեղ ևս էական քայլեր չեն իրականացվում, միայն դպրոցական միջոցառումների ժամանակ երբեմն հունական պար է մատուցվում, երբեմն էլ կրոնական միջոցառումներ են իրականացվում: