Ձեր վստահելի աղբյուրը

Մերձավոր Արևելքում, մասնավորապես Սիրիայում և Իրաքում, 2014թ. ընթացքում տեղ գտան որոշ զարգացումներ, որոնք այս կամ այն չափով իրենց ազդեցությունն ունեցան մերձավորարևելյան տարածաշրջանում և դրանից դուրս իրականացվող գործընթացների վրա:

Տարվա սկզբից սիրիական հակամարտությունում էլ ավելի ակնառու դարձան ընդդիմադիր ճամբարում առկա հակասությունները, որոնք ինտենսիվ ռազմական բախումների բնույթ ստացան հենց ընդդիմադիրների շրջանում:

2014թ. սիրիական հակամարտության խաղաղ կարգավորմանն ուղղված արտասիրիական զարգացումներն աչքի չընկան ճգնաժամի շուտափույթ լուծմանը միտված որևիցե նշանակալի ձեռքբերումներով:

2014թ. սկիզբին Իրաքի որոշ տարածքներ, իսկ արդեն հունիս ամսից իրաքյան մի քանի խոշոր քաղաքներ ամբողջությամբ անցան իսլամական ծայրահեղ արմատական «Իրաքում և Շամում իսլամական պետություն» (ԻՇԻՊ) կազմակերպության վերահսկողության տակ:

2014թ. տեղ գտած թերևս ամենաուշագրավ իրադարձությունը, որը որոշ չափով փոխեց տարածաշրջանային և արտատարածաշրջանային զարգացումների բովանդակությունը, հունիսի 29-ին ԻՇԻՊ-ի կողմից «Իսլամական պետության» (ԻՊ) հռչակումն էր Սիրիայի և Իրաքի որոշ տարածքների վրա և նոր խալիֆի՝ Աբու Բաքր ալ-Բաղդադիի հռչակումը:

Մերձավորարևելյան տարածաշրջանում գլուխ բարձրացրեց մի ուժ` «Իսլամական պետություն», որը ցրեց մերձավորարևելյան տարածաշրջանի առումով երկար տարիներ արմատացած արաբական աշխարհիկ ամուր պետության և բանակի կարծրատիպերը` փոխարենն առաջարկելով շարիաթի նորմերի վրա հիմնված խալիֆայություն:

2014թ. օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին նկատվեց մեկ այլ նշանակալի իրադարձություն՝ սկսվեցին ԱՄՆ-ի կողմից ղեկավարվող կոալիցիոն ուժերի ռազմական գործողություններն Իրաքում և Սիրիայում, որոնք իրականացվեցին օդային հարվածների տեսքով աստիճանաբար տարածաշրջանային և համաշխարհային սպառնալիքի վերածվող ԻՊ-ի դեմ:

Մերձավոր Արևելքում տեղ գտան նաև որոշ վերափոխումներ. Իրաքի նախկին վարչապետ Նուրի ալ-Մալիքին հեռացվեց իշխանությունից, ինչը տեղի ունեցավ մերձավորարևելյան առանցքային դերակատարներից Իրանի լուռ համաձայնության պայմաններում, մինչդեռ Սիրիայի իշխանական ղեկին Իրանի Իսլամական Հանրապետությունն ու այլ ուժեր շարունակում են տեսնել Բաշար ալ-Ասադին, ինչն, անկասկած, դեռևս ամրացնում է շիադավան ալաուիական վարչախմբի դիրքերը Սիրիայում:

2014թ. ընթացքում խորացած ԻՊ-ընդդիմադիր այլ ուժեր շարունակվող հակամարտությունը, ԻՊ-ի կայանատեղիներին կոալիցիոն ռազմաօդային ուժերի կողմից հասցվող հրթիռակոծությունները, իսլամականների էներգետիկ, ֆինանսական և մարդկային ռեսուրսների դեմ տարվող պայքարը և, ընդհանրապես, տարածաշրջանում հայտարարված հակաահաբեկչական ռազմական գործողությունները թուլացնում են ԻՊ-ի դիրքերը՝ հնարավարություն տալով թե՛ Սիրիայի, թե՛ Իրաքի վարչակարգերին բարելավել սեփական դիրքերն իրենց երկրներում:

Սակայն վերոնշյալը չի նշանակում, որ իսլամական ծայրահեղ արմատական միտումները կնվազեն, ավելին՝ 2015թ. դեռևս իսլամական ծայրահեղ արմատականությունից եկող վտանգներով է լեցուն:

Հետևաբար, ինպիսի՞ զարգացումներ կարելի է սպասել 2015թ.

1. ԻՊ-ի դիրքերին ուղղված օդային հարվածները դեռևս կշարունակվեն:
2. ԱՄՆ-ն կոալիցիոն իր գործընկերների հետ միասին կշարունակի ռազմական ու ֆինանսական աջակցություն տրամադրել իսլամականների դեմ ցամաքային գործողությունների մեջ ներքաշված տարածաշրջանային ուժերին (քրդական ռազմական ստորաբաժանումներ, իրաքյան զինուժ, սիրիական աշխարհիկ ընդդիմադիր խմբավորումներ և այլն):
3. Կշարունակվեն համագործակցության եզրերի փնտրտուքը «Իսլամական պետության» վերահսկողության տակ անցած տարածքները բնակեցնող ազդեցիկ ցեղերի, ցեղային միությունների, կրոնական զանազան ուժերի հետ (օրինակ` աշ-Շայտաթ ցեղը Սիրիայի Դեր Զորում, Ադ-Դուլայմը Իրաքի Ալ-Անբար նահանգում, Նակշբանդիա սուֆիական միաբանությունն Իրաքում և այլն):
4. 2015թ. ռազմական ակտիվ գործողությունների թատերաբեմում կհայտնվի Սիրիայի արևմուտքը: Ռազմական ինտենսիվ բախումներ կնկատվեն Սիրիայի հյուսիս-արևմտյան, արևմտյան, հարավ-արևմտյան հատվածներում, Լիբանանի հետ սահմանակից շրջաններում, որտեղ սիրիական կառավարական ուժերին ու նրան սատարող կառույցներին լուրջ փորձություն է սպասվելու ոչ միայն ԻՊ-ի, այլև ոչ պակաս վտանգավոր այլ ուժերի, մասնավորապես իսլամական ծայրահեղական խմբավորումների դեմ պայքարում:
5. Կնկատվի սիրիական հակամարտության կարգավորմանը միտված միջազգային հարթակներում բանակցային գործընթացների վերափորձարկում, տարբեր ձևաչափերով:

Արաբագետ Ս. Գրիգորյան