Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ադրբեջանի նավթային պաշարները տարբեր աղբյուրների համաձայն գնահատվում են մոտ 7 մլրդ բարել: Նավթագազային սեկտորը շարունակում է մնալ Ադրբեջանի տնտեսության շարժիչ ուժը՝ ապահովելով պետական եկամուտների առյուծի բաժինը:

Նախորդ տարվա հունիսից նավթի գների նվազման պայմաններում Ադրբեջանի ակնկալած եկամուտները զգալի կրճատվել են՝ ազդելով ինչպես պետբյուջեի մուտքերի, այնպես ՀՆԱ-ի աճի վրա: Սակայն նավթի գների անկումից համախառն կորուստների մասին ադրբեջանական կողմը տվյալներ չի հրապարակում՝ համառորեն պնդելով, որ ադրբեջանական տնտեսության կախվածությունը նավթի գներից շատ փոքր է: Այդ իսկ պատճառով անհրաժեշտություն է առաջացել ադրբեջանական և միջազգային տարբեր աղբյուրների հրապարակած տվյալները համադրելով և վերլուծելով ստանալ պոտենցիալ կորուստների ծավալները, իսկ դրանք աննշան չեն՝ հաշվի առնելով նավթի գնի 60% նվազումը:

Ադրբեջանի կորուստները 2014թ-ի չորրորդ եռամսյակում

Ադրբեջանի նավթահորերից հանվող և միջազգային շուկաներում իրացվող նավթից ստացվող հասույթի 75%-ը պատկանում է պետությանը՝ որը փոխանցվում է պետական նավթային ֆոնդ(SOFAZ), որտեղից էլ տրանսֆերտներ են կատարվում պետական բյուջե: Այսինքն, մեկ բարել նավթը միջազգային շուկայում առկա գնով վաճառելուց ստացված հասույթի ¾-րդ մասը մտնում է Ադրբեջան: Փաստացի կորուստները հաշվարկելու համար անհրաժեշտ է ունենալ պետության կանխատեսած՝ բյուջեով հաշվարկված նավթի գինը, արտահանման ծավալները ամսական կտրվածքով, ինչպես նաև միջազգային շուկաներում տվյալ ժամանակահատվածում նավթի միջազգային գինը:

Քանի որ նավթի գները Ադրբեջանի բյուջեում նախատեսված 100 դոլարի շեմից սկսեցին իջնել 2014թ-ի սեպտեմբերից, այդ իսկ պատճառով ակնկալած եկամուտների ծավալները նվազեցին հենց երրորդ քառամսյակից սկսած:

Այսպիսով պոտենցիալ կորուստների հաշվարկման բանաձևը կունենա հետևյալ տեսքը՝
ՊԿ=(ԲՀԳxԱԱ-ՄԳxԱԱ)x0.75

ՊԿ- պոտենցիալ կորուստները նավթի գների անկումից
ԲՀԳ- բյուջեով հաշվարկված գին
ԱԱ- ամսական արտահանում
ՄԳ-միջազգային գին,

ՊԿ(սեպտեմբեր)=(100x14.2մլն/բ-98.2x14.2մլն/բ)x0.75=19.1մլն դոլար

ՊԿ(հոկտեմբեր)=(100x14 մլն/բ-89.5x14մլն/բ)x0.75=110.2 մլն դոլար

ՊԿ(նոյեմբեր)=(100x8.9մլն/բ-79.7x8.9)x0.75=135.5 մլն դոլար

ՊԿ(դեկտեմբեր)=(100x17.4մլն/բ-68.4x17.4մլն/բ)x75=412.3 մլն դոլար

Այսինքն 2014թ-ի երրորդ քառամսյակում նավթի գների անկումից Ադրբեջանի կորուստները կազմել է 676.8 մլն դոլար: Հիշեցնենք, որ միջին ամսական գների և արտահանման ծավալների վերաբերյալ տվյալները օգտագործված են ադրբեջանական աղբյուրներից, մասնավորապես՝ Տնտեսական և սոցիալական զարգացմն կենտրոնի հրապարակած տվյալները: Գների մասով միջազգային այլ աղբյուրներ հաղորդում են փոքրինչ այլ թվեր, որոնք վերոհիշյալ բանաձևում տեղադրելուց, կորուստները հասնում են 700 մլն դոլարի:

Թե ինչպիսի ազդեցություն է ունեցել նավթի գների անկումը պետական գանձարանի եկամուտների վրա և ինչ տեսք ունի երրորդ քառամսյակում բյուջեի կատարողականը հնարավոր չեղավ գտնել Ադրբեջանի Ֆինանսների նախարարության կայքից՝ Հայաստանի օգտատերերի համար արգելափակված լինելու պատճառով: Սակայն նույն բյուջեի կատարողականի վերաբերյալ տեղեկատվություն հնարավոր եղավ ստանալ վերոհիշյալ Տնտեսական և սոցիալական հետազոտությունների կենտրոնի հրապարակած զեկույցներից մեկից, որը հղում է կատարել ֆիննախարարության հրապարակմանը և որտեղ պարզորոշ երևում է, որ երրորդ քառամսյակում թերակատարում է գրանցվել բոլոր ոլորտներում: Ստորև բերված է միայն առաջին խոշոր ոլորտները, և նկատելի է, որ տարեկան բյուջեն կատարվել է 86%-ով, կամ թերակատարվել 2 մլրդ մանաթով:

Իսկ ի՞նչ է սպասվում 2015թ-ին: Այս պահին նավթի գինը 60-62 դոլարի սահմաններում է: Մեկուկես ամսվա ընթացքում, եթե ընդունենք, որ ամսական արտահանման ծավալները եղել են նախորդ տարվա միջին ամսականին հավասար (հունվարի արտահանման վերաբերյալ առայժմ տվյալ չկա), ապա վերևում բերված բանաձևի միջոցով այս պահին արդեն իսկ կորուստները գերազանցել են կես մլրդ դոլարը: Իսկ գների այս մակարդակի պահպանման պարագայում տարեկան կորուստը կկազմի 6-7 մլրդ դոլար՝ առաջացնելով խոշոր պակասուրդ և նավթային ֆոնդի և պետական բյուջեներում: Նավթային պետական ֆոնդի բյուջեի և նավթադոլարային հոսքերի մասին ավելի լայն անդրադարձի կարիք կա, այդ իսկ պատճառով միայն նշենք, որ Նավթային ֆոնդի այս տարվա հաստատված բյուջեն ևս պակասուրդով է, իսկ 87%-ը նախատեսված է որպես տրանսֆերտ ուղղել պետական բյուջե:

Հակոբ Սաֆարյան, տնտեսագետ

Նախորդիվ՝
Ադրբեջանի պետական բյուջեն էժան նավթի պայմաններում