Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգյանի կողմից հայ-թուրքական արձանագրությունները խորհրդարանից հետ կանչելու որոշումը ևս մեկ անգամ սառեցրեց հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը: Փորձագիտական այս և այլ տեսակետներ են ներկայացնում թուրքական մի շարք լրատվական կայքեր (Haberler.com.tr, aktifmedya.com. T24com.tr)` հղում տալով թուրք մասնագետների հետ զրուցած գերմանական «Deutsche Welle» լրատվական գործակալությանը: Ընդհանուր առմամբ մասնագետների կարծիքով` արձանագրությունների գործընթացում ամենամեծ խոչնդոտը հանդիսանում են Հայաստան-Ռուսաստան և Թուրքիա-Ադրբեջան սերտ հարաբերությունները:

«Deutsche Welle»-ն ներկայացնում է թուրք մասնագետների մեկնաբանությունները հայ-թուրքական արձանագրությունների հետկանչի և ընդհանուր առմամաբ տարածաշրջանի երկրների փոխհարաբերություններ առանձնահատկությունների վերաբերյալ:

Արձանագրությունները մեռած էին, հիմա թաղվեցին

Թուրքիայի «Բահչեշեհիր» համալսարանի դասախոս, պրոֆեսոր Չենգիզ Աքթարի կարծիքով` հայ-թուրքական արձանագրությունները երկու կողմերի համար էլ կորցրել էին իրենց նշանակությունը:

«Արձանագրությունները մեռած էին վաղուց, թաղվեցին հիմա»: Աքթարը դիտարկմամբ` Ռուսաստանն այս պահին Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ որևէ քայլ չի ձեռնարկում: Իսկ Թուրքիան էլ խուսափում է Հայաստանի նկատմամբ որևէ մեղմ քայլ կատարել` առաջիկա ընտրությունների, ինչպես նաև` Ադրբեջանից եկող խիստ ճնշման պատճառով:

Այս խաղում երկու կողմերն էլ տանուլ տվեցին

Թուրքիայի «Գալաթասարայ» համալսարանի դասախոս, պրոֆեսոր Բերիլ Դեդեօղլուն համոզմունք է հայտնել, որ երկկողմ հարաբերությունների կարգավորումը նախատեսող գործընթացի հետևանքով այդ հարաբերություններում ավելի մեծ լարվածություն ստեղծեց:

«Հայաստանը փորձում է միջազգային ասպարեզում ակտիվ պահել իր տեսակետը, իսկ Թուրքիան գերադասում է ձևացնել, թե ոչինչ չի եղել»:

Դեդեօղլուն նշել է, որ Ադրբեջանի հետ ձևավորած ծանրակշիռ հարաբերությունների պատճառով Թուրքիան չի կարողանում Հայաստանին ուղղված կոնկրետ քայլեր կատարել:

Մյուս կողմից էլ տարածաշրջանում հնարավոր չէ հարաբերությունների որևէ կարգավորում` առանց Ռուսաստանի մասնակցության: «Կողմերը նույնիսկ փոքրիկ քայլեր չեն անում միմյանց ընդառաջ: Սա մի խաղ է, որտեղ երկու կողմերն էլ տանուլ են տվել»:

Ըստ Դեդեօղլուի` առկա իրավիճակում Թուրքիան շարունակելու է արտաքին քաղաքականությունում ճնշման ենթարկվել Հայկական հարցի պատճառով, իսկ Հայաստանը շարունակելու է մնալ Ռուսաստանի իշխանության տակ:

Ադրբեջանի հետ առևտրային հարաբերությունները որոշիչ նշանակություն են

«Ստամբուլի մշակույթ» համալսարանի դասախոս, պրոֆեսոր Մենսուր Աքգյունը կարծիք է հայտնել որ համաշխարհային խաղացողները բնավ հետաքրքրված չեն հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացով: ԱՄՆ-ը, Եվրամիությունը, Ռուսաստանը Հայաստանի ու Թուրքիայի հարաբերությունների կարգավորմանը միտված որևէ քայլ չեն ձեռնարկում: Ըստ Աքգյունի` հայ-թուրքական հարաբերություններում մեծ դերակատարում ունի հատկապես Ադդրբեջանը:

«Հուզական կողմից բացի` Ադրբեջանի հետ կան օրեցօր ավելի զարգացող առևտրաֆինանսկան հարաբերություններ: Մինչդեռ Հայաստանի հետ հարաբերությունները Թուրքիայի համար եկամտաբեր չեն կարող լինել առևտրի տեսանկյունից: Այս առումով Թուրքիայի համար ավելի կարևոր են Ադրբեջանի բնական գազի և նավթի արդյունաբերությունում կատարվող ներդրումները»:

Աքգյունը համոզված է, որ եվրոպական երկրների համար նույնպես Ադրբեջանը առևտրային մեծ կարևորություն ունի: Այդ իսկ պատճառով որևէ երկրի առանձնապես չի հուզում այն, որ ներկայումս հայ-թուրքական արձանագրությունները հանվում են օրակարգից, կամ որ 100 ամյակին ընդառաջ որևէ կարգավորում տեղի չի ունենում երկու երկրների հարաբերություններում:

«Թուրքիայում հունիսի 7-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններից հետո կարելի է որոշ մեղմացում սպասել Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններում: Ամեն դեպքում Հայկական հարցը դադարել է Թուրքիայում արգելված թեմա լինելուց: Այն հնարավոր է քննարկել: Բայց, այնուամենայնիվ, երկկողմ հարաբերություններում մոտ ժամանակներս որևէ հրաշքի պետք չէ սպասել»: