Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ժնևում անցած օրերին Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Արամ Աառաջին Վեհափառի նախագահությամբ տեղի է ունեցել Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսարանի կողմից Սիսի Հայոց Կաթողիկոսարանի վերադարձի պահանջով Թուրքիայի Սահմանադրական դատարան դիմելու հարցերով զբաղվող հանձնաժողովի վերջին նիստը: Այս մասին տեղեկանում են Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսարանի պաշտոնական կայքից: Մասնագետների խումբը անցած երկու տարվա ընթացքում Արամ Աառաջին Վեհափառի հետ հանդիպումներ է ունեցել` պատրաստելու Սիսի պատմական Կաթողիկոսարանի վերադարձի պահանջի դատական թղթածրարը:

Այդ թղթածրարը, ըստ աղբյուրի, իր վեջնական ձևն է ստացել և մոտակա օրերին պետք է ներկայացվի Թուրքիայի Սահմանադրական դատարան:

Հիշեցնենք, որ 2014 թ. սեպտեմբերի 19-ին կայացած Հայաստան-Սփյուռք 5-րդ համահայկական համաժողովում ունեցած ելույթում Արամ Առաջինը մասնավորապես հայտարարել էր. «Հակառակ այն իրականությանը, որ միջազգային օրենքներն այնքան էլ նպաստավոր չեն մեր դատի համար, կարծում ենք, որ եկել է Հայ Դատի աշխատանքները և Հայոց Ցեղասպանության ճանաչումը իրավական դաշտ փոխադրեելու ժամանակը:

Ելնելով այդ համոզմունքից` ցանկանում ենք հայտարարել, որ Մեծի Տանն Կիլիկո Կաթողիկոսությունը մոտ ժամանակներս Թուրքիայի սահմանադրական դատարանում հայց է ներկայացնելու` պահանջելով իր պատմական կենտրոնի` Սիսի կաթողիկոսարանի վերադարձը իր իրավատիրոջը` հայ եկեղեցուն ու հայ ժողովրդին:

Այս հանդուգն քայլին դիմում ենք ոչ զգայական կամ քարոզչական նկատառումներով: Անցնող երկու տարիներին մեր մասնակցությամբ խորհրդակցություններ տեղի ունեցան միջազգային օրենքների ու դատական հարցերով օտարերկրացի մասնագետների հետ: Եվ ավելին, սովորական եկեղեցապատկան ունեցվածք պահանջելու մոտեցումով չէ, որ հանձն ենք առնում այս կարևոր քայլը:

Կիլիկիո Կաթողիկոսարանը, որը գտնվում է պատմական Կիլիկյան թագավորության մայրաքաղաք Սիսի մեջ, խորհրդանշական մեծ իմաստ ունի Կիլիկիայի ու ողջ հայության համար: Գիտենք նաև, որ հիշյալ դատը անխուսափելիորեն «դուռ է բացելու» մեր ազգապատկան, եկեղեցապատկան ու սեփական կալվածների վերադարձի թղթապանակին: Այն դեպքում, եթե մեր դատը մերժվի Թուրքիայի սահմանադրական դատարանի կողմից, ինչը հնարավոր է, այն կներկայացնենք Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան:

Մենք ճանապարհ ենք ելել այս հեռանկարով: Եթե դատը շահենք, պատիվը և հաղթանակը կգնա մեր ժողովրդին, մեր հայրենիքն և եկեղեցուն: Իսկ եթե դատը պարտվենք, դարձյալ հաղթանակած կլինենք, որովհետև ցեղասպանին ու միջազգային հանրությանը գործնականորեն հիշեցրած կլինենք, որ հայ ժողովուրդը պահանջատեր է իր իրավունքներին` անկախ նրանից, թե քանի տարի է անցել Հայոց Ցեղասպանությունից: Վերջապես, գիտենք, որ այս դատը նյութական մեծ ներդրում է պահանջում: Ամեն դեպքում, մենք վստահում ենք մեր ժողովրդին, որովեհտև եկեղեցին ժողովուրդն է, և եկեղեցական որևէ կենտրոն մեր ժողովրդի սեփականությունն է»: 

Հայոց կաթողիկոսության նստավայրը 1293–1441 թթ. եղել է Կիլիկյան Հայաստանի Սիս մայրաքաղաքում: 1292-ին, երբ Եգիպտոսի մամլուքները գրավել են Հռոմկլան, թալանել ու ավերել են Հռոմկլայի կաթողիկոսարանը, գերել Հայոց կաթողիկոս Ստեփանոս Դ Հռոմկլայեցուն և տարել Կահիրե, Գրիգոր Է Անավարզեցին Հայոց կաթողիկոսական ընդհանրական աթոռը տեղափոխել է Սիս և կաթողիկոսանիստ դարձրել քաղաքի հս. ծայրամասում գտնվող նախկին եպիսկոպոսանիստ Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եռախորան եկեղեցին (կից պահպանվում են Ամենայն հայոց և Կիլիկիո կաթողիկոսների տապանաքարեր): Սիսն ունեցել է մի քանի եկեղեցիներ ու վանքեր:
1441-ի Էջմիածնի ազգային-եկեղեցական ժողովի որոշմամբ Կիլիկիայում մեկուսացած և հայ ժողովրդի համար քաղաքական ու հոգևոր-կրոնական երբեմնի կենտրոնի նշանակությունը կորցրած, տնտեսապես քայքայված Մայր աթոռը Սսից տեղափոխվել է բուն Հայաստան և վերահաստատվել իր նախնական վայրում՝ Վաղարշապատում: 1446-ից Սսի կաթողիկոսարան դարձել է նորահաստատ Կիլիկիո կաթողիկոսության աթոռանիստ կենտրոնը: