Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հանդիպում են Գրիգոր Նարեկացին, Թորոս Ռոսլինն ու Արշիլ Գորկին: Հնչում է Մաշտոցի շարականներից, Նարեկացու տաղերից, Արամ Խաչատուրյանի, Առնո Բաբաջանյանի, Ալան Հովհաննեսի, Աշոտ Արիյանի, Ավետ Տերտերյանի ստեղծագործություններից: Այս ամենը՝ մեկ բեմում և մեկ ներկայացման շրջանակում տարբեր ազգերի ներկայացուցիչների մատուցմամբ: «Զույգ արեգակներ»: Այսպես է կոչվում Ռուդոլֆ Խառատյանի բալետային նոր ներկայացումը, որը նվիրվում է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին:

Panorama.am-ի հետ զրույցում բալետմեյստեր, ՀՀ ժողովրդական արտիստ Ռուդոլֆ Խառատյանը ներկայացրեց տարբեր ժամանակաշրջանների, արվեստի տարբեր տեսակների ու տարբեր ազգերի ներկայացուցիչների «հանդիպումը» «Զույգ արեգակներ» բալետային ներկայացման միջոցով, նաև բալետի գաղափարական առանձնահատկությունները:

-Վաղուց եմ ցանկացել Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» պոեմը բեմադրել: Երկու անգամ ինձ համար բեմադրել եմ, սակայն ինձ դուր չէին եկել, կարծես Նարեկացին թույլ չէր տալիս բեմ դուրս բերեմ: Այդպես էլ դրանցից ոչ մեկը չներկայացրեցի: 2014 թվականին գրեցի սցենար, որը տարբերվում էր նախորդ երկուսից: Նախքան այդ արդեն գիտեի, որ հասնում են նրան, ինչին ցանկանում եմ, դիմեցի Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովին՝ ներկայացնելով գաղափարը: Հավանություն տվեցին: Ներկայացման համար գումար հատկացրեցին: Նույնքան գումար էլ մեզ տվեց «Հովնանյան» հիմնադրամը: Սցենարը քննարկվել է նաև մշակույթի նախարարի հետ: Արդեն փորձերը սկսվել են: Ներկայացման մեջ դերասանների մի մասն օտարազգիներ են, մի մասն էլ հայեր՝ մեր օպերայի և բալետի թատրոնի բալետի պարողները: 2 հոգում հրավիրել եմ Ճապոնիայից, 3-ական՝ Ֆրանսիայից և Ամերիկայից, 1-ական Հունաստանից և Գերմանիայից:

-Պարոն Խառատյան, արդյո՞ք Հայաստանում չկան այդքան պարողներ, որ դրսից հրավիրելու անհրաժեշտություն է եղել:
-Ես մշտապես բողոքել եմ, որ մերոնք չգիտեն աշխատել, չեն ուզում աշխատել, սովոր չեն աշխատելու: Այս մարդիկ, որ դրսից եկել են, չգիտեն, որ կարելի է չաշխատել: Մեր պարողները, երբ գալիս են դահլիճ և տեսնում են օտարների աշխատանքը, զարմանում են՝ ինչպես կարելի է առավոտյան 10-ից մինչև ժամը հինգը, վեցն անընդհատ աշխատել: Նրանք դա ուրախությամբ են անում, հաճույքով, առանց տրտնջալու: Հասկանում են, որ դա է արդյունքի հասնելու միակ միջոցը: Մերոնք էմոցիոնալ են, ասում են՝ մենք բեմում կանենք, բայց չեն կարողանում, քանի որ առանց փորձի, առանց մկանի մեջ հիշողություն դնելու, հնարավոր չէ բարձր մակարդակի պրոֆեսիոնալ պար ցուցադրել: Հիմա աշխատում են միասին, այդ պրոցեսի ժամանակ մեր պարողների մեջ արթանանում է մրցակցության ոգին և իրենք էլ են լավ աշխատում: Բացի այդ, գաղափարական մասով օտարազգի պարողները, կարծես, դեսպաններ լիեն: Իրենց միջոցով այդ ամենը կտարածվի նաև իրենց երկրներում:

-Ինչպե՞ս են նրանք իրենց զգում մեր երկրում:
-Նրանք օտարություն չեն անում, սովոր են: Ամեն տարի մի երկրում են աշխատում: Նրանցից ոմանք եկել էին ծնողների հետ, որպեսզի ծանոթանան նաև մեր երկրին: Նրանք, իհարկե, չէին լսել Նարեկացու, հայկական երաժշտության մասին, բայց արդեն սկսել են կարդալ Նարեկացի:

-Ինչպե՞ս են նրանք զգում հայկական արվեստը, կարողանում մատուցել այն:
-Ես այնպիսի երաժշտություն եմ ընտրել՝ Մաշտոցի շարականներ, Խաչատուրյան, Բաբաջանյան, Ալան Հովհաննես (ամերիկահայ), Աշոտ Արիյան, (Կանադայից), Տերտերյան, Նարեկացու տաղեր, որ ընկալելի է ցանկացած ազգի ներկայացուցչի համար: Վերցրել եմ «Մատյան ողբերգության» տարբեր հատվածներ: Նարեկացին իր այս ստեղծագործությամբ կարողացել է դուրս գալ ազգայինից, ներկայացնել համամարդկային արժեքներ, գաղափարներ, մտքեր: Ներկայացրել եմ նաև Թորոս Ռոսլինին, Արշիլ Գորկուն, ովքեր հանդիպում են Նարեկացուն, թեև տարբեր ժամանակաշրջաններում եմ ապրել: Այսինքն ցանկացել եմ Հայաստանը ներկայացնել ժամանակից դուրս, հավերժության մեջ: Կադրեր կլինեն նաև Հայոց ցեղասպանությունից, բայց որպես կարճ էպիզոտ, որովհետև մեր հազարամյա պատմության մեջ դա մի էպիզոտ է: Մենք եղել ենք, հիմա պետք է ավելի համամարդկային արժեքներ ստեղծենք, որպեսզի կարողանանք մեր տեղն ունենալ այս աշխարհում: Դրանով ենք հաստատվելու: Նարեկացու ռիթմը շատ տարբեր է սովորական պոեզիայից: Երբ կարդում ես գրաբար, ալիքաձև ռիթմ չունի, ավելի շատ նման է, պարի լեվով ասած, հիփ-հոփի: Հիփ-հոփ խումբ եմ հրավիրել: Միաժամանակ բեմում, կողք կողքի լինելու է դասականն ու հիփ-հոփը: Այդպես նաև ցույց եմ տալիս Նարեկացու ճկուն մտածելակերպը: Ներկայացման մեջ կա պատմիչ, ով կներկայացնի գուրջիևյան սրբազան պարերի ֆորմաներ: Ձևավորումն իրենից ներկայացնելու է տիեզերական միջավայր, որտեղ ներկայացված է խորան: Խորանը Հայաստանն է: Խորանում հայտնվում է Նարեկացին իր աքլորով, որը խորհրդանշում է Քրիստոսին, զարթոնք, արև: Կլինեն նաև այլ խորհրդանշաններ վերցված Աղթամարի եկեղեցու զարդաքանդակներից: Աշխատել եմ բալետային ներկայացման մեջ հավաքել ու ներկայացնել մեր խորհրդանշանները, մեր մշակույթը, որպեսզի այդպես ներկայանանք նաև աշխարհին: Մեր ցավն այն է, որ մենք փակված ենք մնացել՝ մտածելով, թե բոլորը մեզ ճանաչում են, գիտեն հայկական մշակույթի մասին: Այսօր աշխարհում կարևոր են նրանք, ովքեր կարողանում են նոր գաղափարներ բերել, նորություն ստեղծել: Բալետը, որպես ձև, ֆորմա, ամենակարճ ճանապարհն է դեպի բացահայտումը: Եթե խոսքը պետք է թարգմանվի, բալետն ոգու շարժում է:

-Ե՞րբ է նախատեսված «Զույգ արեգակներ»-ի պրեմիերան: Այլ երկրներում ներկայացնելու ուղղությամբ արդեն աշխատանքներ տարվո՞ւմ են:
-Պրեմիերան նախատեսված է մայիսի 27-ին և 31-ին Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնում: Նշեմ, որ սա օպերային թատրոնի նախագիծն է, իսկ «Բալետ - 2021» -ն աջակցում է: Այլ երկրների հետ, իհարկե, աշխատանքներ տարվում են: Մի բան ասեմ՝ եթե լավ աշխատանք լինի, հենց այդ աշխատանքը կբացի ճանապարհը:

-Այլազգի պարողների հետ այլ նախագծեր չե՞ք նախատեսում իրականացնել:
-Նրանք մինչև հոկտեմբեր մնալու են Հայաստանում: Ութ ամսով է պայմանագիրը ստորագրված: Այդ ընթացքում Միացյալ Նահանգներից մի խեորոգրաֆ եմ հրավիրել, ով կբեմադրի մեկ գործողությամբ երկու բալետ: Ինչպես նաև կբեմադրվի «Անուշ» բալետը, որը ներկայացնելու է ժողովրդական երաժշտության՝ հայկական դուդուկով, զուռնայով և ժամանակակից բալետի միացություն:

-Պարոն Խառատյան, կարծում եք՝ ե՞րբ կգա այն ժամանակը, երբ միայն հայ պարողներով կարող եք բեմադրել այս ներկայացումը: Այսինքն՝ ինչպե՞ս եք տեսնում հայ բալետի ապագան:
-Կատարողն, իհարկե, շատ կարևոր է որակի համար, պետք է տիրապետել  կատարողական այսօրվա բոլոր հնարքներին: Դրա համար լավ դպրոց է պետք: Իսկ ավելի կարևոր է ասելիքը և այն ոգին, որ պետք է արտահայտվի, դրսևորվի բեմի վրա: Նիցշեն ասում էր՝ «միշտ էլ անհատներն են արդարացրել հազարամյակները»: Նարեկացին մի ամբողջ ազգի մինչ օրս արդարացնում է: Յուրաքանչյուր ազգ պետք է մասնակցի և հարստացնի համամարդկայինն իրեն հատուկ արժեքներով և որակով: Սա է մեր նպատակը:

Նախորդող հրապարակում՝
ՀՀ ժողովրդական արտիստ Ռուդոլֆ Խառատյան. Մեր երկիրը շատ ափսոս է