Ձեր վստահելի աղբյուրը

Իրանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարզիե Աֆխամը հայտարարել է, որ մինչև մարտի վերջ միջուկային խնդրի շուրջ Իրանի և «5+1 խմբի» միջև պետք է քաղաքական փոխըմբռնում տեղի ունենա, ինչին կհաջորդի արդեն հունիսին նախատեսվող վերջնական հնարավոր համաձայնության մասնրամասներին վերաբերող հարցերի քննարկումը:

Օրերս Ժնևում տեղի ունեցավ Իրանի և Միացյալ Նահանգների ԱԳ նախարարներ Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆի և Ջոն Քերիի հանդիպումը. Թերևս առաջին անգամ տեխնիկական մանրամասնություններ քննարկելու նպատակով բանակցություններին մասնակցում էին նաև Իրանի ատոմային էներգիայի գործակալության ղեկավար Ալի Աքբար Սալեհին և Միացյալ Նահանգների էներգիատիկայի նախարար Էռնեստ Մոնիզը:

Մինչ Իրանի ու Միացյալ Նահանգների ԱԳ նախարարներն ակտիվորեն փնտրում են վերջնական համաձայնության հասնելու ուղիները, ամերիկացի շուրջ 27 կոնգրեսականներ Իրանի իշխանություններին ուղերձ են հղել՝ նշելով, որ նույնիսկ վերջնական համաձայնության հասնելու դեպքում էլ Կոնգրեսն ի զորու է բեկանել նախագահի ստորագրած որոշումը, այնպես որ, Իրանի հետ միջուկային խնդրի շուրջ հավանական համաձայնությունը կարող է վավերական լինել մինչև նախագահ Բարաք Օբամայի պաշտոնավարման ավարտը:

Իրանական կողմն անցանկալի իրադարձություններից խուսափելու համար ջանքեր է գործադրում հնարավոր վերջանական համաձայնությանը միջազգային անբեկանելի փաստաթղթի կարգավիճակ տալ. Այդ առնչությամբ Իրանի արտաքին գերատեսչության ղեկավար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆը «Սեդա» պարբերականին տված հարցազրույցում հայտարարել է, որ վերջնական համաձայնության հասնելու դեպքում համաձայնագիրը հնարավոր է, որ հաստատվի ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի կողմից:

Անհերքելի է այն փաստը, որ վերջին մեկ-երկու տարվա ընթացքում միջուկային խնդրի խաղաղ կարգավորման հարցում զգալի առաջընթաց է արձանագրվել: Հատկապես պետք է շեշտել այն հանգամանքը, որ ռազմական ճանապարհը դիտվում է որպես խնդրի լուծման ամենավերջին տարբերակ:
Համենայն դեպս վերջին շրջանում նկատելի է, որ բանակցություններում առանցքային դերակատարում ունեցող Իրանի և Միացյալ Նահանգների քաղաքական իշխանություններն ունեն խնդիրը լուծելու քաղաքական կամք: Սակայն գոյություն ունեն ներքին և արտաքին մի շարք գործոններ, որոնք կարող են լուրջ խոչընդոտներ ստեղծել վերջնական համաձայնության հասնելու հարցում:

2016թ. Միացյալ Նահանգներում տեղի կունենան նախագահի, իսկ Իրանում՝ Մեջլիսի ընտրություններ:

Ինչպես հանրապետականները Միացյալ Նահանգներում, այնպես էլ պահպանողականներն Իրանում դեմ են քաղաքական իշխանությունների՝ Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ որդեգրած քաղաքականությունից:

Ինչ վերաբերում է արտաքին գործոնին, ապա Իրան-ԱՄՆ հարաբերությունների կարգավորմանը դեմ են Սաուդյան Արաբիան, Իսրայելը, Թուրքիան և Ռուսաստանը: Եթե Իրանի միջուկային ծրագիրն ԱՄՆ ռազմավարական դաշնակից Իսրայելի համար դիտվում է որպես համաշխարհային սպառնալիք, ապա Միացյալ Նահանգների համար միջուկային Իրանը համարվում է վտանգ ներկայացնող, սակայն` վերահսկելի երկիր:

Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ վերջին տարիների զարգացումների առնչությամբ բավականին դիպուկ և պատկերավոր էր Իրանի արտգործնախարարի՝ օրերս «NBC» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցը. վերջինս անդրադառնալով Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի՝ ԱՄՆ Կոնգրեսում ունեցած ելույթին, մասնավորապես նշել է. «Նեթանյահուն 1992թ. մինչ օրս կանխատեսում է, թե Իրանը երկու-երեք տարի անց միջուկային զենք կստեղծի: 2002թ. ՄԱԿ-ի ԳԱ նստաշրջանի ժամանակ ևս հայտարարեց, թե Իրանը մեկ տարի անց միջուկային զենք կունենա»:

Հաշվի առնելով Իրանի միջուկային խնդրի միջազգայնացումը՝ առաջիկայում ինչպիսի համաձայնություն էլ ձեռք բերվի, այն չի կարող բավարարել ինչպես «5+1 խմբին», այնպես էլ բանակցություններում առանցքային դերակատարություն ունեցող Իրանի և Միացյալ Նահանգների դաշնակիցներին, մասնավորապես Իսրայելին: Նրանցից յուրաքանչյուրը, կախված տվյալ պահին ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակից՝ ներկայացնելու է միջուկային խնդրի «վտանգավորության» և «օգտակարության» վերաբերյալ իր «հիմնավոր» դիրքորոշումը:

Արմեն Իսրայելյան, իրանագետ