Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Իրանահայ համայնքի «Հայելի.քոմ» կայքի հաղորդմամբ՝ իրանահայ ուսանողները բաց նամակ են հղել Հասան Ռոհանիին՝ պահանջելով ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը: Նամակի հեղինակները Իրանի նախագահի ուշադրությունն են հրավիրել տարածաշրջանում Թուրքիայի ապակառուցաղական քաղաքականության վրա՝ նշելով, որ ներկայիս Թուրքիան ոչ միայն ժխտում է Օսմանյան Թուրքիայում շուրջ 1,5 միլիոն հայերի նկատմամբ իրականացված ցեղասպանությունը, այլև մեր օրերում հովանավորում է տարածաշրջանի ահաբեկչական խմբավորումներին, որոնք բազմաթիվ անմեղ քաղաքացիներ են կոտորում Սիրիայում և Իրաքում:

Իրանահայ ուսանողները, ընդգծելով Իրանում էթնիկական տարբեր խմբերի և կրոնական փոքրամասնությունների խաղաղ գոյակցության փաստը, Հասան Ռոհանիին հորդորում են ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը՝ այդ կերպ կանխելով ապագայում նմանատիպ ոճրագործությունների իրագործումը:

Չնայած տարածաշրջանային խնդիրների հարցում Իրանի Իսլամական Հանրապետության և Թուրքիայի հարաբերություններում առկա են լուրջ տարաձայնություններ, այդ երկրներն ունեն փոխշահավետ սերտ տնտեսական հարաբերություններ:

Լինելով մուսուլմանական երկիր՝ անցած տարիների ընթացքում Իրանը Հայոց ցեղասպանության հարցում վարել է զուսպ և զգուշավոր քաղաքականություն: Սակայն հարկ է նշել, որ Իրանի 6-րդ գումարման Մեջլիսի պատգամավորները դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը: 2004թ. սեպտեմբերի 9-ին ԻԻՀ նախագահ Սեյյեդ Մոհամմադ Խաթամին Երևան կատարած պաշտոնական այցի շրջանակներում այցելել է Ծիծեռնակաբերդ: 2010թ. օգոստոսին Իրանի փոխնախագահ Համիդ Բաղային «Իրան. հաղթանակի կամուրջ» համաժողովի ժամանակ, արտասանելով «Ցեղասպանություն» բառը, հայտարարել էր, թե «Օսմանյան Թուրքիայի կառավարությունը 1915թ-ին ցեղասպանություն է իրականացրել, որին զոհ են գնացել որոշ քանակությամբ հայեր»: Թեև Թուրքիայի հետ հարաբերությունները չվատթարացնելու նպատակով հերքվեց այդ հայտարարությունը:

ԻԻՀ նախկին նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադը 2007թ. Հայաստան կատարած այցի շրջանակներում, թեև խուսափեց այցելել Ծիծեռնակաբերդ, սակայն Երևանի պետական համալսարանում ուսանողների հետ հանդիպման ժամանակ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ հարցին ի պատասխան նշեց, որ Թեհրանը մարդկության պատմության ընթացքում իրականացված ցանկացած ոճրագործություն դատապարտում է:

Վերջին տարիներին Հայոց ցեղասպանության հարցում պաշտոնական Թեհրանի դիրքորոշման մեջ որոշակի փոփոխություններ են տեղի ունեցել: Իրանի հայ համայնքը ոչ միայն առանց խոչընդոտի բազմաթիվ միջոցառումներ է անցկացնում, այլև վերջին երկու տարվա ընթացքում իրանահայ համայքնին թույլատրվում է նաև բողոքի ցույց կազմակերպել Իրանում Թուրքիայի դեսպանության առջև:

Հաշվի առնելով իրանական դիվանագիտության առանձնահատկությունները՝ որքան էլ լարվեն իրանաթուրքական հարաբերությունները, ներկա պայմաններում քիչ հավանական է, որ Թեհրանը պաշտոնապես ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը:

Սակայն ինչպես Իրանի քաղաքական և հոգևոր վերնախավը, այնպես էլ շարքային քաղաքացիները ընդունում են Հայոց ցեղասպանության փաստը, քանի որ, ինչպես իրանական աղբյուրներն են նշում, օսմանյան թուրքերը, բացի հայերին, ասորիներին, հույներին ցեղասպանության ենթարկելուց՝ 1918թ. Ուրմիայի տարածաշրջանում բազմաթիվ իրանցիների են կոտորել:
Իրանի դեպքում պետք է մի կարևոր հանգամանք ևս շեշտել. ի տարբերություն բազմաթիվ քրիստոնեական երկրների, ինչպես նաև ցեղասպանություն վերապրած Իսրայելի՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետության ինչպես քաղաքական, այնպես էլ օրենսդիր իշխանությունները Թուրքիայի հետ իրենց հարաբերությունները պարզելիս երբեք չեն շահարկել Հայոց ցեղասպանության հարցը:

Արմեն Իսրայելյան, իրանագետ