Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Զարմանալի էր, միաժամանակ երկու-երեք հարյուր հազար մարդ քայլում էին Երևանի փողոցներով»,-Panorama.am-ի հետ զրույցում հիշեց նկարիչ Հաղթանակ Շահումյանը, թե ինչպես են Հայոց ցեղասպանության 50-րդ տարելիցի օրը առաջին անգամ ոտքի կանգնել՝ բարձրաձայնելով իրենց բողոքը:

«Գեղարվեստաթատերական ինտիտուտի ուսանող էի ու բավականին ակտիվ: Այդ տարի ուսանողության ակտիվ զանգվածին 15 օր հավաքեցին և պահեցին նորաբաց «Ծիծեռնակ» ճամբարում: Հենց այդ ժամանակ էլ որոշեցինք երթ կազմակերպել: Ամբողջ խնդիրը նրանում էր, որ հանկարծ սահմաններից դուրս չգայինք, հակասովետական կարգախոսներ չլինեին, ցանկալի չէր Նախիջևանի, Ղարաբաղի մասին խոսելը: Այդ ժամանակվա ղեկավարությունը չխոչընդոտեց, ընդհակառակը՝ նպաստում էր»,- ասաց արվեստագետը:

Նկարիչը հիշեց. «Կոմկուսի առաջին քարտուղարը Ստեփան Պողոսյանն էր: Իմացել էր, որ ես եմ մեր ինստիտուտում ակտիվը, հրավիրեց կենտկոմ: Բավականին երկար ու անկեղծ զրույց եղավ: Նա ասաց՝ «ես էլ եմ Սասունից, իմ ընտանիքն էլ կորուստներ կրել է: Կենտկոմի առաջին քարտուղար Զարուբյանն էլ է ուզում, որ ամեն ինչ քաղաքակիրթ լինի, խուլիգանություն չլինի, գազոնները չտրորեն»:

Ճիշտ բան ասաց՝ «եթե սահմաններից դուրս գաք, զորքը կմտնի, կկոտորի, բանտերը կգցի, ձեր սերունդ էլ որ չհիշի, մոռացության կմատնվի: Մենք ուզում ենք, որ ավանդական դառնա, ամեն տարի հիշվի այս օրը: Առաջին փորձն է, այնպես արեք՝ բարձր մակարդակով, քաղաքակիրթ, որպեսզի դեմը չառնեն ու հետագայում չարգելեն: 50 տարի է չենք անդրադարձել այս խնդրին, հազիվ պահն է, հանկարծ սրեք, վերջը կլինի: Պետք է այնպես անենք, որ կամաց-կամաց այդ խնդիրը կենդանացնենք»»:

Հ. Շահումյանը պատմեց, որ ուսանողները պատուհաններից էին դուրս գալիս՝ երթին միանալու համար. «Սայաթ-Նովա փողոցը նոր էին բացել: Երիտասարդ տնկիներ էին, սիզախոտն էլ դեռ ամբողջությամբ դուրս չէր եկել: Թաղի ոչ այնքան զարգացած, մի քիչ խուլիգան տղաները կանգնել էին գազոնների եզրին, որ մարդիկ չտրորեին, որպեսզի խուլիգանություն չդիտվեր»:

Պատմեց նաև օպերայի մոտ տեղի ունեցած միջադեպը. «Օպերային մոտ էլ ամեն ինչ լավ էր ընթանում: Երթի առաջին շարքերում մտավորականներ կային: Հովհաննես Բադալյանը երգում էր: Նաև Սիլվա Կապուտիկյանը կար: Առաջին շարքում Լևոն Ներսիսյանն էր՝ Հրաչյա Ներսիսյանի որդին: Մտավորական երիտասարդների միջավայրում նա հեղինակություն էր ու առաջատար: Օպերայում պետական նիստ էր: Ելույթներից հետո ծափահարություններ էին լինում: Մարդիկ վրդովվեցին՝ թե այս օրով ինչ ծափահարություններ, սգո օր է: Դուռը բացեցին ու մի 20-30 երիտասարդ մտան օպերա: Լևոն Ներսիսյանն էլ էր: Մի քանի րոպե անց, ըստ երևույթին պրովակացիա էր, շշուկներ տարածվեցին, թե ներս մտածներին ձերբակալել են: Ժողովուրդը սկսեց պահանջել դուռը բացել: Քաշեցին, կոտրվեց պատուհանը: Հրշեջ մեքենաներ կային օպերայի մոտ: Սկեցին ժողովրդի վրա ջուր ցանել, որպեսզի հանդարտվեն: Լուրջ որևէ բան տեղի չունեցավ»:

Հաղթանակ Շահումյանը հիշեց նաև հաջորդ օրը տեղի ունեցածը. «Հայտարարել էին, որ Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնում պատարագ է մատուցվելու՝ ոգեկոչելու Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը: Մասնակցելու էին արտասահմանյան հյուրեր: Նախապես ռադիոյով, մամուլով տեղեկացրել էին, որ տրանսպորտ չի աշխատելու: Այդպես արվեց, որ ժողովուրդ չհավաքվի: Ես և ևս երեք հոգի ոտգով հասանք Մայր Աթոռ: Ժամը 12 անց կես, մեկը կլիներ: Պատարագը սկսվել էր: Ներսում քիչ էին մարդիկ: Սուսիկ մտանք, կանգնեցինք: Հանկարծ մեր թևերից գրկեցին, կամաց ասացին, որ ձայն չհանենք ու հանեցին դուրս: Հարցրեցին, թե ինչպե՞ս ենք հասել, ինչո՞ւ ենք եկել: Պատասխանեցինք՝ ոտքով, պատարագի մասնացելու: Մեզ տարան միլիցիա, բայց որոշ ժամանակ հետո բաց թողեցին: Այդ տարի ոչ մեկին չձերբակալեցին»:

Նախորդող հրապարակումներ՝
1965 թվական. Պարույր Սևակին իջեցրին ամբիոնից, Հովհաննես Շիրազն էլ փակվել էր տանը
«Կյանքը ցույց է տվել՝ հենց պետությունն իր ձեռքը դնում է ինչ-որ բանի վրա, շատ բան՝ բնական, կորում է». Ռուբեն Բաբայան