Մարաղայի ջարդերի ականատեսների վկայություններ
«Ադրբեջանցիներն աշխարհով մեկ տարածում են Խոջալուի մասին իրենց հորինվածքները, սակայն Ղարաբաղյան պատերազմը Խոջալուն չէ, Ղարաբաղյան պատերազմը Մարաղան է, որտեղ ամեն ինչ շատ ավելի վատ էր: Ողջ-ողջ այրում էին մարդկանց, կտրում էին նրանց գլուխները, մասնատում ու սղոցում էին կենդանի մարդկանց, մարմինների վրա քրիստոնեական խաչեր էին դաջում, ապա նետում փողոցային շներին: Մեկին գլխատել էին, ապա գլուխը ամրացրել սյան վրա: Եվ այս ամենը այն պատճառով, որ նրանք հայեր էին: Դրանք մարդիկ չեն, արյունախումներ են: Ես այդ օրերին կորցրել եմ ամուսնուս ու որդուս: Ես այն քչերից եմ, որ հաջողվեց փրկվել փախուստի միջոցով: Երբ հետո վերադարձանք գյուղ, սարսափազդու տեսարան էր. Մարաղայի փողոցներով արյան գետեր էին հոսում, ամենուր ներքին օրգաններ, մորթած մարմիներ, դիեր` կտրված վերջույթներով: Այս ամենը նկարագրելը պարզապես անհնար է»,-պատմում է Մարաղայի գյուղի նախկին բնակչուհի ջարդերի հետևանքով ամուսնուն, որդուն ու սկեսրոջը կորցրած Էլմիրա Սահակյանը:
Ադրբեջանի կողմից ավերված Մարաղա գյուղի նախկին բնակիչ Վազգեն Գաբրիելյանն իր հերթին պատմում է:
«Այս անգամ նրանք բերել էին իրենց հետ ծանր տեխնիկա` տանկեր, ԲՏՌ, ԲՄՊ. Տանկերի դեմ առանց հակատանկային ականների պայքարեն անհնարին է, ուստի նրանց հաջողվեց ճեղքել պաշտպանությունը մի քանի վայրերում` մուտք գործելով գյուղ: Ես փորձեցի թաքցնել երիտասարդներին. մեկին` նկուղում, մեկին`գետով այլ տեղ ուղարկեցի: Ադրբեջանցիները ոչ ոքի չէին խնայում` ո´չ երեխաներին, ո´չ կանանց, ո´չ տարեցներին: Ադրբեջանի մարդատյաց քաղաքականության համաձայն` նրանց պետք է տանջեին ու սպանեին, քանի որ նրանք հայեր էին: Մարդկանց սպանդի ահավոր տեսարանի պատճառով իմ եղբոր դստեր մոտ հոգեկան խախտումներ ի հայտ եկան: Նա բացել էր դուռը, որպեսզի վազի դեպի ադրբեջանական տանկերը, ես էլ նրան կանչեցի` ուր ես գնում, մի կերպ կարողացանք ուժով հետ բերել նրան և նկուղ ուղարկել: Ապա ես տեսա մեր 70-ամյա հարևան տատին, որի կոկորդը կտրել էին: Շատերին պարզապես տանկերի տակ էին մխրճում կամ կապում էին տանկերից ու այդպես քարշ տալիս գետնով մեկ»,- պատմում է Վազգեն Գաբրիելյանը:
Մարաղան հիմնվել է հին հայկական բնակավայրի տեղում, իսկ 19-րդ դարի առաջին կեսին այստեղ վերաբնակեցվել են Պարսկաստանի հայեր: 1992 թվականի գարնանն Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան Լեռնային Ղարաբաղի հայերի դեմ իր գագաթնակետում էր: 1992 թվականի փետրվարի 26-ին Մարաղայի վրա հարձակվել են, որը նախորդ հարձակումներից տարբերվում էր իր կազմակերպվածությամբ և ուժգնությամբ: Մարաղացիների վկայությունները կասկած չեն թողնում` այստեղ 1992 թվականի ապրիլի 10-ին կատարված հանցագործությունը ծրագրվել էր դեռ փետրվարի 26-ին: Չհասնելով իրենց նպատակին փետրվարին` ադրբեջանական իշխանությունները սկսեցին ինտենսիվ կերպով նախապտրաստվել նոր հարձակման: Մարաղան պաշտպանում էր տեղի խաղաղ բնակիչների փոքրաթիվ ջոկատը: Ժամանակակից Գողգոթան սկսվել է վաղ առավոտյան` ապրիլի 10-ին: Ոչ ամբողջական տվյալներով` Մարաղայում մնացած 118 բնակիչներից սպանվել է 50-ը, ավելի քան 60-ը պատանդ են տարվել: Ականատեսների վկայությամբ` յուրաքանչյուր տասներորդն ադրբեջանական ջոկատներում զինված էր ոչ միայն ինքնաձիգով, այլև յաթաղանով` 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության ժամանակ թուրք դահիճների հիմնական զենքով:
Նշենք, որ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոնի ջանքերով Մարաղայի ցեղասպանության մասին ճշմարտությունն ավելի հայտնի ու շրջանառվող դարձավ: Ստեղծվեց «Մարաղա, 10 ապրիլի 1992թ. Սովորական ցեղասպանություն» անվամբ վավերագրական ֆիլմը, ականատեսների վկայությունները, լուսանկարներն ու այդ սարսափելի օրն արված տեսագրությունները հավաքվեցին և հրապարակվեցին տարբեր կայքերում , հիմնվեց ու գործում է Maragha.org կայքը:
Նյութեր թեմայի շուրջ`
Մարաղա. Ադրբեջանցի զինվորների կողմից հայկական գյուղի բնակիչների դեմ իրականացրած բարբարոսական ջարդերի 21-րդ տարելիցն է
«Մարաղա՝ 20-րդ դարի Գողգոթա». «Մարդկանց դաժանորեն սպանել են, որովհետև նրանք հայ են եղել»
Լրահոս
Տեսանյութեր
Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան
