Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արգանդի քաղցկեղը կանանց ամենատարածված հիվանդություններից է: Այն իր տարածվածությամբ չարորակ նորագոյացությունների շարքում գրավում է երկրորդ տեղը և ավելի հաճախ ախտորոշվում է վերարտադրողական տարիքի կանանց շրջանում: Աշխարհում տարեկան գրանցվում է արգանդի վզիկի քաղցկեղի 500 հազար նոր դեպք և ամեն տարի այն խլում է ավելի քան 250.000 կյանք: Հաշվարկված է, որ արդյունավետ կանխարգելիչ միջոցառումներ չիրականացնելու դեպքում 2050 թվականին այդ թիվը կհասնի 1 միլիոնի:

Ինչպիսի՞ն է պատկերը Հայաստանում

Ինչպես Panorama.am-ին տեղեկացրեցին ՀՀ ԱՆ Առողջապահության ազգային ինստիտուտի առողջապահության տեղեկատվական վերլուծական կենտրոնից, 1990 թվականի համեմատ` 2013թ.-ին կանանց շրջանում կրծքագեղձի, արգանդի մարմնի և պարանոցի քաղցկեղների (ԱՊՔ) դեպքերն աճել են, համապատասխանաբար, 1,7 և 1,4 անգամ: Այսպիսով, յուրաքանչյուր տարի արձանագրվում է ԱՊՔ մոտ 250-300 նոր դեպք:

2013թ. արձանագրվել է ԱՊՔ 299 նոր դեպք, ախտորոշված դեպքերի 72.5% (217 դեպք) հայտնաբերվել է 30-64 տարիքային խմբում, որը ակնհայտորեն փաստում է` 30-60 տարիքային խումբը հանդիսանում է ռիսկային: Այսինքն` ուշադրությունը պետք է սևեռել այս խմբի կանանց վրա: Նշենք նաև, որ 2013թ ԱՊՔ ընդհանուր հիվանդացությունը կազմել է 2753 դեպք:

Ինչ վերաբերում է այդ հիվանդությունների հայտնաբերմանն, Առողջապության ազգային ինստիտուտի տվյալներով՝ 2013թ.-ին կրծքագեղձի քաղցկեղի վաղ հայտնաբերման ցուցանիշը (I և II փուլ) կազմել է 65%, արգանդի պարանոցինը` 42%, արգանդի մարմնինը` 63%: Ապացուցված է, որ հիվանդների ավելի քան 70%-ի մոտ հիվանդության վաղ հայտնաբերումը (I փուլ) նպաստել է կյանքի տևողության երկարացմանը հինգ և ավելի տարով: Առողջապահական համակարգի գործունեության գնահատման (ԱՀԳԳ) զանգվածային հետազոտության տվյաների` Հայաստանում 30-ից 60 տարեկան կանանց շրջանում վերջին երեք տարիների ընթացքում մամոգրաֆիկ հետազոտություն անցած կանանց մասնաբաժինը կազմել է 14.8%, իսկ «ՊԱՊ» քսուկի հետազոտություն անցած կանանց մասնաբաժինը՝ 10.2%:

Panorama.am-ի հետ զրույցում Ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման ու վերահսկման ծրագրի ազգային փորձագետ Գոհար Փանաջյանը նշեց, որ ամբողջ աշխարհում նկատվում է արգանդի վզիկի քաղցկեղի հիվանդության աճ: Հայաստանում ևս այս հիվանդության աճ է նկատվում: Սակայն, ի տարբերություն քաղցկեղի մյուս տեսակների, այս ձևը կարելի է կանխել հատուկ հետազոտման և արդյունավետ բուժման միջոցներով: Այդ հետազոտությունը կոչվում է «ՊԱՊ» քսուք, որը հնարավորություն է տալիս արգանդի վզիկի լորձաթաղանթում առկա վտանգավոր փոփոխությունը հայտնաբերել մինչև դրա քաղցկեղի վերածվելը:

«Արգանդի պարանոցի քաղցկեղից խուսափելու միակ և ապացուցված մեթոդն այն ժամանակին կանխելն է, այսինքն` պարբերաբար անցնել ՊԱՊ քսուկի հետազոտություն, քանի որ բուժման արդյունավետության 50%-ը պայմանավորված է հիվանդության վաղ հայտնաբերմամբ»,- ասաց նա:

Գ. Փանաջյանի խոսքերով` քաղցկեղի այս տեսակը զարգանում է շատ դանդաղ` 10-12 տարվա ընթացքում: Արգանդի վզիկի քաղցկեղի գրեթե բոլոր տեսակների պատճառը մարդու պապիլոմա վիրուսն է: Իհարկե, հիվանդության առաջացման համար կան նաև մի շարք գործոններ` ժառանգականությունը, տարիքը, սեռական և վերարտադրողական պատմությունը, սակայն հիմնական գործոնը պապիլոմա վիրուսն է:

Այդուհանդերձ, ըստ մասնագետի, սկրինինգների միջոցով հնարավոր է վաղ փուլերում, մասնավորապես` նախաքաղցկեղային որոշակի փուլում հայտնաբերել հիվանդությունը և արդյունավետ բուժման միջոցով կանխել քաղցկեղը:

Փաստորեն, արգանդի պարանոցի քաղցկեղը միակ տեսակն է, որ լիովին կանխարգելելի է։ Ահա թե ինչու է ՀՀ առողջապահության նախարարությունը կարևորում այս ծրագիրը և հանրապետությունում իրականացնում սկրինինգ հետազոտություններ:

Նշենք, որ հանրապետությունում մեկնարկել է Համաշխարհային բանկի կողմից ֆինանսավորվող «Հիվանդությունների կանխարգելում և վերահսկում» ծրագիրը, որն ուղղված է առավել տարածված ոչ վարակիչ հիվանդությունների, մասնավորապես` արյան գերճնշման, շաքարային դիաբետի և արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելմանը և վաղ ախտորոշմանը: Ծրագրի շրջանակում հետազոտությունները ֆինանսավորվելու են Համաշխարհային բանկի կողմից և բնակչության համար լինելու են անվճար:

Ներկայացնելով արգանդի վզիկի կանխարգելման սկրինգային ծրագիրը` Գ.Փանաջյանն ասաց, որ նախատեսվում է վերոնշյալ սքրինինգ հետազոտություններում ընդգրկել հանրապետության 30-60 տարեկան կանանց: Հետազոտությունը կատարվելու է «Պապ» թեստի միջոցով:

«Եթե այդ թեստի մեջ ինչ-որ շեղում հայտնաբերվի, դա դեռ չի նշանակում, որ կինն այդ պահին արդեն քաղցկեղ ունի, բայց նա ունի մեծ ռիսկ` առաջիկա 10 տարիների ընթացքում այն ունենալու, ինչը նշանակում է, որ կինը պետք է լինի բժիշկների մշտական հսկողության տակ: Վաղ հայտնաբերման դեպքում արգանդի պարանոցի քաղցկեղը կանխարգելելի է, և հնարավոր է կնոջը լիովին բուժել»,- նշեց նա:

Ծրագիրը կյանքի կոչելու համար իրականացվել է առաջին օղակի մասնագետների վերապատրաստում: Ընդհանուր առմամբ, ըստ Գ.Փանաջյանի, վերապատրաստվել է 2000-ից ավելի բուժաշխատող, այդ թվում՝ տեղամասային թերապևտներ, ընտանեկան բժիշկներ և գինեկոլոգներ: Նա վստահեցրեց, որ այսօր ընտանեկան բժիշկը նույնիսկ գյուղական համայնքում կարող է PAP թեստի համար քսուք վերցնել և կատարել ուղեգրում, եթե ինչ-որ ախտաբանություն կա:

«Սա լուրջ ծրագիր է և մասնագիտական հմտությունների բարելավումը, բժիշկների, ինչպես նաև բուժսարքավորումների հագեցվածության բարելավումը պոլիկլինիկաներում ու ամբուլատորիաներում, իրազեկվածության բարձրացումը կնպաստեն մարդկանց մոտ առողջապահական ծառայություններից օգտվելու մշակույթի ձևավորմանը: Արդյունքում` կունենանք հիվանդացության, այս դեպքում` արգանդի քաղցկեղի դեպքերի նվազում»,- ընդգծեց ծրագրի փորձագետը:

Ի՞նչ կարելի է ակնկալել ծրագրի արդյունքներից

Ծրագրի պատասխանատուներն ակնկալում են, որ սկրինինգի միջոցով կկրճատվեն արգանդի պարանոցի քաղցկեղի հիվանդացության ու մահվան ցուցանիշները: Գ.Փանաջյանի խոսքերով` սպասվում է, որ արգանդի պարանոցի սքրինինգային ծրագրում կանանց ընդգրկվածությունը կկազմի 80 տոկոս: 10 տարվա կտրվածքով էլ ակնակալվում է, որ արգանդի պարանոցի քաղցկեղի վաղ հայտնաբերման դեպքում 40-50 տոկոսով կնվազեն մահացության դեպքերը:

«Հույս ունենք, որ ծրագիրը կունենա իր դրական արդյունքը, և կնվազեն ինչպես մահացության, այնպես էլ բարձիթողի դեպքերը»,- նշեց նա:

Գ.Փանաջյանը կանանց հորդորեց ավելի պատասխանատու մոտենալ իրենց առողջությանը, քանի որ այս հիվադությունը կլինիկական դրսևորում է ստանում այն ժամանակ, երբ կինը գտնվում է կյանքի լավագույն շրջանում: «Կանայք պետք է ավելի հետևողական լինեն, բաց չթողնեն բուժզննման այդ հնարավորությունը: Ի վերջո, սա այն հիվանդությունն է, որը հնարավոր է ժամանակին կանխարգելել»,- ասաց մասնագետը:

Նշենք, որ PAP թեստ կատարելը բավական թանկ է, իսկ ծրագրի շրջանակում այն կարվի անվճար: