Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ներկայացնում ենք առաջատար Economist պարբերականում լույս տեսած հոդվածը Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ:

«Յոզղատ եւ Կեսարիա նահանգների միջեւ ընկած ճանապարհը հաղթահարելիս մեզ հանդիպած մահմեդականների 80 տոկոսը (այդ վայրերում այլեւս քրիստոնյա չէր մնացել) հագել էր եվրոպական հագուստ՝ կրելով իրենց իսկ կողմից իրականացված հանցագործությունների ապացույցները: Ոտաբոբիկ գյուղացի մանուկները կրում էին պաշտոնական հագուստ, տղամարդիկ՝ ոսկե շղթաներ եւ ժամացույցներ»,- գրում է 1915-16 թվականներին օսմանյան զորքերի կողմից էթնիկ եղբայրների նկատմամբ իրականացված զանգվածային կոտորածի ականատես հայ քահանա Գրիգորիս Բալակյանը:

1915 թ. ապրիլի 24-ին ձերբակալվել են բազմաթիվ հայ մտավորականներ, որոնց մեծամասնությունը հետագայում սպանվել է:

Սակայն հարյուրամյակի մոտենալուն զուգահեռ դրան հետեւած իրադարձությունները դեռեւս վիճարկվում է: Թուրքիան պնդում է, որ Սիրիայի անապատ տանող ճանապարհին 500 հազար հայ է մահացել սովի եւ հիվանդությունների հետեւանքով: Նշվում է, որ նրանք տեղահանվում էին, որպեսզի Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ հայ հեղափոխականները չմիավորվեն ռուսների հետ Օսմանյան կայսրության դեմ պայքարելու համար: Փրկվածները եւ նրանց սփռված ժառանգները նշում են մեկ ու կես միլիոն սպանվածների մասին, եւ ցանկանում, որպեսզի այդ իրադարձությունները ճանաչվեն որպես ցեղասպանություն: Մեծ թվով գիտնականներ եւ կառավարություններ ընդունում եւ կիրառում են այդ ձեւակերպումը: Սակայն Թուրքիան ակտիվ հակաարշավ է նախաձեռնել:

«Ես հրաժարվում եմ, որպեսզի իմ նախնիները հավասարեցվեն Հիտլերին»,- վրդովված նշում է թուրք դիվանագետը:

Թուրքիայում պաշտոնական դիրքորոշման հետ չհամաձայնելը դիտարկվում է որպես հանցագործություն, որը նաեւ այլ վտանգներ է պարունակում: Թուրքական թերթի՝ հայկական ծագում ունեցող խիզախ խմբագիր Հրանտ Դինքը 2007թ. սպանվել է թուրք ազգայնական պատանու ձեռքով այն բանից հետո, երբ բացահայտումներ է հրապարակել, որ Քեմալ Աթաթուրքի հոգեզավակ Սաբիհա Գյոքչեն ցեղասպանության արդյունքում որբացած հայ մանուկ էր: Գոյություն ունեն բազմաթիվ ապացույցներ, որ անվտանգության աշխատակիցներն են կազմակերպել նրա սպանությունը: Այս ոճրագործությունը զարմանալի բեկում առաջացրեց: Ավելի քան հարյու հազարվոր մարդիկ, որոնց մեծամասնությունը երբեւէ չէր լսել Հրանտ Դինքի մասին, մասնակցեցին նրա հուղարկավորությանը: Ժխտողականության պատը սկսեց փլուզվել: Հայերի վերապրած սարսափները ներկայացնող գրքերը, ինչպիսին է, օրինակ, Գրիգորիս Բալակյանի ժառանգ Պիտեր Բալակյանի «Ճակատագրի սեւ շունը» գիրքը, սկսեցին հասանելի դառնալ թուրքերեն լեզվով: Թեեւ դանդաղ, կառավարությունը սկսեց վերադարձնել հայկական եկեղեցիներից բռնագրավված գույքը:

Նախագահ Ռեջեպ Թայիբ Էրդողանը, անցյած տարի ցավակցություն հայտնելով, դարձավ առաջին թուրք առաջնորդը, որը ճանաչեց հայերի՝ Օսմանյան կայսրության օրոք վերապրած տանջանքները: Առաջին անգամ երեք մեծ քաղաքական կուսակցությունները, այդ թվում՝ Էրդողանի «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցությունը, հունիսի 7-ին կայանալիք ընտրություններին ընդառաջ իրենց ընտրացուցակներում ներառել են նաեւ հայ թեկնածուների:

Թուրքիայի քուրդ առաջնորդները պաշտոնապես ներողություն են խնդրել ջարդերում իրենց ժողովրդի ունեցած դերի համար: Մեծամասամբ քուրդ բնակչություն ունեցող Դիարբեքիր նահանգի (որտեղ ժամանակին հայերը կազմում էին բնակչության կեսը) Սուր շրջանում անցկացվում են հայոց լեզվի անվճար դասընթացներ: Հարեւան Սիրնակ նահանգում մի շարք «ծպտյալ հայեր», որոնց նախնիները փրկվելու համար մահմեդականություն են ընդունել, այս տարի տեղացիների՝ եւ քրիստոնեաների, եւ մահմեդականների հետ միասին տոնել են Սբ. Զատիկը:

Ինչպես Հայաստանում, որի բնակչության գրեթե կեսը օսմանյան հայերի ժառանգներ են, այնպես էլ Սփյուռքում երկարատեւ բուժվող վերքերը փոխարինվում են «նախկին երկրի» նկատմամբ հետաքրքրասիրությամբ: Հարյուրավոր մարդիկ պատրաստվում են այցելել Ստամբուլ եւ Դիարբեքիր հայրուրամյա տարելիցին նվիրված հիշատակի միջոցառումներին մասնակցելու համար:

Լիբանանում ծնված ծագումով հայ Խաչիկ Մուրադյանը, ով այժմ բնակվում է Միացյալ Նահանգներում, կազմակերպում է սփռված հայերի «ուխտագնացությունը» դեպի Արեւմտյան Հայաստան: Զինված ձեռագիր քարտեզներով՝ նրանք փնտրում են իրենց նախնիների տները եւ վանքերի ավերակների մոտ աղոթում նրանց հոգիների համար: Սակայն հալոցքը սահմանափակվում է միայն դրանով:

Նախկինում Թուրքիան Գալիպոլիիում դաշնակցական ուժերի իջեցումանը նվիրված միջոցառումները կազմակերպում էր ապրիլի 25-ին: Այս տարի միջոցառումները տեղափոխվել են ապրիլի 24, ինչպես ոմանք են ասում, հայկական ջարդերի հարյուրամյա տարելիցից ուշադրությունը շեղելու նպատակով: Ըստ ներքին աղբյուրների՝ թուրքական ճնշման տակ է շվեյցարական կառավարությունն արգելափակել Հայոց ցեղասպանության հարյուրերորդ տարելիցին նվիրված արվեստի գործի տեղադրումը Ժնեւում: