Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Հանուն առողջ սննդի» քաղաքացիական նախաձեռնություն պատասխանել է առողջապահության նախարար Արմեն Մուրադյանի՝ ալյուրի հարստացման ծրագրի վերաբերյալ հակափաստարկների հայտարարությանը:

Ստորև ներկայացնում ենք նախաձեռնության պատասխանն ամբողջությամբ:

«Կարդալով Առողջապահության նախարարի՝ Panorama.am -ին տված պատասխանը, որ «Նախարարությունը պատրաստվում է բացահայտել ալյուրի հարստացման մասին ընդդիմախոսների ներկայացրած միֆերը», հայտարարում ենք, որ մենք ոչ թե պատրաստվում, այլ բացահայտում ենք նախարարության պատասխանատուների կողմից տարածվող ապատեղեկատվությունն ու միֆերը: Հայտարարում ենք, որ նախարարության պատասխանատուները զբաղվում են ՀՀ «Դեղերի մասին» օրենքի 11 հոդվածով արգելված գովազդով ՝ ֆոլաթթուն ներկայացնելով որպես բոլորին անհրաժեշտ, կողմնակի վնասակար ազդեցություններից զուրկ, սննդի մեջ օգտագործման համար պիտանի նյութ, ուղղակի հրաշք միջոց, որը բազմաթիվ հիվանդություններ է կանխարգելում:

Նշենք, որ այդ «ամենակարող» միջոցը ՀՀ Հիմնական դեղերի ցանկում, ի թիվս ֆորտիֆիկացման մեջ օգտագործվող այլ միջոցների (երկաթ պարունակող համակցություն, ցիանոկոբալամին – վիտամին B12), ներկայացված են որպես հակասակավարյունային դեղեր՝ http://www.arlis.am/DocumentView.aspx?docid=84107:

Միֆ 1. ԱՆ պատասխանատուները, այդ թվում՝ նախարարը, տարածում են միֆ, իբր մարդիկ կարող են ունենալ ֆոլաթթվի անբավարարություն, որի պատճառով տարբեր հիվանդություններ են առաջանում: Զավեշտական է պնդել, որ մարդիկ կարող են սինթետիկ, բնության մեջ գոյություն չունեցող նյութի պակաս և կարիք ունենալ. մինչև 1947թ., երբ ֆոլաթթուն չէր սինթեզվել, մարդիկ չէին՞ ապրում, թե՞ բոլոր երեխաները հիվանդ էին ծնվում:

Աղբյուր. An Evaluation of Procedures for the Determination of Folic acid in Food by HPLC. A Government Chemist Programme Report. UK. https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/328829/FolicAcid_in_food.pdf

Նկարը Անգլիայի կենսաքիմիկների ասոցիացիայի զեկույցից է:

ԱՆ տարածած այս միֆը տեղ է գտել նաև օրինագծի հիմնավորումներում. կետ 1.1 «Միկրոտարրերի եւ վիտամինների (ինչպիսիք են, օրինակ, երկաթը, ֆոլաթթուն, յոդը, վիտամին A-ն եւ այլն) անբավարարությունն աշխարհում հանրային առողջապահական ամենալուրջ հիմնախնդիրներից է», իսկ կետ 1.2 –ում այն վերածվում է ուղղակի Ազգային Ժողովի պատգամավորներին ապակողմնորոշելու նպատակ ունեցող ապատեղեկատվության. «Այսպիսով, ալյուրի հարստացումը կարելի է համարել նաեւ «վերականգնման» գործընթաց, որի ժամանակ կորած սննդարար տարրերը նորից ավելացվում են մշակվող ալյուրին: Ըստ էության ալյուրի հարստացումը, դա ցորենի աղալու ընթացքում միկրոսնուցող/հանքային նյութերի և վիտամինների կորուստների վերադարձն է ալյուրի մեջ:»

Ցորենի մեջ ֆոլաթթու և երկաթի սուլֆատ գոյություն չունեն, որ կորցնի, հետո էլ վերականգնեն: Այն, որ ֆոլաթթուն չի կարելի խառնել բնական ֆոլատների հետ, քանի որ մարդու լյարդն այն օգտակար ֆոլատի վերածելու սահմանափակ կարողություն ունի, իսկ շատերի մոտ պարզապես՝ չունի, արդեն ճանաչված փաստ է, և զուր չէ, որ ԱՄՆ-ում անվտանգության օրական չափաբաժին է սահմանվել՝ 1մգ: Արյան մեջ չձևափոխված ֆոլաթթվի հայտնվելը համարվում է վնասակար և բազմաթիվ պարզված և դեռ անհայտ ռիսկերով հղի: Եթե նախարարը համաձայն չէ այդ փաստի հետ, թող վիճաբանի ոչ թե մեր, այլ աշխարհի բազմաթիվ մասնագետների, այդ թվում Մեծ Բրիտանիայի Սննդի ինստիտուտի մասնագետների հետ: Wright AJ, Dainty JR, Finglas PM. (2007) Folic acid metabolism in human subjects revisited: potential implications for proposed mandatory folic acid fortification in the UK. Br J Nutr. 98(4):667-75. http://journals.cambridge.org/download.php?file=%2FBJN%2FBJN98_04%2FS0007114507777140a.pdf&code=aca5c28cc4762a725eecd461067b11c3

Միֆ 2. Օրենքի նախագծում գրված է, որ ալյուրին հավելվելու են պրեմիքսներ, որոնց ցանկը և չափաքանակներն հաստատելու է կառավարությունը (Օրենքի նախագիծ, հոդ. 7, կետ 5), մինչդեռ նախարարության պատասխանատուները հայտարարում են, որ ալյուրին հավելվելու են միայն երկաթ և ֆոլաթթու: Նրանք լռում են պրեմիքսների պարունակած այլ նյութերի մասին, ինչպես նաև այն մասին, որ տեխնիկապես անհնար է միլիգրամներով նյութերը համասեռ խառնել ալյուրին՝ առանց կրիչ նյութերի օգտագործման, որոնց մասին նույնպես լռում են: Մարտի 3-ին նախարարությանը մեր տված գրավոր հարցերին էլ, որոնցից առաջինը հենց այս հարցն էր, մինչ այժմ չեն պատասխանել:

Միֆ 3. Հայաստանում տարածված սակավարյունության մասին. նախ չկան Հայաստանի բնակչության մեջ սակավարյունության տարածվածության տվյալներ: Օրինագծում բերված տվյալները՝ 37 և 25 տոկոս, վերաբերում են թիրախային խմբերին՝ վերարտադրողական տարիքի կանանց և մինչև 5 տարեկան երեխաներին (երևի նախարարությունում պարզապես անտեղյակ են, որ մեր հասարակությունը նաև տղամարդկանցից է բաղկացած, այլապես ողջ բնակչությանը չէին ձգտի պարտադրել ֆոլաթթվի՝ հղի կանանց 3-12 շաբաթ ժամկետով խորհուրդ տրվող 0,4մգ ֆոլաթթու): 2005թ. հետազոտությունից վերցված այդ տվյալները ոչ միայն 10 տարվա վաղեմություն ունեն, այլ անհավանական են համարվել հենց հետազոտողների կողմից:

Մեջբերում ՀԺԱՀՀ 2005թ. «Օրինակ՝ Երևանում սակավարյունության որևէ մակարդակ ունեցող երեխաների մասնաբաժինը հինգ տարիների ընթացքում եռապատկվել է՝ 13 տոկոսից (2000թ.) մինչև 45 տոկոս (2005թ.): Նմանապես Գեղարքունիքում, սակավարյունության որևէ մակարդակ ունեցող երեխաների մասնաբաժինը կրկնապատկվել է՝ 32 տոկոսից մինչև 63 տոկոս: Նման մեծ տատանումներն անհավանական են... Ինչպես նաև հնարավոր է սխալներ են տեղ գտել տվյալների հավաքագրման ընթացքում և սխալ են օգտագործվել սակավարյունության որոշման սարքերը կամ նշտարները: Երբ աղյուսակից բացառվում են Երևան և Գեղարքունիք մարզերը, ապա չի նկատվում ոչ մի էական փոփոխություն վերջին հինգ տարիների ընթացքում» (Հայաստանի ժողովրդագրության և առողջության հարցերի հետազոտություն 2005, ՀՀ ԱՎԾ, ՀՀ ԱՆ, 2005թ., http://armstat.am/file/article/dhs_2005a_12.pdf, էջ 189):

Նշենք, որ ըստ հղի կանանց մասին ԱՆ ամենամյա տվյալների, 2005թ. 37789 հղիությունն ավարտած կանանց մոտ անեմիան կազմել է 10,7 տոկոս, մինչդեռ ըստ ՀԺԱՀՀ 2005թ. հետազոտության՝ 176 հղի կին է հետազոտվել և անեմիան կազմել է մոտ 38,6 տոկոս: Ուղղակի զավեշտական է 37789 կնոջ մոտ անեմիայի տվյալի փոխարեն հիմք ընդունել 176 կնոջ տվյալը, մանավանդ ինչպես նշված է հետազոտության մեջ՝ «հնարավոր է, որ սխալ են օգտագործվել սակավարյունության որոշման սարքերը»: Նախարարի խոսքերը /«Դրանք ՀՀ բնակչության առողջության մասին նոր տվյալներ են, և ինձ մոտ այնպիսի տպավորություն է, որ այդ ցուցանիշները վատթարացում են գրանցելու, մասնավորապես, վերարտադրողական տարիքի երեխաների շրջանում սակավարյունության աճի հետ կապված»,- նշեց Ա.Մուրադյանը/ այս տարի նախատեսված նույնպիսի հետազոտության մասին կարելի է ընկալել որպես թվեր նկարելու հետազոտողներին տրվող ուղղակի հրահանգ, քանի որ հետազոտությունը կատարվելու է նրա ենթակաների՝ նախարարության աշխատակիցների, կողմից: Ի դեպ, եթե նախարարությունը ֆինանսական միջոցներ չունի ողջ բնակչության մեջ սակավարյունության և ֆոլատ դեֆիցիտի տարածվածությունը պարզելու նպատակով 1 հետազոտություն անցկացնելու համար, ինչպես՞ են ապահովելու օրինագծի 9 հոդվածով նախատեսված մշտադիտարկումները, /5)մարդու օրգանիզմում միկրոտարրերի եւ վիտամինների անբավարարության պայմանավորված բնակչությանն առողջական վիճակը ուսումնասիրում/ -ը և այլն: (Օրինագծից մեջբերված նախադասության մեջ եղած սխալները մերը չեն) : /«Եթե մարդն օրական ուտի 50 կգ հաց, բնականաբար, դա նրա համար վտանգավոր կլինի»,- ասաց նա: / (նախարարը):

Ի գիտություն նախարարի հայտնենք, որ Չիլիում օրական կերել են միջինը 200գ. հաց, սակայն ալյուրի ֆորտիֆիկացումից մի քանի տարի հետո արված հետազոտությունը ցույց է տվել հաստ աղու քաղցկեղի աճ՝ 45-64 տարիքային խմբում՝ 2,6 անգամ, 65-79 տարիքային խմբում՝ 2,9: Այդ նույն տարիքային խմբերում կրծքագեղձի քաղցկեղն աճել է համապատասխանաբար՝ 2,08 և 1,9 անգամ: Չիլիում 1կգ ալյուրին հավելել են 2,2մգ ֆոլաթթու, մեզ մոտ նախատեսում են հավելել՝ 1,3մգ: Եթե հաշվի առնենք, որ մենք, ըստ ԱՆ աշխատակիցների, օրական մոտ 400գ. հաց ենք օգտագործում, ստացվում է ֆոլաթթվի նույն դեղաչափը:

Այսինքն Չիլիի սցենարի կրկնությունը միանգամայն հավանական է: Միֆ 4. /Ա.Մուրադյանի խոսքերով` ալյուրի հարստացման ծրագրին դեմ արտահայտվելը նույնն է, ինչ ծխելու դեմ պայքարը քննադատել: «Այն պնդումը, որ այս նյութերի կարիք ունեն միայն մարդիկ, ում մոտ դրանց պակաս կա, նույնն է, ինչ համոզել, որ ծխելը վնասակար է միայն այն մարդկանց, ովքեր քաղցկեղ ունեն», - նշեց նախարարը:/ Նախարարը նոր միֆ՞ է ցանկանում ստեղծել, որի նպատակը մեր նախաձեռնության վարկաբեկումն է: Բայց նախարարը չգիտի կամ ՛՛մոռանում է՛՛, որ երկաթով ալյուրի ֆորտիֆիկացումը դադարեցվել և արգելվել է Դանիայում՝ երկաթի ավելցուկի պատճառով տարածված խրոնիկ հիվանդությունների պատճառով, որ եվրոպական ոչ մի զարգացած երկիր այսպիսի օրենք չի ընդունել, իսկ 2014թ. իջեցրել են օրական անհրաժեշտ ֆոլատ-համարժեք քանակը՝ Անգլիայում 0,2մգ, Գերմանիայում՝ 0,3մգ սահմանելով, քանի որ արդեն ապացուցված են համարում, որ հոմոցիստեինի իջեցումը չի կանխարգելում սրտանոթային հիվանդությունները:

Նախարարը մոռանում է նաև, որ աշխարհի շատ առաջատար և հանրահայտ մասնագետներ պայքարում են այս օրինագծի դեմ, նրանցից շատերն հեղինակներն են լայնածավալ հետազոտությունների, որոնց հղումները տրված են վերջում: մոռանում է նաև, որ այդ նյութերից երկաթը և ցինկը սահմանափակված են շատ մթերքներում որպես թունավոր տարրեր՝ սննդի անվտանգության և հացի ստանդարտներով: /Ա.Մուրադյանը նշեց, որ բացի հուզական փաստարկներից, մինչ օրս որևէ լուրջ գիտական հիմնավորում չեն լսել:/ Մենք էլ ուզում ենք նախարարության կողմից ոչ թե հուզական, այլ գիտական փաստարկներ լսել: ՛՛80 երկիր ֆորտիֆիկացում է անում՛՛գիտական փաստարկ չէ, այլ զուտ հուզական, մանավանդ հիշենք, որ այդ երկրների մեծամասնությունն աֆրիկյան և լատինոամերիկյան երկրներն են: Մեզ սպառնում էին ԱՀԿ հիմնավոր փաստարկներով և առողջապահական հաջողություններ գրանցած երկրների թվարկմամբ, որոնք այդպես էլ անհայտ կամ գաղտնի մնացին:

Որպես պատասխան տալիս ենք հանրահայտ կայքերի գիտական հոդվածների բազմաթիվ հղումներ: Նշենք նաև, որ մենք ամենևին պարտավոր չէինք նախարարության փոխարեն օրինագծի ռիսկերի ուսումնասիրություն կատարել և ապացուցել, որ այն կարող է ազգային աղետի վերածվել, լավագույն դեպքում նյարդային խողովակի արատի 40 դեպք կանխելու գնով: Պատահական (ռանդոմիզացված), կրկնակի-կույր, պլացեբո վերահսկվող երկարաժամկետ հետազոտությունների հիման վրա (եթե այդպիսիք կան ընդհանրապես)՝ ՀՀ առողջապահության նախարարությունն է պարտավոր ապացուցել, որ հավելանյութեր, նաև սինթետիկ դեղանյութ խառնած ալյուրից պատրաստված հացն անվտանգ է բնակչության մեծամասնության համար: Հանրահայտ է, որ քանակն է դեղը թույն դարձնում, իսկ այս դեպքում սկզբունքորեն անհնար է կարգավորել դեղաչափը, և գերդոզավորման մեծ ռիսկեր կան, ինչպես ցույց են տվել բազմաթիվ հետազոտություններ, որոնք նույնիսկ նորածին երեխաների արյան մեջ են ֆոլաթթու հայտնաբերել:

https://docs.google.com/file/d/0B3nJlYiEcKMZd0l0cWN3TkJja1U/edit?pli=1 https://drive.google.com/file/d/0B3nJlYiEcKMZZzJleGMzYmwzLXM/view?pli=1 Այստեղ 66 գիտական հոդվածների հղումներ են, որոնք անհայտ պատճառներով նախարարության աշխատակիցները կամ նախարարը անտեսում են: Եթե համացանցից օգտվել չիմանալն է պատճառը, կարող են դիմել մեզ՝ սիրով կօգնենք»:

Նախորդող հրապարակում՝
Նախարարությունը պատրաստվում է բացահայտել ալյուրի հարստացման մասին ընդդիմախոսների ներկայացրած միֆերը