The New York Times. Վերապրածների ժառանգները ներկայացնում են իրենց ընտանիքի պատմությունները

The New York Times-ի հատուկ նախագծում Հայոց ցեղասպանություն վերապրածների ժառանգները ներկայացնում են իրենց ընտանիքի պատմությունները:

«Նրանք փրկվել են` սպանվածների դիակների տակ թաքնվելով». Կարինե Իդա Աղաբեկյանց Բերդովիչ
«Իմ պապը` Ավետիսը, ծնվել էր 1902 թվականին Թուրքիայի արեւելքում գտնվող Վան քաղաքում, իսկ տատս` Սրբուհին` 1910 թվականին Խոյ քաղաքում, որն այժմ գտնվում է Իրանի տարածքում: Նրանք մշտապես պատմել են մեր ընտանիքի պատմությունը: Պապս 13 տարեկան հասակում ականատես է եղել իր ընտանիքի նկատմամբ իրականացված վայրագությանը եւ դաժան սպանությանը: Միայն ինքն ու իր եղբայրն են փրկվել: Նրանք փրկվել են` մահացածների դիակների տակ թաքնվելով: Ավետիսը լալիս էր` ներկայացնելով իր պատմությունը, թե ինչպես է որպես ֆեդայի մի խումբ անձանց հետ զենք վերցրել եւ հեռացել դեպի Իրան: Տատս` Սրբուհին, եւ իր զույգ եղբայրը 5 տարեկան էին, երբ դարձան Հայոց ցեղասպանության որբեր: Նրա հայրը` Խոյի քահանան, մի մահմեդականի վճարել էր իրենց ապահով վայր տեղափոխելու համար: Սակայն փոխարենն այդ մարդը երեխաների տարել էր շուկա վաճառելու: Գալուստյան անունով մի հայ վաճառական վճարել է Սրբուհու եւ իր եղբոր փրկության համար: Մանուկ հասակում ես թանկագին պահեր եմ անցկացրել արծաթագործ Ավետիսի եւ Սրբուհու հետ: Իմ սերը նրանց նպատմամբ անսահման էր եւ անվերապահ: Ավետիսը մահացել է 1977 թվականին Թեհրանում, իսկ Սրբուհին` 2001 թվականին»:

«Մենք չէինք կարող նրան փրկել». Բիրսու Բասչիլար
«Իմ մահմեդական ընտանիքն առաջին աշխարհամարտի ժամանակ բնակվում էր Թուրքիայի Սիրիայի սահմանին մոտ գտնվող Քիլիս քաղաքում: Բազմաթիվ հայեր են անցել Քիլիս քաղաքով Հալեպում ապաստան գտնելու համար: Իմ մեծ տատը` Սամի Սանհը, այդ ժամանակ դեռահաս էր: Կյանքի առաջին հատվածը նա անց էր կացրել Քիլիսում, իսկ 1980-ական թվականներին վերջնականապես տեղափոխվել Նյու Ջերսի: Նա 90 տարեկան էր, երբ ընթրիքի սեղանի շուրջ տեղի ունեցավ հայերի մասին քննարկումը: Թեեւ նրա տեսողությունը եւ լսողությունն արդեն իսկ թուլացել էին, սակայն հիշողությունը հստակ էր: Ծնողներս մշտապես պաշտպանել են դպրոցում իրենց ներկայացված տեսակետը: Դա բավականին զգայուն հարց էր նրանց համար: Մեծանալով որպես ԱՄՆ-ում թուրք էմիգրանտ` ինձ համար շփոթեցնող էին հակասական պատմական փաստերը: Ես ցանկանում էի հավատալ իմ ծնողների տեսակետին, սակայն հայկական փաստարկները բավականին ուժեղ էին դրանք անտեսելու համար: Մեծ տատս խոսակցությունը սկսեց` գովաբանելով հայ առեւտրականների վարպետությունը: «Նրանք լավագույն էին այդ ոլորտում: Մենք այդ ամենը կորցրեցինք, երբ նրանց արտաքսեցին»,- ասել է նա: Նա պատմեց, որ իր հայրը` Նաֆիզը, թաքցրել է բժշկի եւ նրա ընտանիքի, մինչեւ որ վերջիններս կարողացել են անվտանգ անցնել սահմանը: Նա նաեւ արտասվեց` խոսելով մեկ այլ սիրելի բժշկի մասին` նշելով, որ «մենք չկարողացանք նրան փրկել»: Ծնողներս լսում էին առանց հաստատման նշաներ տալու, սակայն ես վերջապես գտա իմ փնտրած հաստատումը: Փոքրիկ մխիթարություն է այն, որ իմ ընտանիքը փորձել է օգնել նրանց: Եվ անտանելի է ողբերգական ձեւով անհետացած այդ կյանքերի ցավը:

«Նա խնդրեց, որպեսզի իրեն հողին չհանձնենք թուրքական փամփուշտի հետ միասին». Արա Յարդեմյան
Իմ մեծ մայրը` Ագուլին Թաթուլյանը, ծնվել է 1900 թվականին Հադջին գյուղում` Թուրքիայի հարավում: Հայոց ցեղասպանության ժամանակ իրեն եւ գյուղը թուրքերից պաշտպանելու համար նա սափրել էր գլուխը եւ հագել իր զոհված փեսացուի հագուստը: Նա հրազենային վնասվածք էր ստացել, եւ այդ փամփուշտով ապրել 67 տարի: Պարեզամից հետո նա հաստատվել էր Հունաստանում, այնուհետեւ` Սիրիայում, 30 տարի ապրել Լիբանանում եւ 1969 թվականին տեղափոխվել Միացյալ Նահանգներ: 1986 թվականին մահանալուց առաջ նա պահանջել է, որպեսզի հողին չհանձնվի թուրքական փամփուշտի հետ միասին, որն այժմ տեղակայված է Հայաստանի թանգարանում: Այս պատմությունը ես իմացել եմ իր երկու որդիներից: 1985 թվականին նա հատուկ պարգևի է արժանացել նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի կողմից:

«Նրանք մշտապես փայփայել են լավ օրերի հույսը». Անահիդա Մարքուեթանթ
Իմ պապն ու տատը Էրզրումի հայերից էին, որտեղից տեղահանվել էին 1915 թվականին: Իրենց ընտանիքների անդամների մեծ մասը մահացել է գաղթի ճանապարհին, իսկ ողջ մնացածները՝ հաստատվել Ուկրաինայում: Տատս` Արտեմիս Խալուգոլյանը, երեք զավակ ունեցող բարձրագույն կրթությամբ կին էր: Նրանց ստիպել են 1915 թվականին լքել իրենց հայրենիքը, իսկ գաղթի ճանապարհին բազմաթիվ քրդեր ոսկու դիմաց ապաստան են տվել իրենց, մինչեւ հասել են Ուկրաինա: Տատս կորցրել է իր երեք զավակներին, իր հորը եւ ամուսնուն: Կենդանի են մնացել մայրը եւ եղբայրն ու քույրը: Ուկրաինայում նա ամուսնացել է Գալուստի հետ, ով Էրզրումի մոտ գտնվող գյուղում կորցրել էր իր կնոջն ու երեխաներին: Նրանք ամուսնացել են եւ լույս աշխարհ է եկել մայրս` Կատերինան: Ես մեծացել եմ Հայոց ցեղասպանությունը վերապրած իր բազմաթիվ ազգականների եւ ընտանիքի բարեկամների հետ, եւ կարողացել եմ իրենց վերապրած բոլոր սարսափները ու աղետները ներկայացնել գրքում: Նրանք բացառիկ հավատք, ուժ, քաջություն եւ բարոյական արժեքներ են ունեցել: Նրանք մշտապես փայփայել են լավ օրերի հույսը:

«Կցանկանայի խոսել նրա անունից». Շարլոտ Հեքչեր
Իմ տատիկի անունը Փայլացու Թութունջյան էր: Նա ծնվել էր 1894 թվականին Թուրքիայի Ատաբազար քաղաքում: Նա մեծացել է ագարակում եւ աշխատանքի անցնելու նպատակով թողել ուսումը: Աշխատանքի էր անցել Կոստանդնուպոլսի հարուստ ընտանիքներից մեկի մոտ, իսկ 1920 թվականին «Ալեքսանդր թագավոր» կոչվող նավով լքել երկիրը: Իմ մայրը` Ռոքսանը (Արաքսին), ծնվել է Միացյալ Նահանգներում եւ մեծացել Բրոնքս շրջանում` շրջապատված հարեւանությամբ հաստատված մեծ գերդաստանով: Հայերենը իր մայրենի լեզուն էր: Հայրը` Հարություն Սանոսյանը, իր ընտանիքի մեծ հատվածին կորցրել էր ջարդերի ժամանակ, եւ մայրս ինձ պատմել էր, որ ատում էր հոր պատմությունները: Դրանք վերհիշելիս հայրն այնքան էր բարկանում: Ինձ մեծացրել են իմ մայրն ու տատս, սակայն ես միայն կիսով հայ եմ: Ես հասկանում եմ հայերեն, սակայն դժվարությամբ եմ կարողանում խոսել: Տատիկիս քույրը` Աղավնին, մահվան երթի ժամանակ կորցրել է դստերը: Ես դրա մասին միայն վերջերս իմացա` ազգականի նամակի շնորհիվ: Ես անգամ տեղյակ չէի, որ իմ տատը մահվան երթ է վերապրել: Մինչ օրս ինձ անհանգստացնում է նրա լռությունը: Տատիկսը ուներ բարի, փայլով լի աչքեր: Անգամ 80-ամյա հասակում նա դոլմա էր պատրաստում, մշակում մեր պարտեզը, եւ ես չեմ կարողանում վերարտադրել գեթ մեկ օր, որ նա կենսուրախ, էներգիայով լի եւ սիրալիր չլիներ: Ես հասկանում եմ տատիկիս լռությունը, որով փորձում էր կայունության զգացում ապահովել: Ես միայն կարող եմ պատկերացնել լռություն պահպանելու գինը: Նա մահացել է 1984 թվականին: Այնքան շատ բան կա, որ ես այդպես էլ չեմ իմանա ինձ մեծացրած կնոջ մասին: Այնքան կցանկանայի խոսել նրա անունից: 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

15:40
Աբսուրդ է, հիմարությունը չեմ մեկնաբանի. Արծվիկ Մինասյանը՝ Փաշինյանի հայտարարության մասին
«Հիմարություն է, ուղղակի զավեշտ է, որ մենք հիմա քննարկում ենք նման հարց»,- Ազգային ժողովում ասաց «Հայաստան» խմբակցության...
Աղբյուր` Panorama.am
15:33
Ամեն օր այս իշխանությունը մեր զուտ պետական պարտքը ավելացնում է շուրջ 2.5 միլիոն ԱՄՆ դոլարով. Հովհաննես Ավետիսյան
Կառավարման մասնագետ Հովհաննես Ավետիսյանը գրում է. «Հայաստանի պետական պարտքը 2024 թվականի հոկտեմբերի վերջի դրությամբ կազմում է 12.6...
Աղբյուր` Panorama.am
15:19
Ֆրանսիան հստակ հակահարված է տալիս Փաշինյանի անհեթեթությանը. Էդուարդ Շարմազանով
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Էդուարդ Շարմազանովը գրում է. Ֆրանսիայի դեապանի գրառումը նախ և առաջ ապտակ էր Փաշինյանին։ ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպան Օլիվիե...
Աղբյուր` Panorama.am
15:02
Կրթվեք, աշխարհը բաց է. Քրիստինա Վարդանյան
Երևանի ավագանու անդամ, բժիշկ Քրիստինա Վարդանյանը գրում է. «Երևանում Ալեք Մանուկյան փողոցում շարունակեցին տարածաշրջանին բնորոշ և...
Աղբյուր` Panorama.am
14:28
Վրաստանի խորհրդարանն ընդունել է նոր գումարման պատգամավորների լիազորությունները և ընտրել նախագահ
Վրաստանի խորհրդարանը ձայների մեծամասնությամբ ընդունել է 11-րդ գումարման պատգամավորների լիազորությունները և կառավարությունը հրաժարական է տվել։...
Աղբյուր` Panorama.am
14:11
Ինչո՞ւ է ՍԴ-ն մերժել փաստաբանների հարկերի հարցով ՄԻՊ ներկայացրած դիմումի հիման վրա քննություն նշանակել
Սահմանադրական դատարանը մերժել է ՄԻՊ Անահիտ Մանասյանի՝ փաստաբանների հարկերի բարձրացման հարցով ՍԴ դիմումի հիման վրա քննություն նշանակել։ ՍԴ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:10
Կոսմետոլոգը դատի է տվել Ռոնալդուին
Կոսմետոլոգ Ռոշան Ռավինդրանը դատական հայց է ներկայացրել հարձակվող Կրիշտիանու Ռոնալդուի դեմ։ The Sun-ի հաղորդմամբ, մասնագետը դատարան է դիմել 40...
Աղբյուր` Panorama.am
13:35
2025-ին կսկսվեն նաև Հավուց Թառի Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցու վերականգնման աշխատանքները
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության և «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության...
Աղբյուր` Panorama.am
13:28
2024 թ.-ին ավելացել է հոմոսեքսուալ կապերից ՄԻԱՎ-ով վարակվելու դեպքերը՝ հասնելով 12%-ի. Աննա Մերգելյան
«Ի տարբերություն 1988թ-ի, երբ ընտրվեց  դեկտեմբերի 1-ի օրը, ներկայում մարդկությունը, բժշկագիտությունն ունի դեղորայք, որով կարողանում է...
Աղբյուր` Panorama.am
12:54
Մաhաgել է բժշկական գիտությունների թեկնածու, դասախոս Ռուբեն Բեկյանը
«Մեզանից հեռացել է մեր ամբիոնի այցեքարտը, մեր ամբիոնը խորը իմաստով և գեղեցիկ հմայքով հարստացրած սյուներից մեկը»:
Աղբյուր` Panorama.am
12:44
Փոփոխություններ են նախատեսվում «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում
«Մասնակիցների թիվը մոտ 525 հազար է, եթե կրկնահաշվարկ անենք՝ մոտ 460 հազար է: Եվ, ըստ էության, մենք կարծում ենք, որ կուտակային ֆոնդերն...
Աղբյուր` Panorama.am
12:38
«Ամենայն անկեղծությամբ». ARARAT-ը ներկայացնում է գովազդային նոր արշավը
«Ամենայն անկեղծությամբ»՝ ARARAT-ի նոր գովազդային արշավը բրենդի պատմության ևս մեկ հատոր է։ ARARAT հայկական կոնյակը, շարունակելով...
Աղբյուր` Panorama.am
12:15
Այդ «ավաղ»-ը վաղը կարող է «վա՜խ»-ի վերածվել. Սիլվա Ադամյանը՝ Սևանա լճի մաքրման աշխատանքների ձախողման մասին
Սևանի տարեկան ծրագրով նախատեսված էր, որ 2024 թվականին պետք է 382,42 հա տարածքում ջրածածկ անտառտնկարկների մաքրման աշխատանքներ իրականացվեին։...
Աղբյուր` Panorama.am
12:07
Ինչ է ասում Գուրգեն Մահարին Աննա Հակոբյանին
ՀՀ վարչապետի աթոռը զբաղեցնող Նիկոլ Փաշինյանի կողքը զբաղեցնող Աննա Հակոբյանը իրենց խիստ պարտավորված էր երեկ զգացել․ բա թե՝ «պարզվում է...
Աղբյուր` Panorama.am
11:55
Ինչո՞ւ հանկարծ ՀՀ իշխանությունները որոշեցին խլել արցախցիների կենսաթոշակային խնայողություններն ու օգտագործել ըստ իրենց հայեցողության. Արթուր Խաչատրյան
«Արցախի Հանրապետության քաղաքացիների գումարն ինչո՞ւ հանկարծ Հայաստանի իշխանությունները որոշեցին խլել և օգտագործել՝ ըստ իրենց...
Աղբյուր` Panorama.am
11:50
Աննա Հակոբյանը հիասթափված է
«Կրթությունը նորաձև է» արշավի մասին հայտարարած Փաշինյանի կինն արդեն հասցրել է հիասթափվել։ Նա գրել է. «2025 թվականը...
Աղբյուր` Panorama.am
11:39
Տերյան փողոցում երեկ ջրհեղեղ էր, այսօր՝ խաթարված երթևեկություն
Տերյան փողոցում՝ Կենտրոն վարչական շրջանի շենքից մի քանի մետր այն կողմ երեկ դիտահորից ժամեր շարունակ մեծ ճնշումով ջուր էր հոսում։  Փողոցն...
Աղբյուր` Panorama.am
11:21
Ռուսաստանը հավատարիմ է Հայաստանի անվտանգության ապահովմանը․ Կոպիրկին
«Խոսելով Հայաստանի անվտանգության ապահովման խնդիրների մասին՝ մենք հավատարիմ ենք այն դիրքորոշմանը, որ ռուս-հայկական դաշնակցային...
Աղբյուր` Panorama.am
11:19
Արցախցիների կուտակային կենսաթոշակային ֆոնդերի գումարներն ապահով պահվում են. ԿԲ փոխնախագահ
«Արցախցիների կուտակային կենսաթոշակային ֆոնդերն ապահով են, դրանց գոյության հետ ոչ մի խնդիր չկա»,-Ազգային ժողովում լրագրողների հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:08
ԳԱԶ-32213-ի վարորդը փախել է. Մանրամասներ մոտոցիկլավարի մահվան պատճառ դարձած վթարից
Երևանի Սեբաստիայի փողոցում նոյեմբերի 22-ին, կեսգիշերն անց, իրար են բախվել «ԳԱԶ-32213»-ը և «Հոնդա» մակնիշի...
Աղբյուր` Panorama.am
11:02
Ապագա ընտրությունների մասնակիցներն ու նպատակները. Վահե Հովհաննիսյան
«Գալիք ընտրությունների պատկերը հիմնական ուրվագծերով պարզ է։ Մեծ հաշվով, սա չի լինելու ընտրություն քաղաքական կուսակցությունների միջև,...
Աղբյուր` Panorama.am
11:00
Սինգապուրում մեկնարկում է շախմատի աշխարհի առաջնությունը
Գործող աշխարհի չեմպիոն, 32-ամյա չինացի Դին Լիրեն, թե՞ 18-ամյա հնդիկ Գուկեշ Դոմարաջու
Աղբյուր` Panorama.am
10:51
Մոնթե Մելքոնյանի ծննդյան օրն է
«... Եթե կորցնենք Արցախը, ապա մենք կշրջենք հայոց պատմության վերջին էջը»։
Աղբյուր` Panorama.am
10:45
Թբիլիսիում իրավիճակը լարված է
Թբիլիսիի Ազատության հրապարակում մոբիլիզացվել է ոստիկանության հատուկ տեխնիկա՝ բերվել  են ջրցան մեքենաներ և հատուկ ջոկատայիններ։ Վրացական...
Աղբյուր` Panorama.am
10:39
Երկրի տեղեկատվական անվտանգության համար պատասխանատու ՊՈԱԿ-ը զբաղված է ներքաղաքական հարցերով. Գեղամ Մանուկյան
ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գեղամ Մանուկյանը գրում է. «ՀՀ Պաշտպանության նախարարությունը մամլո հաղորդագրությամբ...
Աղբյուր` Panorama.am
10:33
Արսեն Զախարյանը հերթական հանդիպումն է բաց թողել
«Ռեալ Սոսյեդադի» կիսապաշտպան Արսեն Զախարյանի ներկայացուցիչ Գենադի Գոլուբինը խոսել է այն մասին, թե ինչու ֆուտբոլիստը չի ընդգրկվել...
Աղբյուր` Panorama.am
10:28
CNN. Իսրայելը և «Հըզբոլլահը» մոտ են հրադադարի համաձայնությանը
Իսրայելը և շիական «Հըզբոլլահ» կազմակերպությունը մոտ են Լիբանանում հրադադարի հաստատմանը։ Այս մասին հայտնում է CNN-ը՝ հղում անելով իր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:08
Բեռնատար ինքնաթիռն ընկել է Լիտվիայի մայրաքաղաքի բնակելի տների վրա
Վիլնյուսում վթարի ենթարկված DHL բեռնատար ինքնաթիռն այնտեղ էր թռչում Գերմանիայից։ lenta.ru-ի փոխանցմամբ,այդ տեղեկությունն առկա է FlightAware...
Աղբյուր` Panorama.am
10:04
Հոլանդին սպառնում է ազատազրկում
«Մանչեսթեր Սիթիի» և Նորվեգիայի հավաքականի հարձակվող Էրլինգ Հոլանդը Շվեյցարիայում կարող է դատապարտվել մեկօրյա ազատազրկման՝ 60...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Ինչո՞ւ հանկարծ ՀՀ իշխանությունները որոշեցին խլել արցախցիների կենսաթոշակային խնայողությունները
12:29 25/11/2024

Ինչո՞ւ հանկարծ ՀՀ իշխանությունները որոշեցին խլել արցախցիների կենսաթոշակային խնայողությունները

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}