Հարցազրույցներ 10:15 09/05/2015

Պատառիկներ պապիս հուշերից

Հեղինակ` Հասմիկ Հակոբյան

Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթական ավարտից անցել է 70 տարի: Որքան մարդկանց կյանքեր, երազներ անավարտ մնացին, շատերը զոհվեցին, շատերն էլ վերադարձան ու… կյանքը շարունակվեց: Այդպիսի ճակատագիր էր վիճակված նաև պապիս՝ Իշխան Քալանթարյանին։

1923 թվականին Շամշադինի Չորաթան գյուղում Լևոն և Վարսենիկ Քալանթարյանների ընտանիքում ծնվեց հինգ զավակների առաջնեկը` Իշխանը, հետո նրանց չորս զավակները՝ Աղավնին, Շամշադը, Սարգիսը, Արփենիկը: Գյուղացու առօրյա հոգսերով ապրող, ընտանեկան ջերմությամբ լի մի օջախ էր, բայց սկսվեց Հայրենական Մեծ պատերազմը և ամեն ինչ խառնվեց իրար:

Հազիվ երկու ամիս էր անցել պատերազմի առաջին օրից, երբ պապիս հայրը՝ Լևոն Քալանթարյանը մեկնեց ռազմաճակատ՝ տունը թողնելով կնոջը և ավագ որդուն՝ Իշխանին. մյուսներն անչափահաս էին, իսկ ամենափոքրը՝ Արփենիկը ընդամենը 6 ամսական էր: Պապս օգնում էր մորը, տան տղամարդն էր, սակայն շատ չանցած, զորակոչվեց նաև նա։

Սեղանիս պապիկիս՝ Իշխան Քալանթարյանի օրագիրն է…

Մեզանից ոչ ոք, նույնիսկ իր զավակները, չեն իմացել այդ օրագրի մասին, հետո երբ պապիկս արդեն չկար, մասունքի նման ենք թերթում այն…այնքան բան կա այնտեղ, ոչ միայն պատերազմի, այլև իր մարտական ընկերների մասին է, ամբողջ գյուղի ու նրա մարդկանց պատմությունն է, պատերազմից քայքայված ու քայլ առ քայլ վերականգնվող գյուղի կենսագրությունը: Օրագրում բավականին հանգամանորեն ներկայացված է Քալանթարյան տոհմի պատմությունը: Թերթելով էջերը զարմանալ կարելի է, ոչ մի բան նրա ուշադրությունից դուրս չի մնացել՝ դա լինի ամուսնություն, երեխայի ծնունդ, թե գյուղի հետ կապված որևէ հիշարժան իրադարձություն: Սրտի ինչպիսի ջերմությամբ և ինչ գեղեցիկ խոսքերով է շնորհավորել իր հինգ երեխաներին, տասներկու թոռներին կյանքի կարևոր իրադարձությունների առթիվ: Որքան հարուստ բառապաշար է ունեցել իմ պաշտելի պապիկը ու որքան գեղեցիկ է արտահայտել նա իր մտքերը:

Պապիկիս օրագիրը սկսվում է հենց 41 թվականի հունիսի 22-ից.

«Սկսվեց Հայրենական Մեծ պատերազմը: Գերմանիան հարձակում սկսեց Սովետական միության դեմ»:

Իսկ հետո շարունակում է.

«15 սեպտեմբերի, 1941թ.

Հայրենական պատերազմ մեկնեց հայրս՝ Լևոն Ալեքսանի Քալանթարյանը: Ես աշխատում եմ դաշտում, մտերիմս Մամուկ Քալանթարյանն է:

13 օգոստոսի, 1942 թ.

Ընկերներս մեկնեցին բանակ: Ես պառկած եմ Բերդի հիվանդանոցում:

28 օգոստոսի, 1942թ.

Ճանապարհվեցի Հայրենական Մեծ պատերազմ: Գյուղից մենակ եմ»:

Օրագիրը ընդհատվում է, իսկ շարունակությունը սկսվում է 1944թ-ին, երբ պապիկս երկու ոտքից վիրավոր զորացրվում է պատերազմից: Օրագիրը կրկին իր մեջ է առել նրա հետագա գրառումները: Քանի որ փայլուն հիշողություն ուներ, կարողացել է ճշգրտորեն վերարտադրել պատերազմի ողջ թոհ ու բոհը: Գրել է մարտական ընկերների, իր ապրումների, կարոտների ու ամենաշատն իր հոր՝ Լևոնի մասին, որը այդ նույն ժամանակ մարտի դաշտում կռվում էր թշնամու դեմ:

Ու նորից վերհիշում է:

«1944թ. հունվարի 29, Կերչ:

Առավոտ ժամը 11-ին ծանր վիրավորվեցի երկու ոտքից, արյունահոսությունը ինձ լրիվ ուժասպառ է արել: Ընկերներս երեկոյան ժամը 9-ին հազիվ կարողացան ինձ առաջին գծից մի փոքր հետ տանել և մեծ դժվարություններով հասցնել բուժկետ, որտեղ վերքերս վիրակապեցին: Վերսկսվեց գիշերային ռմբակոծությունը:

30 հունվարի

Վիրահատեցին ոտքերս, վիճակս ծանր է, տեղափոխեցին հոսպիտալ: Ջերմությունս շատ բարձր է, ինձ ինքնաթիռով տեղափոխեցին Կրասնոդար:

31 հունվարի-16 փետրվարի

Պառկած եմ հոստպիտալում, ոտքերս գիպսի մեջ են, ուժեղ ցավեր ունեմ… ու այդպես ամիսներ շարունակ:

24 հոկտեմբերի, 1944թ.

Ինձ կրկին վիրահատում են: Բժիշկը հայտնի վիրաբույժ Կլաշկովն է, որը սակայն ոչ մի խոստում չի տալիս: Միայն նրան խնդրում եմ, որ ոտքերս չկտրի... Փառք Աստծո, ոտքերս զգում եմ»:

Հետո կարդում եմ.

«23 դեկտեմբերի, 1944թ.

Գնացքը սլանում է Քուռ գետի հովտով և ահա ինձ ծանոթ Թբիլիսին… երևում է ցեմենտի գործարանի լույսերը, ահա Թովուզը: Գնացքից իջա գիշերվա ժամը 11-ին:

Մայրական հող, կարելի՞ է հավատալ, թե երազ է նորից: Աչքերս հառեցի և… հավատացի, որ երազ չէ: Չնայած ոչ մի ֆիզիկական հնարավորություն չունեի ոտքով ճանապարհվելու, բայց հայրական տունը ձգում էր մեծ ուժով: Փորձում էի գուշակել՝ ի՞նչ վիճակում կլինի հորս տունը և հարազատներս ինչպե՞ս կլինեն:

24 դեկտեմբերի, երեկոյան ժամը 8-ը

Հասա, տեսա, ուրախացա և տխրեցի: Այնքան դառնություններ է ապրել խեղճ մայրս, 8 տարեկան տղային՝ Շամշադին է կորցրել, երբ մենք ռազմի դաշտում էինք: Նա հազիվ-հազիվ է հոգացել երեխաների հոգսերը. իմ հիվանդ, իմ խեղճ մայր, որ ապրեց ընդամենը 54 տարի: Իսկ իմ 41 տարեկան հորից, իմ կյանքի հենարանից ոչ մի լուր չկար»:

Պապս մինչև կյանքի վերջն էլ լուրի էր սպասում հորից: Իր հուշերում նաև գրում է, որ մի նամակ է ստացել ռուս զինվորից, որը հոր՝ Լևոնի թելադրանքով գրել է. «Իշխան ջան, ես ծանր վիրավորված եմ գլխից, պառկած եմ հոսպիտալում»:

Պապիկիս հետագա որոնումներում պարզվել է, որ այդ նամակը գրելու հաջորդ օրը հոսպիտալը ռմբակոծվել է: Բայց միևնույն է, էլի սպասում էր…

Պատերազմի բոհով անցած, մարտական մեդալներով, «Կարմիր աստղ» շքանշանով պարգևատրված պապիկս իր ողջ կյանքը նվիրել է հայրենի գյուղի ու շրջանի վերականգնմանը: Մարդ, որի և կյանքը, և սեղանը միշտ բաց է եղել թե հարազատների, թե օտարների համար: Իր հյուրընկալ հարկի տակ որքան սրտառուչ խոսքեր են ասել Պարույր Սևակը, Սերո Խանզադյանը, Հրաչյա Հովհաննիսյանը, Արշավիր Դարբնին, Ռազմիկ Դավոյանը, հորեղբոր որդին՝ գրող, հրապարակախոս Արտաշես Քալանթարյանը, որը ոչ միայն եղբայր էր, այլև շատ մտերիմ ու շատ հարազատ մարդ նրա համար:

Թերթում եմ օրագիրը, ահա մի գրառում ևս.

«29 հունվարի, 1994 թվական

Այսօր լրացավ իմ երկրորդ ծննդի 50 տարին, երբ Կերչում ծանր վիրավորվեցի…Բայց կյանքն անցնում է տխուր, նորից պատերազմ է:

14 դեկտեմբերի, 1995 թվական

Հակոբը, Հայկը, Գրիգորը, երեք թոռս թուրքի սահմանում են գիշեր ու ցերեկ: Տանջվում եմ, լաց եմ լինում, աղոթում եմ, Աստված կանչում»:

Պապիկիս վերջին գրառումը.

«11 նոյեմբերի, 2001 թվական

Մահացավ կինս՝ Մանիշկա Սարգսի Քալանթարյանը: Փակվեց կյանքիս մատյանը»:

Պապիկս այլևս գրառում չի արել, գրառում է կատարել մեծ քեռիս՝ Ռուսլան Քալանթարյանը.

«29 հունվարի, 2003 թվական

Կյանքին հրաժեշտ տվեց այս հուշամատյանի հեղինակը, իմ փառահեղ հայրը՝ Իշխան Լևոնի Քալանթարյանը: Հավերժության գիրկը գնաց Քալանթարյանների մեծ տոհմի պայծառափայլ մարդը՝ Իշխան Լևոնիչը»:

Իսկապես հունվարի 29-ը ճակատագրական թիվ դարձավ պապիկիս համար. 1944թ-ի հունվարի 29-ին ծանր վիրավորվեց Կերչում, իսկ 2003թ-ի հունվարի 29-ին հրաժեշտ տվեց կյանքին՝ Չորաթանում:

Այսօր հաղթանակի օրն է ու հիշում ենք բոլորին: Այդ տարիները ոչ միայն հաղթանակի բերկրանքը վայելելու, այլև սպասումի, կարոտի, վերադարձի հույսի տարիներ էին: Հայրենական Մեծ պատերազմի բոլոր մասնակիցներն էլ հերոսներ են, ինձ համար հերոս է իմ պապիկը: Այնպես կուզենայի ողջ լիներ պապս ու հենց այսօր նրան ասեի բոլոր այն խոսքերը, որին իսկապես արժանի էր, ու այդպես էլ մնացին չասված:



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:16
Պուտինը Կրեմլում բանակցություններ է վարել Ֆիկոյի հետ
ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Կրեմլում բանակցություններ է վարում Սլովակիայի վարչապետ Ռոբերտ Ֆիկոյի հետ։ Այս մասին Telegram ալիքում հայտնել է...
Աղբյուր` Panorama.am
23:02
Խոմեյնին կանխատեսել է Սիրիայում երիտասարդներից կազմված ուժեղ և արժանի դիմադրության խմբի ի հայտ գալը
Մարգարեի դստեր՝ Ֆաթիմա Զահրայի, ինչպես նաև Իմամ Խոմեյնիի ծննդյան տարեդարձին, մի խումբ մարդիկ, անցյալ տարիների ավանդույթի համաձայն, հանդիպել են...
Աղբյուր` Panorama.am
21:15
Սիրիայում կատարվածի մասով Իրանը դեռ իր վերջնական խոսքը չի ասել թե‘ Թուրքիային և թե‘ Ռուսաստանին. Արա Պողոսյան
Քաղաքագետ Արա Պողոսյանը գրում է. «Իմ կարծիքով Սիրիայում կատարվածի մասով Իրանը դեռ իր վերջնական խոսքը չի ասել թե‘ Թուրքիային և...
Աղբյուր` Panorama.am
21:08
Ընդամենը 10 օրից մեզ թալանից փրկողների շնորհիվ կունենանք երկու անգամ ավելի շրջհարկ, տասնյակ անգամ ավելի գույքահարկ. Սամսոն Գրիգորյան
«Կասեցում» քաղաքացիական շարժման համակարգող, գործարար Սամսոն Գրիգորյանը իր Facebook-յան էջում գրել է. «Դե ինչ տիկնայք և...
Աղբյուր` Panorama.am
20:55
Եմենի հութիներն հայտնում են, թե խոցել են ԱՄՆ ռազմածովային նավատորմի կործանիչը, ԱՄՆ-ը այլ վարկած է ամտուցում
Եմենի Անսար Ալլահ շարժման մարտիկները (Հութիներ) Կարմիր ծովում ավիակիր «Հարրի Թրուման»-ի վրա հարձակման ժամանակ խոցել են ԱՄՆ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:48
Հայաստանը հայտնվել է ազգային աննախադեպ մարտահրավերների և անորոշության շրջանում. Վարդան Օսկանյան
ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանը ֆեյսբուքի իր էջում գրում է. «2024-ի ավարտին ակնհայտ է, որ Հայաստանը հայտնվել է ազգային աննախադեպ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:38
Հայաստանի դպրոցականների շրջանում առկա է Դանինգ-Կրյուգերի էֆեկտ. որքան քիչ գիտես, այնքան ավելի վստահ ես. Սերոբ խաչատրյան
ԵՊՀ դասախոս, կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանը գրում է. «Մի քանի օր առաջ հրապարակվել էին Մաթեմատիկայի և Բնագիտության TIMSS-2023...
Աղբյուր` Panorama.am
18:45
Ու ոչ մեկի մոտ կոգնիտիվ դիսոնանս կարծես թե չի առաջանում. Կարեն Վրթանեսյան
Ռազմական հարցերով փարձագետ Կարեն Վրթանեսյանը գրում է. «ՆԳՆ ոստիկանները նռնակներ են նետում խաղաղ հավաքը լուսաբանող լրագրողների վրա։...
Աղբյուր` Panorama.am
18:38
Խամենեին Իսրայելին սպառնում է ոչնչացմամբ
Իրանի գերագույն առաջնորդ այաթոլլա Ալի Խամենեին հերթական անգամ հայտարարել է, որ Իսրայելը կոչնչացվի։ Նրա խոսքով, դա տեղի կունենա իրանական...
Աղբյուր` Panorama.am
17:08
45 տարի առաջ այս օրը Հայոց ցեղասպանության արդարության մարտիկները Փարիզում «ճամփու դրեցին» Թուրքիայի դեսպանատան կցորդին. Էդգար Էլբակյան
Քաղաքագետ Էդգար Էլբակյանը ֆոյսբուքի իր էջում գրում է․ «45 տարի առաջ այս օրը՝ 1979 թ․ դեկտեմբերի 22-ին, Հայոց ցեղասպանության...
Աղբյուր` Panorama.am
17:00
Վրաստանի վարչապետը Զուրաբիշվիլուն սպառնացել է քրեական պատասխանատվությամբ
Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեն հայտարարել է, որ նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլին քրեական պատասխանատվության կենթարկվի երկու գործով, եթե նա...
Աղբյուր` Panorama.am
15:46
Սննդային թունավորումով Սպիտակի ԲԿ է ընդունվել 5 քաղաքացի
Սպիտակի ԲԿ-ից հայտնում են, որ սննդային թունավորումով Սպիտակի ԲԿ է ընդունվել 5 տուժած «Երեկ` դեկտեմբերի 21-ին, սննդային թունավորումով...
Աղբյուր` Panorama.am
15:21
Նախարարի շնորհավորական ուղերձը էներգետիկի մասնագիտական օրվա կապակցությամբ
ՀՀ ՏԿԵ նախարարությունից տարածել են նախարար Դավիթ Խուդաթյանի շնորհավորական ուղերձը էներգետիկի մասնագիտական օրվա կապակցությամբ։ ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:57
Իրանի և Ադրբեջանի սահմանամերձ Աստարա քաղաքում բեռնատարի ռուս վարորդին սպшնված են գտել
Իրանի հյուսիսում գտնվող Գիլան նահանգում բեռնատարի սպանված ռուս վարորդի դի է հայտնաբերվել; Դեպքի մասին «ՌԻԱ նովոստի»-ին հայտնել են...
Աղբյուր` Panorama.am
14:11
Նստել, նայում եմ նկարիդ... ծնունդդ շնորհավոր ասե°մ, թե լռեմ մրմուռով. Կարին Տոնոյան
Կարին Տոնոյանը ֆեյսբուքի իր էջում գրել է. «Շուտով կլուսանա, Մեն.... չմոռանաս, առավատյան 7:20 պիտի ծնվես, լույսս, չմոռանաս.... 4...
Աղբյուր` Panorama.am
13:53
Առաջիկա շաբաթվա եղանակի տեսությունը
ՇՄՆ «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ից հայտնում են. Երևան քաղաքում` Դեկտեմբերի 22-ի երեկոյան, 24-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:49
Պուտինը հնարավոր է համարել ՌԴ-ի և ԱՄՆ-ի միջև հարաբերությունների բարելավումը
Վլադիմիր Պուտինը հնարավոր է համարել Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների միջև հարաբերությունների բարելավման հնարավորությունը։ Այդ մասին նա հայտարարել...
Աղբյուր` Panorama.am
12:11
Թուրքիայում ուղղաթիռը մխրճվել է հիվանդանոցի շենքի մեջ
Թուրքիայի Մուղլա քաղաքում ուղղաթիռը վթարի է ենթարկվել հիվանդանոցի շենքին բախվելուց հետո։ Դեպքի մասին կիրակի օրը հայտնել է Habertürk...
Աղբյուր` Panorama.am
12:02
Շենքերից մեկի բնակարանում հայտնաբերվել է տղամարդու մшրմին
Դեկտեմբերի 22-ին, ժամը 09:30-ի սահմաններում ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության Ոստիկանության քրեական ոստիկանության գլխավոր վարչության Կոտայքի...
Աղբյուր` Panorama.am
11:02
Հաճելի անակնկալ՝ հայկական հյութեր և կոմպոտներ Իսրայելի հարավում գտնվող Բեեր Շևայի քաղաքի խանութում. Ալեքսանդր Լապշին
Ռուս-իսրայելցի բլոգեր Ալեքսանդր Լապշինը ֆեյսբուքի իր էջում գրում է. «Հաճելի անակնկալ՝ հայկական հյութեր և կոմպոտներ Իսրայելի հարավում...
Աղբյուր` Panorama.am
10:40
Այսօրվա և առաջիկա երեք օրերի եղանակի տեսությունը
Երևանում դեկտեմբերի 22-ի գիշերը, 23-ին, 25-26-ին սպասվում է առանց տեղումների եղանակ։ Դեկտեմբերի 22-ի երեկոյան, 24-ի գիշերը հնարավոր է թույլ...
Աղբյուր` Panorama.am
10:33
«Թիթեռի» որդին և ընկերը եկել են հաշվեհարդարի, ինչի հետևանքով վիրավոր կա
Դեկտեմբերի 16-ին ժամը 16։40-ի սահմաններում ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության ոստիկանության քրեական ոստիկանության գլխավոր վարչությունում և ՀՀ ՆԳՆ...
Աղբյուր` Panorama.am
09:48
Կամչատկայում անհետացած Ան-2 ինքնաթիռը հայտնաբերվել է
Կամչատկայում անհետացած Ան-2 ինքնաթիռը հայտնաբերվել է, ինքնաթիռում գտնվող մարդիկ ողջ են։ Այդ մասին հայտարարել է Կամչատկայի երկրամասի ԱԻ նախարար...
Աղբյուր` Panorama.am
09:23
Հայաստանի ավտոճանապարհներին տեղ-տեղ մերկասառույց կա
Փրկարար ծառայությունը տեղեկացնում է, որ ՀՀ տարածքում կա փակ ավտոճանապարհ։ «Փակ է Արագածոտնի մարզում «Ամբերդ» բարձր...
Աղբյուր` Panorama.am
23:07
Այս նախաբանի պատճառը Panorama.am-ի հարցմանը «Իմ քայլը» հիմնադրամից տրված ցինիկ պատասխանն է. «Հրապարակ»
Վախթանգ Սիրադեղյանը «Հրապարակ»-ում գրում է. «Ժամանակին շուրջ 10 տարի զբաղվել եմ լրագրությամբ, հետո անցել այլ աշխատանքի,...
Աղբյուր` Panorama.am
22:47
Նազենի Հովհաննիսյան. Մայրս երեք սիրած արտահայտությունն ուներ
Հաղորդավարուհի, դերասանուհի Նազենի Հովհաննիսյանը գրում է. «մի մոլորակ կա երկնքում. Մայրս է... Կիրակիները՝ խնկաբույր, մորս հոտն...
Աղբյուր` Panorama.am
22:36
Իմ միակ այիբը եղել է այն, որ Նիկոլի իշխանության օրոք Գեղարքունիքի մարզպետ եմ եղել. Իշխան Սաղաթելյան
ՀՅԴ ԳՄ անդամ, ԱԺ դաշնակցական Իշխան Սաղաթելյանը տարիներ առաջ հայտարարգրել է 8 մլն դրամարժողությամբ մատանի։ Tribune.am-ին այսօր տված...
Աղբյուր` Panorama.am
21:42
«Փյունիկի» հարձակվողն ամուսնացել է
«Փյունիկի» հարձակվող Սանի Բուհարին ու նրա ընտրյալ Նանան ամուսնացել են։ Այս մասին հայտնում են ակումբից՝ նորապսակներին աղթելով...
Աղբյուր` Panorama.am
21:15
Այսօր Ադրբեջանն օկուպացրած Շուշի է տեղափոխել 191 ադրբեջանցու
Ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից օկուպացրած Արցախի Շուշի բերդաքաղաք է այսօր տեղափովել 191 ադրբեջանցի։  49 ընտանիքների անդամներին...
Աղբյուր` Panorama.am
20:41
Թիվ 77 երթուղին սպասարկող ավտոբուսը վրաերթի է ենթարկել ինքնագլորով ընթացող 2 անչափահաս տղաների
Այսօր արտակարգ դեպք է տեղի ունեցել Երևանում: Ժամը 11:50-ի սահմաններում Մաշտոցի պողոտա-Իսահակյան փողոցի խաչմերուկում Երևանի բնակիչ 54-ամյա...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան
12:25 21/12/2024

Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}