Հարցազրույցներ 10:15 09/05/2015

Պատառիկներ պապիս հուշերից

Հեղինակ` Հասմիկ Հակոբյան

Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթական ավարտից անցել է 70 տարի: Որքան մարդկանց կյանքեր, երազներ անավարտ մնացին, շատերը զոհվեցին, շատերն էլ վերադարձան ու… կյանքը շարունակվեց: Այդպիսի ճակատագիր էր վիճակված նաև պապիս՝ Իշխան Քալանթարյանին։

1923 թվականին Շամշադինի Չորաթան գյուղում Լևոն և Վարսենիկ Քալանթարյանների ընտանիքում ծնվեց հինգ զավակների առաջնեկը` Իշխանը, հետո նրանց չորս զավակները՝ Աղավնին, Շամշադը, Սարգիսը, Արփենիկը: Գյուղացու առօրյա հոգսերով ապրող, ընտանեկան ջերմությամբ լի մի օջախ էր, բայց սկսվեց Հայրենական Մեծ պատերազմը և ամեն ինչ խառնվեց իրար:

Հազիվ երկու ամիս էր անցել պատերազմի առաջին օրից, երբ պապիս հայրը՝ Լևոն Քալանթարյանը մեկնեց ռազմաճակատ՝ տունը թողնելով կնոջը և ավագ որդուն՝ Իշխանին. մյուսներն անչափահաս էին, իսկ ամենափոքրը՝ Արփենիկը ընդամենը 6 ամսական էր: Պապս օգնում էր մորը, տան տղամարդն էր, սակայն շատ չանցած, զորակոչվեց նաև նա։

Սեղանիս պապիկիս՝ Իշխան Քալանթարյանի օրագիրն է…

Մեզանից ոչ ոք, նույնիսկ իր զավակները, չեն իմացել այդ օրագրի մասին, հետո երբ պապիկս արդեն չկար, մասունքի նման ենք թերթում այն…այնքան բան կա այնտեղ, ոչ միայն պատերազմի, այլև իր մարտական ընկերների մասին է, ամբողջ գյուղի ու նրա մարդկանց պատմությունն է, պատերազմից քայքայված ու քայլ առ քայլ վերականգնվող գյուղի կենսագրությունը: Օրագրում բավականին հանգամանորեն ներկայացված է Քալանթարյան տոհմի պատմությունը: Թերթելով էջերը զարմանալ կարելի է, ոչ մի բան նրա ուշադրությունից դուրս չի մնացել՝ դա լինի ամուսնություն, երեխայի ծնունդ, թե գյուղի հետ կապված որևէ հիշարժան իրադարձություն: Սրտի ինչպիսի ջերմությամբ և ինչ գեղեցիկ խոսքերով է շնորհավորել իր հինգ երեխաներին, տասներկու թոռներին կյանքի կարևոր իրադարձությունների առթիվ: Որքան հարուստ բառապաշար է ունեցել իմ պաշտելի պապիկը ու որքան գեղեցիկ է արտահայտել նա իր մտքերը:

Պապիկիս օրագիրը սկսվում է հենց 41 թվականի հունիսի 22-ից.

«Սկսվեց Հայրենական Մեծ պատերազմը: Գերմանիան հարձակում սկսեց Սովետական միության դեմ»:

Իսկ հետո շարունակում է.

«15 սեպտեմբերի, 1941թ.

Հայրենական պատերազմ մեկնեց հայրս՝ Լևոն Ալեքսանի Քալանթարյանը: Ես աշխատում եմ դաշտում, մտերիմս Մամուկ Քալանթարյանն է:

13 օգոստոսի, 1942 թ.

Ընկերներս մեկնեցին բանակ: Ես պառկած եմ Բերդի հիվանդանոցում:

28 օգոստոսի, 1942թ.

Ճանապարհվեցի Հայրենական Մեծ պատերազմ: Գյուղից մենակ եմ»:

Օրագիրը ընդհատվում է, իսկ շարունակությունը սկսվում է 1944թ-ին, երբ պապիկս երկու ոտքից վիրավոր զորացրվում է պատերազմից: Օրագիրը կրկին իր մեջ է առել նրա հետագա գրառումները: Քանի որ փայլուն հիշողություն ուներ, կարողացել է ճշգրտորեն վերարտադրել պատերազմի ողջ թոհ ու բոհը: Գրել է մարտական ընկերների, իր ապրումների, կարոտների ու ամենաշատն իր հոր՝ Լևոնի մասին, որը այդ նույն ժամանակ մարտի դաշտում կռվում էր թշնամու դեմ:

Ու նորից վերհիշում է:

«1944թ. հունվարի 29, Կերչ:

Առավոտ ժամը 11-ին ծանր վիրավորվեցի երկու ոտքից, արյունահոսությունը ինձ լրիվ ուժասպառ է արել: Ընկերներս երեկոյան ժամը 9-ին հազիվ կարողացան ինձ առաջին գծից մի փոքր հետ տանել և մեծ դժվարություններով հասցնել բուժկետ, որտեղ վերքերս վիրակապեցին: Վերսկսվեց գիշերային ռմբակոծությունը:

30 հունվարի

Վիրահատեցին ոտքերս, վիճակս ծանր է, տեղափոխեցին հոսպիտալ: Ջերմությունս շատ բարձր է, ինձ ինքնաթիռով տեղափոխեցին Կրասնոդար:

31 հունվարի-16 փետրվարի

Պառկած եմ հոստպիտալում, ոտքերս գիպսի մեջ են, ուժեղ ցավեր ունեմ… ու այդպես ամիսներ շարունակ:

24 հոկտեմբերի, 1944թ.

Ինձ կրկին վիրահատում են: Բժիշկը հայտնի վիրաբույժ Կլաշկովն է, որը սակայն ոչ մի խոստում չի տալիս: Միայն նրան խնդրում եմ, որ ոտքերս չկտրի... Փառք Աստծո, ոտքերս զգում եմ»:

Հետո կարդում եմ.

«23 դեկտեմբերի, 1944թ.

Գնացքը սլանում է Քուռ գետի հովտով և ահա ինձ ծանոթ Թբիլիսին… երևում է ցեմենտի գործարանի լույսերը, ահա Թովուզը: Գնացքից իջա գիշերվա ժամը 11-ին:

Մայրական հող, կարելի՞ է հավատալ, թե երազ է նորից: Աչքերս հառեցի և… հավատացի, որ երազ չէ: Չնայած ոչ մի ֆիզիկական հնարավորություն չունեի ոտքով ճանապարհվելու, բայց հայրական տունը ձգում էր մեծ ուժով: Փորձում էի գուշակել՝ ի՞նչ վիճակում կլինի հորս տունը և հարազատներս ինչպե՞ս կլինեն:

24 դեկտեմբերի, երեկոյան ժամը 8-ը

Հասա, տեսա, ուրախացա և տխրեցի: Այնքան դառնություններ է ապրել խեղճ մայրս, 8 տարեկան տղային՝ Շամշադին է կորցրել, երբ մենք ռազմի դաշտում էինք: Նա հազիվ-հազիվ է հոգացել երեխաների հոգսերը. իմ հիվանդ, իմ խեղճ մայր, որ ապրեց ընդամենը 54 տարի: Իսկ իմ 41 տարեկան հորից, իմ կյանքի հենարանից ոչ մի լուր չկար»:

Պապս մինչև կյանքի վերջն էլ լուրի էր սպասում հորից: Իր հուշերում նաև գրում է, որ մի նամակ է ստացել ռուս զինվորից, որը հոր՝ Լևոնի թելադրանքով գրել է. «Իշխան ջան, ես ծանր վիրավորված եմ գլխից, պառկած եմ հոսպիտալում»:

Պապիկիս հետագա որոնումներում պարզվել է, որ այդ նամակը գրելու հաջորդ օրը հոսպիտալը ռմբակոծվել է: Բայց միևնույն է, էլի սպասում էր…

Պատերազմի բոհով անցած, մարտական մեդալներով, «Կարմիր աստղ» շքանշանով պարգևատրված պապիկս իր ողջ կյանքը նվիրել է հայրենի գյուղի ու շրջանի վերականգնմանը: Մարդ, որի և կյանքը, և սեղանը միշտ բաց է եղել թե հարազատների, թե օտարների համար: Իր հյուրընկալ հարկի տակ որքան սրտառուչ խոսքեր են ասել Պարույր Սևակը, Սերո Խանզադյանը, Հրաչյա Հովհաննիսյանը, Արշավիր Դարբնին, Ռազմիկ Դավոյանը, հորեղբոր որդին՝ գրող, հրապարակախոս Արտաշես Քալանթարյանը, որը ոչ միայն եղբայր էր, այլև շատ մտերիմ ու շատ հարազատ մարդ նրա համար:

Թերթում եմ օրագիրը, ահա մի գրառում ևս.

«29 հունվարի, 1994 թվական

Այսօր լրացավ իմ երկրորդ ծննդի 50 տարին, երբ Կերչում ծանր վիրավորվեցի…Բայց կյանքն անցնում է տխուր, նորից պատերազմ է:

14 դեկտեմբերի, 1995 թվական

Հակոբը, Հայկը, Գրիգորը, երեք թոռս թուրքի սահմանում են գիշեր ու ցերեկ: Տանջվում եմ, լաց եմ լինում, աղոթում եմ, Աստված կանչում»:

Պապիկիս վերջին գրառումը.

«11 նոյեմբերի, 2001 թվական

Մահացավ կինս՝ Մանիշկա Սարգսի Քալանթարյանը: Փակվեց կյանքիս մատյանը»:

Պապիկս այլևս գրառում չի արել, գրառում է կատարել մեծ քեռիս՝ Ռուսլան Քալանթարյանը.

«29 հունվարի, 2003 թվական

Կյանքին հրաժեշտ տվեց այս հուշամատյանի հեղինակը, իմ փառահեղ հայրը՝ Իշխան Լևոնի Քալանթարյանը: Հավերժության գիրկը գնաց Քալանթարյանների մեծ տոհմի պայծառափայլ մարդը՝ Իշխան Լևոնիչը»:

Իսկապես հունվարի 29-ը ճակատագրական թիվ դարձավ պապիկիս համար. 1944թ-ի հունվարի 29-ին ծանր վիրավորվեց Կերչում, իսկ 2003թ-ի հունվարի 29-ին հրաժեշտ տվեց կյանքին՝ Չորաթանում:

Այսօր հաղթանակի օրն է ու հիշում ենք բոլորին: Այդ տարիները ոչ միայն հաղթանակի բերկրանքը վայելելու, այլև սպասումի, կարոտի, վերադարձի հույսի տարիներ էին: Հայրենական Մեծ պատերազմի բոլոր մասնակիցներն էլ հերոսներ են, ինձ համար հերոս է իմ պապիկը: Այնպես կուզենայի ողջ լիներ պապս ու հենց այսօր նրան ասեի բոլոր այն խոսքերը, որին իսկապես արժանի էր, ու այդպես էլ մնացին չասված:



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

19:36
Թռչնամսում հայտնաբերվել են մանրէաբանական անհամապատասխանություններ․ ՍԱՏՄ
 ՀՀ սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ստուգումների արդյունքում կասեցվել է «Ոսկե հավիկ պլյուս» ՍՊԸ-ին պատկանող թռչնամսի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:24
«Արտաշատ» ԲԿ-ն որպես կարմիր գիծ առողջապահությունում. Ծաղիկ Վարդանյան
«Առողջության իրավունք» իրավապաշտպան ՀԿ համանախագահ Ծաղիկ Վարդանյանը գրում է․ «ԱՐՏԱՇԱՏԻ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ ՈՐՊԵՍ ԿԱՐՄԻՐ ԳԻԾ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:09
Սարգիս Գալստյանը մեղավոր ճանաչվեց լրտեսության համար և դատապարտվեց 18 տարվա ազատազրկման
Լրտեսության համար մեղադրվող Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պաշտոնյա, Ստեփանակերտում մոտ կես տարի մնալուց հետո Հայաստան տեղափոխված Սարգիս Գալստյանը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:55
Փոքր պետություններն իրավունք չունեն սխալներ գործել․ Արտակ Զաքարյան
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Արտակ Զաքարյանը գրել է. «2018թ. ապրիլի 17-ին, երբ հասարակության մի հատվածը, Նիկոլի հետ փողոցներն ընկած, փոփոխությունների...
Աղբյուր` Panorama.am
18:41
Էրդողան․ Մեր արտաքին առևտրի դեֆիցիտի ամենամեծ պատճառը էներգիայի դիմաց վճարելն է
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Ստամբուլում մասնակցել է «‎Anadօlu» պետական լրատվական գործակալության էներգետիկ ֆորումին,...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Արփի Դավոյանը կնշանակվի ՊՎԾ պետ
Oragir.News-ի տեղեկություններով, առաջիկայում ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արփի Դավոյանը կնշանակվի ՊՎԾ պետի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:12
Ազգային ողբերգություն է ունենալ մի իշխանություն, որը լեգիտիմացնում է Ցեղասպանությունը․ Լիլիթ Գալստյան
 «Հայաստան» խմբակցության պատգամավորնոր Լիլիթ Գալստյանը գրում է․ «Ազգային ողբերգություն է ունենալ մի իշխանություն, որը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:04
Դժբախտ պատահարի հետևանքով մաhաgել է Հայաստանի կարատեի առաջնությունների բազմակի չեմպիոն Մկրտիչ Ղազարյանը
Այսօր դժբախտ պատահարի հետևանքով կյանքից անժամանակ հեռացել է Հայաստանի կարատեի ազգային ֆեդերացիայի մարզիկ Մկրտիչ Ղազարյանը: Լուրը հայտնում...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Ախալքալաքում տարածված է կոկսակի վիրուսը
Ախալքալաքի մունիցիպալիտետում վերջերս տարածում է ստացել կոկսակի վիրուսը։ Jnews-ի հաղորդմամբ, հիվանդությունն Ախալքալաքում առաջին անգամն է...
Աղբյուր` Panorama.am
17:53
Բնակարանային գողությունը բացահայտվել է դատագենետիկական փորձաքննության եզրակացության արդյունքում
Այս տարվա  հունիսի 1-ին` ժամը 10։30-ին, անհայտ անձը Երևան քաղաքի Մամիկոնյանց փողոցի բնակարաններից մեկի պատուհանից ապօրինի մուտք էր գործել...
Աղբյուր` Panorama.am
17:44
Հայտնի են 2025 թվականի տարվա թռչնի քվեարկության արդյունքները
Հայտնի են «Տարվա թռչուն 2025» քվեարկության արդյունքները։ Ձայները բաժանվել են հետևյալ կերպ. 1․ Հայկական որոր (Larus armenicus)՝...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
Թալանում ու թալանում են, խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
Այս տարվա ընթացքում առաջին անհրաժեշտության տարբեր ապրանքներ, ծառայություններ թանկացել են, թեև ոչ աշխատավարձը, ոչ թոշակը գրեթե չի բարձրացել։...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
ՃՏՊ Աշտարակ-Ապարան ավտոճանապարհին․ կան տուժածներ
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 15:28-ին Արագածոտնի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Աշտարակ-Օհանավան...
Աղբյուր` Panorama.am
16:59
2024 թ.-ին մեկնարկած թանկացումներն ավելի մեծ թափով կշարունակվեն 2025 թ.-ին
Չկարողանալավ տնտեսության մեջ իրական աճ ապահովել՝ Հայաստանի կառավարությունը որդեգրել է ծառայությունների, գների թանկացման և հարկերի բարձրացման...
Աղբյուր` Panorama.am
16:37
Սիսիան-Կապան ավտոճանապարհին ավտոցիստեռնը բախվել է բետոնե արգելապատնեշին, վնասել ջրագիծը և հայտնվել Որոտան գետում
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:10-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Շամբի ՀԷԿ-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
16:37
Նոր կառուցվող էլիտար շենքի շինհրապարակում բետոնախառնիչը կողաշրջվել է. Կա վիրավոր
Այսօր՝ նոյեմբերի 22-ին, արտակարգ դեպք է տեղի ունեցել Երևանում: Shamshyan.com-ը հայտնում է, որ ժամը 12:40-ի սահմաններում Արշակունյաց 23/7...
Աղբյուր` Panorama.am
16:30
Հոկտեմբեր ամսվա տաք մեկնարկը և ցրտաշունչ ավարտը
Օդի միջին ամսական ջերմաստիճանը Հայաստանում կազմել է 7․1°C
Աղբյուր` Panorama.am
16:25
Հայաստանի հավաքականն Ազգերի լիգայի փլեյ-օֆֆում կխաղա Վրաստանի հետ
Նոյեմբերի 22-ին ՈւԵՖԱ-ի շտաբ-բնակարանում՝ շվեյցարական Նիոն քաղաքում, կայացել է ՈՒԵՖԱ Ազգերի լիգայի B/C լիգաների փլեյ-օֆֆի վիճակահանությունը։...
Աղբյուր` Panorama.am
16:11
Մարությանը համաձայնեց բանավիճել Տիգրան Ավինյանի հետ
«Սիրելի հայրենակիցներ, Ընդունում ենք Factor TV-ի առաջարկը՝ բանավեճ անցկացնել Տիգրան Ավինյանի հետ՝ իշխանության բերած տրանսպորտի թանկացման...
Աղբյուր` Panorama.am
15:41
Ալեն Սիմոնյանը Վիետնամից լուսանկար է հրապարակել ընդդիմադիր պատգամավորի հետ
Ալեն Սիմոնյանի գլխավորած պատվիրակությունը պաշտոնական այցով Վիետնամում է։ Ալեն Սիմոնյանն ինսթագրամի սթորի բաժնում ակտիվորեն լուսակարներ է...
Աղբյուր` Panorama.am
15:35
Հայաստանում ալկոհոլից կախվածությամբ հաշվառված է 6312 անձ. ԱՆ
Ալկոհոլը հոգեակտիվ, տոքսիկ նյութ է և կարող է կախվածություն առաջացնել։  Այն խաթարում է կենտրոնական նյարդային համակարգի աշխատանքը՝ մեծացնելով...
Աղբյուր` Panorama.am
15:24
«Արտաշատ» ԲԿ-ում կրքերը չեն հանդարտվում. կլինի վարչական հատվածի փոփոխություն
«Արտաշատ» ԲԿ-ում կրքերը չեն հանդարտվում։ Այսօր կենտրոն է շտապել առողջապահության նախարարի պաշտոնը զբաղեցնող Անահիտ ավանեսյանը։...
Աղբյուր` Panorama.am
15:17
Սանիտարահիգիենիկ նորմերի կոպիտ խախտումներ հանրային սննդի կետում
Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ղեկավարի որոշմամբ կասեցվել է անհատ ձեռնարկատեր Լուսիկ Կարապետյանին պատկանող հանրային սննդի օբյեկտի...
Աղբյուր` Panorama.am
14:37
Վանաձոր-Դիլիջան ճանապարհին բեռնատար է այրվել
Լոռու մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:28-ին ահազանգ է ստացվել, որ Վանաձոր-Դիլիջան...
Աղբյուր` Panorama.am
14:27
Արմենուհի Հարությունյանն ազատվել է փոխնախարարի պաշտոնից
Նիկոլ Փաշինյանի որոշմամբ, արդարադատության նախարարի տեղակալի ժամանակավոր պաշտոնակատար Արմենուհի Հարությունյանն ազատել է զբաղեցրած պաշտոնից:...
Աղբյուր` Panorama.am
14:10
Հայրենի՞ք, հա՞յ, մարդկային կյա՞նք... դուք տենց բաներ չեք լսել. Մամիջանյանը՝ ՔՊ-ին
«Սպասում եք անցած անգամվա նման կես տարի տանջեք մարդկանց Բաքվի բանտում ու ընտրություններից մի քանի շաբաթ առաջ գերիների առողջության գնով մի երկու ձայն ավել պոկեք»
Աղբյուր` Panorama.am
13:59
ԱԺ նախագահի հայտարարությունը՝ Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի մասին
ՀՀ ԱԺ նախագահը հայտարարություն է տարածել ԱԺ պատգամավոր Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի մասին։  ««Ազգային ժողովի...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
17:35 22/11/2024

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}