Հարցազրույցներ 10:15 09/05/2015

Պատառիկներ պապիս հուշերից

Հեղինակ` Հասմիկ Հակոբյան

Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթական ավարտից անցել է 70 տարի: Որքան մարդկանց կյանքեր, երազներ անավարտ մնացին, շատերը զոհվեցին, շատերն էլ վերադարձան ու… կյանքը շարունակվեց: Այդպիսի ճակատագիր էր վիճակված նաև պապիս՝ Իշխան Քալանթարյանին։

1923 թվականին Շամշադինի Չորաթան գյուղում Լևոն և Վարսենիկ Քալանթարյանների ընտանիքում ծնվեց հինգ զավակների առաջնեկը` Իշխանը, հետո նրանց չորս զավակները՝ Աղավնին, Շամշադը, Սարգիսը, Արփենիկը: Գյուղացու առօրյա հոգսերով ապրող, ընտանեկան ջերմությամբ լի մի օջախ էր, բայց սկսվեց Հայրենական Մեծ պատերազմը և ամեն ինչ խառնվեց իրար:

Հազիվ երկու ամիս էր անցել պատերազմի առաջին օրից, երբ պապիս հայրը՝ Լևոն Քալանթարյանը մեկնեց ռազմաճակատ՝ տունը թողնելով կնոջը և ավագ որդուն՝ Իշխանին. մյուսներն անչափահաս էին, իսկ ամենափոքրը՝ Արփենիկը ընդամենը 6 ամսական էր: Պապս օգնում էր մորը, տան տղամարդն էր, սակայն շատ չանցած, զորակոչվեց նաև նա։

Սեղանիս պապիկիս՝ Իշխան Քալանթարյանի օրագիրն է…

Մեզանից ոչ ոք, նույնիսկ իր զավակները, չեն իմացել այդ օրագրի մասին, հետո երբ պապիկս արդեն չկար, մասունքի նման ենք թերթում այն…այնքան բան կա այնտեղ, ոչ միայն պատերազմի, այլև իր մարտական ընկերների մասին է, ամբողջ գյուղի ու նրա մարդկանց պատմությունն է, պատերազմից քայքայված ու քայլ առ քայլ վերականգնվող գյուղի կենսագրությունը: Օրագրում բավականին հանգամանորեն ներկայացված է Քալանթարյան տոհմի պատմությունը: Թերթելով էջերը զարմանալ կարելի է, ոչ մի բան նրա ուշադրությունից դուրս չի մնացել՝ դա լինի ամուսնություն, երեխայի ծնունդ, թե գյուղի հետ կապված որևէ հիշարժան իրադարձություն: Սրտի ինչպիսի ջերմությամբ և ինչ գեղեցիկ խոսքերով է շնորհավորել իր հինգ երեխաներին, տասներկու թոռներին կյանքի կարևոր իրադարձությունների առթիվ: Որքան հարուստ բառապաշար է ունեցել իմ պաշտելի պապիկը ու որքան գեղեցիկ է արտահայտել նա իր մտքերը:

Պապիկիս օրագիրը սկսվում է հենց 41 թվականի հունիսի 22-ից.

«Սկսվեց Հայրենական Մեծ պատերազմը: Գերմանիան հարձակում սկսեց Սովետական միության դեմ»:

Իսկ հետո շարունակում է.

«15 սեպտեմբերի, 1941թ.

Հայրենական պատերազմ մեկնեց հայրս՝ Լևոն Ալեքսանի Քալանթարյանը: Ես աշխատում եմ դաշտում, մտերիմս Մամուկ Քալանթարյանն է:

13 օգոստոսի, 1942 թ.

Ընկերներս մեկնեցին բանակ: Ես պառկած եմ Բերդի հիվանդանոցում:

28 օգոստոսի, 1942թ.

Ճանապարհվեցի Հայրենական Մեծ պատերազմ: Գյուղից մենակ եմ»:

Օրագիրը ընդհատվում է, իսկ շարունակությունը սկսվում է 1944թ-ին, երբ պապիկս երկու ոտքից վիրավոր զորացրվում է պատերազմից: Օրագիրը կրկին իր մեջ է առել նրա հետագա գրառումները: Քանի որ փայլուն հիշողություն ուներ, կարողացել է ճշգրտորեն վերարտադրել պատերազմի ողջ թոհ ու բոհը: Գրել է մարտական ընկերների, իր ապրումների, կարոտների ու ամենաշատն իր հոր՝ Լևոնի մասին, որը այդ նույն ժամանակ մարտի դաշտում կռվում էր թշնամու դեմ:

Ու նորից վերհիշում է:

«1944թ. հունվարի 29, Կերչ:

Առավոտ ժամը 11-ին ծանր վիրավորվեցի երկու ոտքից, արյունահոսությունը ինձ լրիվ ուժասպառ է արել: Ընկերներս երեկոյան ժամը 9-ին հազիվ կարողացան ինձ առաջին գծից մի փոքր հետ տանել և մեծ դժվարություններով հասցնել բուժկետ, որտեղ վերքերս վիրակապեցին: Վերսկսվեց գիշերային ռմբակոծությունը:

30 հունվարի

Վիրահատեցին ոտքերս, վիճակս ծանր է, տեղափոխեցին հոսպիտալ: Ջերմությունս շատ բարձր է, ինձ ինքնաթիռով տեղափոխեցին Կրասնոդար:

31 հունվարի-16 փետրվարի

Պառկած եմ հոստպիտալում, ոտքերս գիպսի մեջ են, ուժեղ ցավեր ունեմ… ու այդպես ամիսներ շարունակ:

24 հոկտեմբերի, 1944թ.

Ինձ կրկին վիրահատում են: Բժիշկը հայտնի վիրաբույժ Կլաշկովն է, որը սակայն ոչ մի խոստում չի տալիս: Միայն նրան խնդրում եմ, որ ոտքերս չկտրի... Փառք Աստծո, ոտքերս զգում եմ»:

Հետո կարդում եմ.

«23 դեկտեմբերի, 1944թ.

Գնացքը սլանում է Քուռ գետի հովտով և ահա ինձ ծանոթ Թբիլիսին… երևում է ցեմենտի գործարանի լույսերը, ահա Թովուզը: Գնացքից իջա գիշերվա ժամը 11-ին:

Մայրական հող, կարելի՞ է հավատալ, թե երազ է նորից: Աչքերս հառեցի և… հավատացի, որ երազ չէ: Չնայած ոչ մի ֆիզիկական հնարավորություն չունեի ոտքով ճանապարհվելու, բայց հայրական տունը ձգում էր մեծ ուժով: Փորձում էի գուշակել՝ ի՞նչ վիճակում կլինի հորս տունը և հարազատներս ինչպե՞ս կլինեն:

24 դեկտեմբերի, երեկոյան ժամը 8-ը

Հասա, տեսա, ուրախացա և տխրեցի: Այնքան դառնություններ է ապրել խեղճ մայրս, 8 տարեկան տղային՝ Շամշադին է կորցրել, երբ մենք ռազմի դաշտում էինք: Նա հազիվ-հազիվ է հոգացել երեխաների հոգսերը. իմ հիվանդ, իմ խեղճ մայր, որ ապրեց ընդամենը 54 տարի: Իսկ իմ 41 տարեկան հորից, իմ կյանքի հենարանից ոչ մի լուր չկար»:

Պապս մինչև կյանքի վերջն էլ լուրի էր սպասում հորից: Իր հուշերում նաև գրում է, որ մի նամակ է ստացել ռուս զինվորից, որը հոր՝ Լևոնի թելադրանքով գրել է. «Իշխան ջան, ես ծանր վիրավորված եմ գլխից, պառկած եմ հոսպիտալում»:

Պապիկիս հետագա որոնումներում պարզվել է, որ այդ նամակը գրելու հաջորդ օրը հոսպիտալը ռմբակոծվել է: Բայց միևնույն է, էլի սպասում էր…

Պատերազմի բոհով անցած, մարտական մեդալներով, «Կարմիր աստղ» շքանշանով պարգևատրված պապիկս իր ողջ կյանքը նվիրել է հայրենի գյուղի ու շրջանի վերականգնմանը: Մարդ, որի և կյանքը, և սեղանը միշտ բաց է եղել թե հարազատների, թե օտարների համար: Իր հյուրընկալ հարկի տակ որքան սրտառուչ խոսքեր են ասել Պարույր Սևակը, Սերո Խանզադյանը, Հրաչյա Հովհաննիսյանը, Արշավիր Դարբնին, Ռազմիկ Դավոյանը, հորեղբոր որդին՝ գրող, հրապարակախոս Արտաշես Քալանթարյանը, որը ոչ միայն եղբայր էր, այլև շատ մտերիմ ու շատ հարազատ մարդ նրա համար:

Թերթում եմ օրագիրը, ահա մի գրառում ևս.

«29 հունվարի, 1994 թվական

Այսօր լրացավ իմ երկրորդ ծննդի 50 տարին, երբ Կերչում ծանր վիրավորվեցի…Բայց կյանքն անցնում է տխուր, նորից պատերազմ է:

14 դեկտեմբերի, 1995 թվական

Հակոբը, Հայկը, Գրիգորը, երեք թոռս թուրքի սահմանում են գիշեր ու ցերեկ: Տանջվում եմ, լաց եմ լինում, աղոթում եմ, Աստված կանչում»:

Պապիկիս վերջին գրառումը.

«11 նոյեմբերի, 2001 թվական

Մահացավ կինս՝ Մանիշկա Սարգսի Քալանթարյանը: Փակվեց կյանքիս մատյանը»:

Պապիկս այլևս գրառում չի արել, գրառում է կատարել մեծ քեռիս՝ Ռուսլան Քալանթարյանը.

«29 հունվարի, 2003 թվական

Կյանքին հրաժեշտ տվեց այս հուշամատյանի հեղինակը, իմ փառահեղ հայրը՝ Իշխան Լևոնի Քալանթարյանը: Հավերժության գիրկը գնաց Քալանթարյանների մեծ տոհմի պայծառափայլ մարդը՝ Իշխան Լևոնիչը»:

Իսկապես հունվարի 29-ը ճակատագրական թիվ դարձավ պապիկիս համար. 1944թ-ի հունվարի 29-ին ծանր վիրավորվեց Կերչում, իսկ 2003թ-ի հունվարի 29-ին հրաժեշտ տվեց կյանքին՝ Չորաթանում:

Այսօր հաղթանակի օրն է ու հիշում ենք բոլորին: Այդ տարիները ոչ միայն հաղթանակի բերկրանքը վայելելու, այլև սպասումի, կարոտի, վերադարձի հույսի տարիներ էին: Հայրենական Մեծ պատերազմի բոլոր մասնակիցներն էլ հերոսներ են, ինձ համար հերոս է իմ պապիկը: Այնպես կուզենայի ողջ լիներ պապս ու հենց այսօր նրան ասեի բոլոր այն խոսքերը, որին իսկապես արժանի էր, ու այդպես էլ մնացին չասված:



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

22:54
Բաքվի բռնապետը ևս մեկ անգամ փաստում է, որ ոչ մի «ադրբեջանական պետականություն» էլ մինչև 1918թ. գոյություն չի ունեցել. Վարդան Ոսկանյան
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը գրում է. «Բաքվի բարբարոսական վարչախմբի սինլքոր պարագլուխն այսօր լուսանկարվել է Իրանական կայսրության Երևանի...
Աղբյուր` Panorama.am
22:47
Սևանա լիճ է բաց թողնվել Սևանի իշխանի «Գեղարքունի» ենթատեսակի 300 հազար մանրաձուկ
Շրջակա միջավայրի նախարարությունից հայտնում են. «Շրջակա միջավայրի նախարար Հակոբ Սիմիդյանը նոյեմբերի 8-ին աշխատանքային այցով եղել է...
Աղբյուր` Panorama.am
22:30
Դժվար է հասկանալ, թե ինչու էր մարդկանց մոտ ակնկալիք ձևավորվել, որ քաղաքային իշխանությունը Երևանի համար խնդիրներ է լուծելու. Աբրահամյան
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը գրում է. «Մի փոքր դժվար է հասկանալ, թե ինչու էր մարդկանց մոտ...
Աղբյուր` Panorama.am
22:20
Մենք պետք աշխարհին ներկայանանք որպես խնդիրներ լուծող. Հակոբ Արշակյանը՝ կուրսանտներին
ՀՀ ԱԺ-ից հայտնում են. «ՀՀ ԱԺ նախագահի տեղակալ Հակոբ Արշակյանը նոյեմբերի 8-ին հանդիպել է ՀՀ ՊՆ Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական...
Աղբյուր` Panorama.am
21:50
Պացիենտը պետք է հասկանա, որ հիվանդ է, որ բուժումը մեկնարկի. Միքայել Մինասյան
Սուրբ Աթոռում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը գրել է․ «Վաղը լրանում է 4-րդ տարին, ինչ հայ ժողովուրդը սկսեց հերքել 21-րդ դարի իր...
Աղբյուր` Panorama.am
21:45
Խոշոր վթար՝ «Chevrolet»-ով բախվել հաստաբուն ընկուզենուն, ապա բնակչի տան պատին․ կան վիրավորներ
Նոյեմբերի 8-ին, ժամը 16։00-ի սահմաններում Արարատի մարզի բնակիչ 23-ամյա Նարեկ Ա․-ն իր վարած՝ վրացական համարանիշներով «Chevrolet»...
Աղբյուր` Panorama.am
21:30
Բրիտանական ոստիկանությունը տեղամասի հարևանությամբ հայտնաբերել է կանեփի գործարան
Բրիտանիայում ոստիկանությունը հայտնաբերել է կանեփի մեծ գործարան, որը գտնվում է ոստիկանության բաժանմունքի հարևանությամբ։ Այդ մասին գրում է Daily...
Աղբյուր` Panorama.am
21:13
Եմենում միլիոնավոր մարդիկ ցույց են կազմակերպել՝ ի պաշտպանություն Պաղեստինի և Լիբանանի
Եմենի հյուսիսի իշխանությունները, որտեղ իշխում է շիական Անսար Ալլահ շարժումը, ուրբաթ օրը Սանայի կենտրոնում Իսրայելի հետ պատերազմի ֆոնին...
Աղբյուր` Panorama.am
20:50
Վարորդական վկայականներ տրամադրելու համար բացահայտվել է կաշառք ստանալու 59 դրվագ․ Հակակոռուպցիոն կոմիտե
ՀՀ հակակոռուպցիոն կոմիտեի կազմավորման երրորդ տարեդարձի և Հակակոռուպցիոն կոմիտեի աշխատակցի մասնագիտական տոնի կապակցությամբ այսօր կազմակերպվել է...
Աղբյուր` Panorama.am
20:39
Եմենում միլիոնավոր մարդիկ ցույց են կազմակերպել՝ ի պաշտպանություն Պաղեստինի և Լիբանանի
 Եմենի հյուսիսի իշխանությունները, որտեղ իշխում է շիական Անսար Ալլահ շարժումը, ուրբաթ օրը Սանայի կենտրոնում միլիոնանոց ցույց են անցկացրել՝ ի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:25
Գեղասահորդ Մարինա Գևորգյանը հաղթանակ է բերել Հայաստանին
Երևանի գեղասահքի և հոկեյի մարզադպրոցի սան Մարինա Գևորգյանը հաղթանակ է բերել Հայաստանին` զբաղեցնելով պատվավոր առաջին հորիզոնականը Բուլղարիայում...
Աղբյուր` Panorama.am
20:11
Կառավարությունը որոշել է «ավտոինստրուկներների» գործառույթն իրա վրա վերցնի․ Արտակ Գաբոյան
«Ճանապարհային երթևեկության անվտանգություն և վերահսկողություն» ՀԿ անդամ Արտակ Գաբոյանը գրում է․ «Էսօր Ալեն Սիմոնյանը...
Աղբյուր` Panorama.am
19:43
Երևան-Գյումրի ավտոճանապարհին տեղի ունեցած վթարի հետևանքով կան տուժածներ
Նոյեմբերի 8-ին, ժամը 16:41-ին Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Շիրակի մարզի Մարալիկ քաղաքի գազալցակայանի մոտակայքում...
Աղբյուր` Panorama.am
19:30
Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունեց վերապատրաստման դասընթացներին մասնակցող քահանաներին
Նոյեմբերի 8-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունել է վերապատրաստման դասընթացներին մասնակցող...
Աղբյուր` Panorama.am
19:24
Սովածի թեզը
Սովա՞ծ էր այս իշխանությունը մինչ իր՝ իշխանության գալը։ Սոցցանցերի քննարկումներում շատ ենք հանդիպում այդ գնահատականին՝  տեղ-տեղ համեմված...
Աղբյուր` Panorama.am
19:14
Եվրոպական երկրների պատվիրակությունը կժամանի Թբիլիսի
Նոյեմբերի 11-ին Թբիլիսի կայցելի եվրոպական 8 երկրների խորհրդարանական պատվիրակությունը։ Այս մասին Aliq.ge-ի փոխանցմամբ՝ X-ում գրել է Գերմանիայի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:00
Դադարեցնում եմ Աջափնյակ վարչական շրջանի ղեկավարի լիազորություններս․ Կամսար Բաբինյան
Աջափնյակ համայնքի ղեկավար Կամսար Բաբինյան Telegram էջում հայտնում է․ «Դադարեցնում եմ Աջափնյակ վարչական շրջանի ղեկավարի իմ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:49
Կապանում ծանր մարմնական վնասվածքներ հասցնելու վարույթով կալանավորվել է նույն քաղաքի երկու բնակիչ
ՀՀ քննչական կոմիտեի Սյունիքի մարզային քննչական վարչությունում քննվող քրեական վարույթի շրջանակներում իրականացված բազմակողմանի քննությամբ պարզվել...
Աղբյուր` Panorama.am
18:36
Կայացել է ՈւԵՖԱ կանանց Ազգերի լիգայի վիճակահանությունը
Նոյեմբերի 7-ին ՈւԵՖԱ-ի շտաբ-բնակարանում՝ շվեյցարական Նիոն քաղաքում, կայացավ ՈւԵՖԱ կանանց Ազգերի լիգայի որակավորման փուլի վիճակահանությունը։ Այս...
Աղբյուր` Panorama.am
18:22
ՔՊ-ն մնացել է միայնակ․ Դանիելյան
Քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը գրում է․ «ՔՊ-ն մնացել է միայնակ Ամերիկայի վերջին ընտրությունները նախորդ ընտրություններից տարբերվում...
Աղբյուր` Panorama.am
18:10
Էրդողանի կարծիքով՝ Թրամփի նախագահությամբ կավարտվեն բոլոր պատերազմները
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Հունգարիայից Թուրքիա վերադարձի ճանապարհին հանդիպել է լրագրողների հետ։ Այս մասին գրում է Էրմենիհաբերը։...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Չեխահայ Անատոլի Հունանյանը դարձել է Քիքբոքսինգի Եվրոպայի վետերանների չեմպիոն
Նոյեմբերի 7-ին Հունաստանի մայրաքաղաքում՝ Աթենքում ընթացող Քիքբոքսինգի Եվրոպայի առաջնությունում (2-10 նոյեմբեր) Չեխայի հավաքականի անդամ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:55
Ցուցադրություն` նվիրված Երվանդ Քոչարի 125-ամյակին
Երվանդ Քոչարի ծննդյան 125-ամյակի հոբելյանական ծրագրի շրջանակում այսօր ժամը 19:00-ին, Նորարար փորձառական արվեստի կենտրոնում  տեղի կունենա...
Աղբյուր` Panorama.am
17:53
Ջավախքgի մարզիկները մեկնել են Միլան՝ մասնացելու քիքբոքսինգի աշխարհի առաջնությանը
Ջավախքցի վեց մարզիկ մեկնել են Իտալիա մասնակցելու քիքբոքսինգի աշխարհի առաջնությանը։ Մրցումները կմեկնարկեն նոյեմբերի 10-ին։ Jnews-ը գրում է,...
Աղբյուր` Panorama.am
17:48
Հայաստանում առևտրի առցանց հարթակները փակվում են մարկետինգի բացակայության պատճառով. Մարկետոլոգ
Հայաստանում գործող բազմաթիվ առցանց առևտրի կայքեր փակվել են և այդ գործընթացը շարունակվում է։ Հատկանշական է, որ այսօր ողջ աշխարը շարժվում է դեպի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:40
Մայրաքաղաքի կենտրոնում մեքենայով խուլիգանություն կատարած երիտասարդը ներկայացվել է ոստիկանություն
 Սոցիալական կայքերից մեկում երեկ տեսանյութեր էին տեղադրվել, որոնցում երևում էր, թե «Ռենջ Ռովեր» և «Պորշ» մակնիշի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:38
Մաhաgել է Գյումրիում ՌԴ գլխավոր հյուպատոս Ռուսլան Կանդաուրովը
Այսօր մահացել է Գյումրիում ՌԴ գլխավոր հյուպատոս Ռուսլան Կանդաուրովը։ Այս մասին հայտնում են Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպանությունից։...
Աղբյուր` Panorama.am
17:26
Հայկական Շուշիում արդեն ադրբեջանgի 222 ընտանիք է ապրում
Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից օկուպացված Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում արդեն ապրում է ադրբեջանցի 222 ընտանիք: Ադրբեջանական...
Աղբյուր` Panorama.am
17:18
Փաշինյան. Ապահովագրության համակարգը պետք է խթանի գյուղատնտեսության զարգացումը
Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել խորհրդակցություն, որի ընթացքում քննարկվել են գյուղատնտեսության ապահովագրության ոլորտին վերաբերող...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Բերվել են բոլոր հակափաստարկները. ԱՆ փոխնախարարը՝ արցախցիների ընտրելու իրավունքի մասին
12:42 08/11/2024

Բերվել են բոլոր հակափաստարկները. ԱՆ փոխնախարարը՝ արցախցիների ընտրելու իրավունքի մասին

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}