Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ ԲՆ ‹‹Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության փորձաքննական կենտրոն›› ՊՈԱԿ-ը 2014-ին բնապահպանական փորձաքննություն է տվել 65 նախագծային փաստաթղթերի, որից միայն մեկն է ստացել բացասական եզրակացություն և դա Թուխմանուկի ոսկու հանքավայրի կենտրոնական մասի շահագործման նախագծային փաստաթուղթն է:

Բնապահպանության փոխնախարար Սիմոն Պապյանը Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց, որ Թուխմանուկի ոսկու հանքավայրին դրական եզրակացություն չի տրվել, քանի որ ներկայացված նախագիծը չի համապատասխանել պահանջվող չափորոշիչներին: Պապյանը, սակայն չհստակեցրեց, թե մասնավորապես ինչն է եղել խնդիրը, որ դրական եզրակացության չի արժանացել, բայց նշեց ընդհանուր. «Մի քանի խնդիր կարող է եղած լինել: Նախագծային լուծումները բավարար չեն եղել, ջրահեռացման, մթնոլորտային արտանետումների խնդիրները այսինքն նրանք, որոնք կան հանքերի շահագործման պարագայում»:

Հարցին, թե արդյոք Ամուլսարի հանքավայրի պարագայում ամեն ինչ համապատասխանո՞ւմ էր պահանջվող չափորոշիչներին, Պապյանը պատասխանեց. «Ամուլսարի եզրակացությունը տվել են 2014 թավականին, դրական եզրակացություն են տվել: Համապատասխանում էր, որ տվել են. բոլոր երեք պահանջներին համապատասխանել է, տվել են դրական եզրակացություն: Եթե չհամապատասխաներ, չէին տա դրական եզրակացություն»:

Ամուլսարի ոսկու հանքավայրը, որը Պապյանի խոսքով, շուտով կսկսի աշխատել, շահագործելու է «Lydian International» ընկերությունը, որի նախագահն է Հովարդ Սթիվենսոնը: Վերջինը հայտարարել էր, որ այս հանքավայրի շահագործման արդյունքում Հայաստանի բյուջե կմուտքագրվի շուրջ 488 միլիոն դոլլար: Այս հայտարարությունը ընկերության նախագահն արել էր Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի (ՎԶԵԲ/EBRD) համաժողովում, որն այս հանքավայրի շահագործման հիմնական պոտենցիալ հովանավորն է: Ավելի վաղ այս հանքավայրի շահագործման ծրագրի դեմ հասարակությունը, հատկապես Գնդեվազ գյուղի և Սևանա լճի ափամերձ գյուղերի բնակիչները, նամակ-բողոքներ էին ներկայացրել ՎԶԵԲ-ին, բայց վերջինները հրաժարվել էին քննարկել բողոքները` նշելով, որ հանքավայրի շահագործման մասին որոշումը դեռ կայացված չէ:

Ընդհանրապես, ի՞նչ սկզբունքներով են բնապահպանական փորձաքննական եզրակացություններ տրվում ընկերություններին, հարցին ի պատասխան պարոն Պապյանն ասաց, որ եթե նախկինում կային թերություններ, ապա այժմ դրանք հարթվել են: Եվ դա, ըստ պաշտոնյայի, պայմանավորված է «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման և փորձաքննության մասին» նոր օրենքի ընդունմամբ:

«Այդ օրենքը, որն աշխատում է կես տարի, ցույց է տալիս, որ խնդիրների լուծումները տրվել են: Չեմ ասում իդեալական է այս օրենքը, բայց նախկին օրենքից մեկ քայլ առաջ էր: Պետք է ասեմ, որ այդ օրենքից բխող ենթաօրենսդրական ակտեր ընդունվեցին, մասնավորապես, հանրային ծանուցման և քննարկումների իրականացման կարգը սահմանելու մասին կառավարության որոշումը, որը ընդունվեց անցյալ տարի և փաստորեն, դա աննախադեպ որոշում է: Այս նոր օրենքում առանձին հոդված կա հանրության դերի բարձրացման մասին. Այս կարգով քննարկվող վիճահարույց հարցը չորս հասարակական լսում է անցնում: այս օրենքով երկու լսում անցնում է գնահատման, իսկ երկու լսում փորձաքննության փուլում», -ներկայացրեց Պապյանը:

Իսկ Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործման վերաբերյալ քննարկումներ գրեթե չեն եղել, և այն փորձաքննությունն անցել է հին օրենքի գործողության պայմաններում:

Փոխնախարարի ներկայացրած տվյալներով, 2015-ին 62 նախագիծ է ներկայացվել բնապահպանական փորձաքննություն անցնելու համար, որոնցից 32-ին տրվել է դրական եզրակացություն, մեկը բացասական եզրակացություն է ստացել, իսկ 29-ը վերադարձվել է լրամշակման:

Համահայկական բնապահպանական ճակատի համակարգող խմբի անդամ Լևոն Գալստյանը, սակայն, պնդում է, որ ոչ մի փոփոխություն ոլորտում չի սպասվում, և բնապահպանական փորձաքննությունն իրականացվում է օբյեկտիվ միայն այն դեպքում, «երբ կա պատվեր ինչ-որ տեղից` կամ քաղաքական, կամ տնտեսական, կամ կոռուպցիոն»:

«Ինչքան էլ օրենքները փոխվեն, միևնույն է, եթե քաղաքական պատվեր չլինի, չի արվում ոչինչ: Դա մեր դիրքորոշումն է: Ամուլսարի դեպքում կա քաղաքական պատվեր, դրա համար դրական եզրակացություն է տրվել: Օբյեկտիվ, գիտական փորձաքննություն Հայաստանում չի իրականացվում»,- Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Լևոն Գալստյանը` ընդգծելով, որ բնության մասին բնապահպանության նախարարությունը չի մտածում:

Սիմոն Պապյանն իր հերթին համաձայն չէ այդ պնդման հետ, որ ասաց, որ նոր օրենքը նոր պայմաններ է ստեղծել. նոր օրենքով փորձաքննության եզրակացություն ստանալու համար դիմողը մինչև 500 հազար դրամ, ներկայացրած ծրագրից կախված, պետական տուրք է մուծում, իսկ Բնապահպանական պետական փորձաքննական ՊՈԱԿ-ը պետբյուջեից է ֆինանսավորվում ու պայմանագրային հարաբերությունների մեջ չի մտնում հայտատուի հետ:

«Այդպես արվել է կոռուպցիոն ռիսկերից խուսափելու համար: Տնտեսվարող սուբյեկտի հետ նրանք կապ չունեն: Իսկ օրինակ ընդերքօգտագործման նախագծերը բնապահպանության նախարարությունը ստանում է էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարությունից»,-հավելեց Սիմոն Պապյանը:

Բնապահպանները նաև պնդում էին, որ Կարմիր գրքում գրանցված կենդանատեսակներն ու բուսատեսակները վտանգի տակ կարող են հայտնվել Ամուլսարի շահագործման հետևանքով: Բացի այդ, դա կարող է վատ հետևանքներ ունենալ Ջերմուկ առողջարանային կենտրոնի համար:

«Որոշակի մարդկանց իհարկե օգուտ կբերի, բայց բնապահպնական վնասները ահռելի են», -նկատեց Գալստյանը:

Իսկ Պապյանը, հակառակը, նկատում է, որ նվազագույնի են հասցվել վտանգները:

«Խնդիր կար Կարմիր գրքում ընդգրկված բույսերի ու կենդանիների հետ, մենք պահանջեցինք հատուկ մշտադիտարկումներ անել, պարզել՝ ինչ ունենք տարածքում, այդ հարցի լուծումն էլ ինչ-որ ձևով տրվեց. Օրինակ` բույսեր կային, որ պարտավորվեցին հանել ու տեղափոխել դրանք: Այսպիսի լուծումներ գտել ենք: Իր ծավալով հզորագույն հանքավայր է լինելու Թեղուտին, Քաջարանին համարժեք, մինչև հիմա քաղաքակիրթ են աշխատել, ուղղակի մենք պետք է զգոն լինենք, որ չշեղվեն: Ինչ վերաբերում է Ջերմուկին, մենք հեռացրեցինք Ջերմուկից վտանգավոր տնտեսական գործունեությունը, պարտադրեցինք, որ տեղափոխեն: Եթե իրենք ըստ նախագծի աշխատեն, չշեղվեն, վտանգներ չեն լինի, ընդհանրապես, դա վերաբերում է բոլոր ընդերքօգտագործողներին», -հավելեց փոխնախարարը:

Այնուամենայնիվ, քաղաքացիական հատվածը հաստատակամ է` Ամուլսարը չպետք է շահագործվի ու դրա համար, ինչպես Գալստյանն ասաց, անում և անելու են ամեն ինչ:

«Չեմ ասի` ինչ ենք պատրաստվում անել, երբ կանեք, կիմանաք: Մենք անում ենք գործողություններ, որոնք նպաստում են, որ Լիդիան Ինթերնեյշընըլը չգտնի գումարներ ֆինանսավորման համար: Մենք գրում ենք որոշ վերլուծություններ, որոնք կստիպեն ներդրողներին մտածել` անե՞լ ներդրումներ, թե՞ ոչ: Կարդում են հոդվածները ու իրենք իրենց մեջ որոշում կկայացնեն: Համենայնդեպս, մենք ինֆորմացիա տալիս ենք, որ մարդիկ մտածեն ֆինանսավորում տալուց առաջ», -տեղեկացրեց բնապահպանը:

Մեր հարցին, թե Ամուլսարի պարագայում հնարավո՞ր է Բնապահպանության նախարարությունը վերանայի իր դիրքորոշումը և հետ կանչի բնապահպանական փորձաքննության եզրակացությունը, Պապյանը պատասխանեց. «Եթե շահագործման ընթացքում պարզվի, որ ասենք բնապահպանական խախտումներ են թույլ տրվել, կսկսեն ստուգումներ: Հանք շահագործման լիցենզիա տրամադրում է Էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարությունը: Մեր լիազորությունը ընդերքօգտագործման բնագավառում միայն բնապահպանական միջոցառումների իրականացման վերահսկողությունն է»: