Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայկական թատրոնում առկա խնդիրները լուծելու և աշխարհին նաև մեր թատերարվեստով հայտնի դառնալու համար Երևանի Գեղագիտության ազգային կենտրոնի փոքր թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Վահան Բադալյանն արմատական փոփոխությունների գնալու ճանապարհն է առաջարկում: Փոփոխությունները պետք է սկսել այս պահից, այլապես, ըստ նրա, ուշ կլինի:

Panorama.am-ի զրուցակիցն է Վահան Բադալյանը:

-Վահան, կներկայացնե՞ք Ձեր առաջիկա ծրագրերն ու Ձեր թատրոնի հիմնական առանձնահատկությունները, որոնցով տարբերվում եք հայաստանյան մյուս թատրոններից:
-Մեր թատրոնի առաջին առանձնահատկությունն այն է, որ մենք ունենք թատրոն-ստուդիա, որտեղ երեխաները սովորում են, ծանոթանում թատերարվեստին, հետո խաղում մեր թատրոնի ներկայացումներում: Մեծ տեղ ենք տալիս կրթական բաղադրիչին:
Տարբերությունը նաև այն է, որ մենք մի քիչ սահմաններից ազատ ենք, չունենք ֆիքսված դերասանական խումբ, ամեն մի ներկայացման, նախագծի համար ազատ ենք ընդգրկել այն դերասանական կազմը, որը ցանկանում ենք: Իհարկե, սա նաև իր դժվարություները, բարդություններն ունի. ֆինանսական միջոցների սահմանափակ լինելու պատճառով շատ ազատ չես կարողանում լինել:

Գեղարվեստական ու ստեղծագործական առումով էլ սահմանափակումներ չունենք: Այն բոլոր մտահղացումները, որոնք ուզում ենք իրականացնել, այն բոլոր ժանրերին, որոնց ուզում ենք անդրադառնալ, ազատ ենք իրագործելու մեջ: Այդ իմաստով ենք նաև տարբեր: Աշխատում եմ, որ թատրոնի խաղացանկը լինի բազմազան, ունենք դրամատիկական, պարային, մանկական ներկայացումներ, այդպես փորձում եմ բազմազանության շնորհիվ հետաքրքիր դարձնել թատրոնը տարբեր տարիքային խմբերի հանդիսականների համար:

Ծրագրերի հետ կապված ասեմ, որ մյուս շաբաթվանից հյուր ունենք՝ Մեծ Բրիտանիայից պարուսույց է ժամանելու, երկրորդ բեմադրությունը կանի նոր ձևավորված ներառական պարային խմբի հետ: Աշնանը կլինի պրեմիերան:

Հուլիսի 1-6-ը Հունգարիայի Պապա քաղաքում մասնակցելու ենք միջազգային թատերական փառատոնի «Պիերո» ներկայացմամբ: Շատ այլ ստեղծագործական ծրագրեր ունենք, երկու նոր ներկայացման գաղափար ունեմ, աշնանը կիրականացնենք:

Ապրիլին Իտալիայի Ֆլորենցիա քաղաքում տեղի ունեցավ իմ բեմադրած «Շեքսպիրի մահացած երազները» ներկայացման պրեմիերան: Լավ ընդունելություն ունեցավ: Համատեղ նախագիծ էր: Դերասաններից երկուսն իտալացի էին, մեկը՝ մեր թատրոնից: Ենթադրում եմ, որ աշնանը մեր թատրոնում կցուցադրվի:

-Ձեր թատրոնը բավականին ակտիվորեն համագործակցում է դրսի թատրոնների հետ: Ինչպե՞ս է հաջողվում Ձեզ հաստատել կապեր:
-Դրսի թատրոնների հետ սկսել ենք համագործակցել 2006 թվականից Գոգոլի «Խելագարի հիշատակարանը» բեմադրությամբ: «Հայ ֆեստ» թատերական փառատոնի ժամանակ ներկայացումը դիտել էին հյուրերը: Առաջինը հրավիրեցին Իտալիայից՝ Ֆլորենցիա քաղաքից: Այդպես սկսվեց մեր համագործակցությունը Իտալիայի հետ: «Օֆելյայի ստվերների թատրոն» ներկայացմամբ հրավիրեցին Գերմանիա, Ավստրիա, Մոսկվա և այլ երկրներ: Այդպես գնալով մեր կապերն ավելի մեծացան: Հրավիրում են փառատոների մասնակցելու, կամ ես եմ հայտ ներկայացնում՝ որևէ փառատոնի մասնակցելու ու մեր հայտն ընդունում են:

-Որո՞նք են այն հիմնական խոչընդոտները, որոնց հանդիպում եք Ձեր գաղափարների իրականացման ընթացքում:
-Եթե կան խնդիրներ, փորձում ենք լուծել, եթե չի ստացվում, չի ստացվում…: Տվյալ պահին հիմնական դժվարությունը կապված է ֆինանսական ռեսուրսների հետ: Գնալով ավելի բարդ է դառնում դրանք գտնել, հայթայթել: Նաև ընդհանուր տնտեսական, սոցիալական վիճակն է գնալով վատանում, դա էլ իր անդրադարձն է ունենում, հանդիսատեսը դժվարությամբ է տոմս գնում: Ինձ թվում է, որ բոլոր թատրոններն են դա նկատել: Կար պահ, որ կայուն վիճակ էր, մարդիկ հեշտությամբ էին տոմսի համար վճարում: Ֆինանսական ռեսուրսների պակասի պատճառով չեն իրականանում բոլոր այն մտահղացումները, մտքերը, որոնք կան: Շատ բաներ ենք ուզում անել, այդ պոտենցիալն ու հնարավորությունն ունենք: Թատրոնը ծախսատար արվեստ է:

-Վահան, ասացիք, որ ֆինանսական վիճակի պատճառով մարդիկ քիչ են տոմս գնում: Միայն դա՞ է պատաճառը, թե՞ ոչ: Առհասարակ, այսօր թատրոնը պահանջվա՞ծ է մեր հասարակության կողմից և ի՞նչ են ուզում դիտել:
-Բարդ հարց է: Մեր հանդիսատեսը շատ բազմաշերտ է, ճաշակային իմաստով էլ շատ տարբեր: Կա հանդիսատեսի մեծ տոկոս, ով նախընտրում է մի քիչ կատակերգական ոճի ներկայացումները, որոնք թատերական աշխարհում չեն ընդունում, բայց հանդիսատեսը գնում է: Այստեղ հակադիր բան կա: Նկատել եմ, որ այդպիսի ներկայացումների հանդիսատեսն էլ վերջին շրջանում նվազել է:

Երևանում կա ճիշտ գեղագիտություն, գեղարվեստական լավ որակ ունեցող ներկայացումներ սիրող հանդիսատեսի մի քանակ, ով փնտրում ու գտնում է այն լավ բեմադրությունները, որոնք կան: Նույն մարդիկ մի տեղից մյուսն են գնում: Դա ստեղծում է տպավորություն, որ լավ թատրոնը պահանջարկ չունի: Այդ կարծիքին չեմ, թատրոն սիրող հանդիսատես ունենք, պարզապես այդ մարդիկ շատ մեծ քանակ չեն կազմում, ինչպես բոլոր երկրներում:

-Մեր հանդիսատեսն ինչպե՞ս է վերաբերվում կամ պատրաստ է արդյո՞ք նորարարության:
-Հանդիսատեսը, ով սիրում է թատրոն, որոշակիորեն պատրաստված է թատրոնում նոր բան տեսնելու, կարծում եմ՝ ընդունում է: Հետաքրքիր բան կա, այն ինչ մենք համարում ենք նորարարություն և այն, ինչ կատարվում է աշխարհում ու միջազգային ասպարեզում համարվում է շատ նորարար, չեմ կարծում, որ մեր հանդիսատեսը կկարողանա մարսել, քանի որ բավականաչափ պատրաստված հանդիսատեսի համար է: Չեմ կարող ասել՝ լավ է, թե ոչ: Հիմա շատ-շատ են էքսպերիմենտներ արվում: Այն փուլերը, որոնք մենք նոր-նոր ենք անցնում, շատ երկրներ անցել են 15-20 տարի առաջ, հիմա փնտրում են նոր ճանապարհներ, նոր մոտեցումներ, հանդիսատեսի հետ շփման նոր միջոցներ:

Այդ նորարարարական ներկայացումները հաճախ շատ շոկային են, երբեմն՝ ձանձրալի: Բայց դրանք համարվում են այն ներկայացումները, որոնց համար հանդիսատեսը գլուխ է ջարդում, փառատոներն ուզում են ընդգրկել իրենց ծրագրերում: Մենք դեռ մեզ մոտ նման ներկայացումներ չենք տեսնում:

-Որո՞նք են այսօր հայ թատերարվեստի հիմնական խնդիրները: Թատրոնը շա՞տ է հեռանում դասական ավանդույթներից:
-Կարող եմ վստահորեն ասել, որ մեր թատերական դաշտում այսօր մաքուր դասական թատրոնի օրենքներին համապատասխանող ներկայացումներ չունենք: Այն, ինչ կոչում ենք դասական, ավանդական և ասում ենք ձանձրալի թատրոն է ու չենք ընդունում, դա այն որակի դասականը չէ ինձ համար: Մենք ինչ-որ անհասկանալի խառնուրդի մեջ ենք: Այն, ինչ նորարարական է, ողջունում եմ: Կողմնակից եմ չստացված նորարարությանը, քան անընդհատ վերարտադրվի այն, ինչը ոչ մեկին պետք չէ՝ ոչ ստեղծագործական կազմին, ոչ դերասաններին, ոչ էլ առավել ևս հանդիսատեսին: Պետք չէ ստեղծել այնպիսի ներկայացումները, եթե նախապես գիտես, որ մահացած ներկայացում է լինելու: Մեր պետական թատրոնների խաղացանկում կան նման ներկայացումներ:

Այսօր կան երիտասարդներ, ովքեր նոր բաներ են փնտրում: Ցավալին այն է, որ դեռ չունենք այն հարթակը, որտեղ կարող են այդ երիտասարդներն ունենալ տեխնիկական, ստեղծագործական հնարավորություն՝ իսկապես ինքնաարտահայտվելու համար: Այդ խնդիրը մեր թատերական դաշտում սուր և լուրջ է դրված: Չենք ստեղծում այն ճանապարհը, որն անցնելով պետք է ստեղծագործողը աճի:

-Իսկ ո՞վ պետք է այդ ճանապարհն ապահովի:
-Պետք է լինի այդպիսի քաղաքականություն: Ցանկացած պետական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարի եթե այդ հարցը տաք, կասի, որ մեր երիտասարդներն ունեն դրսևորվելու, ստեղծագործելու հնարավորություն: Իհարկե, դրա մեջ կա ճշմարտություն: Կան երիտասարդներ, ովքեր աշխատում են, բայց վստահ եմ, որ ստեղծագործական ազատության իմաստով ինչ-որ սահմանափակումներ կան, որովհետև չունեն այն տեխնիկական հնարավորությունները, որոնք ուզում են ստեղծագործողները, ընտրում են այն դերասաններին, որոնք առաջարկվում են: Ազատ չեն նյութի, դերասանի ընտրության հարցում:

Օրինակ, եթե հիմա շատ տարածված և լավ ճանաչում ունեցող ժամանակակից դրամատուրգների աշխատանքները բարձր որակով թարգմանվեն ու առաջարկվեն մեր թատրոններին՝ բեմադրելու համար, վստահ եմ, որ չեն ընդունվի, կասեն, որ մեր արժեքներին, գեղարվեստական մոտեցումներին հարիր չեն, ինչը, կարծում եմ, մի քիչ տարօրինակ է, անբնական: Եթե նմանատիպ պիեսի միջոցով կարող ես քո ասելիքը տեղ հասցնել, շփվել հանդիսատեսի հետ, մտածելու առիթ տալ, միանշանակ պետք է արվի: Դա չի արվում մեր թատերական դաշտում, դրա համար էլ հանդիսատեսը ինչ -որ առումով հեռացել է թատրոնից:

-Վահան, ո՞րն եք համարում խնդրի լուծման միջոցը:
-Ընդհանուր մտածողության, քաղաքականության հարց է: Չեմ ասում, որ բոլոր թատրոններն անեն, այլ 1-2 թատրոն նմանատիպ ուղղվածություն ունենան: Հստակեցված չեն թատրոնների անելիքները, նպատակները, ուղղվածությունը: Ունենք շատ թատրոններ, որոնք անում են ամեն ինչ: Կան հարցեր, որոնց մեր թատերական դաշտն ուշադրություն չի դարձնում:

Լուծման ճանապարհները... Առաջին հերթին պետք է սկսել կրթական ոլորտից: Պետք է կտրականապես փոխել մոտեցումները, հետևել միջազգային, ժամանակակից չափանիշներին համապատասխանող ուղղություններին ու տալ այդ չափանիշներին համապատասխանող լուծումներ: Բոլոր ձևերը մշակված են, մեթոդները կան, պարզապես հարկավոր է շատ գրագետ ձևով վերցնել ու կիրառել, չամաչել, որ չգիտենք, սովորել և անել: Ոչ ոք միանգամից չի հասել այդ ամենին: Երկար տարիների ճանապարհ է, որը մենք չենք անցել: Կա պահանջարկ՝ այդ ճանապարհն արագ անցնել: Այն, ինչ մարդիկ անցել են 50 տարում, խելոք լինելու դեպքում կարելի է անցնել 10 տարում: Պետք է սկսել կրթական ոլորտից, փոփոխել թատրոնների կառավարման համակարգը: Առանց հակադրվելու, ցավի, հաստատ այդ պրոցեսը չի լինի: Համակարգը փափուկ փոխել չի ստացվում: Պետք է ավելի ռադիկալ որոշումների գնալ: Կրկնում եմ՝ չեմ խոսում բոլոր թատրոների մասին: Կարելի է 1-2 տեղ սկսել:

-Այս բոլոր խնդիրների ֆոնին ՝ ինչպե՞ս եք տեսնում մեր թատրոնների հեռանկարը:
-Շատ լավ երիտասադներ կան, ովքեր մեծ ավյունով աշխատում են, ստեղծագործում: Դա ինձ ոգևորում է: Շատ կուզենայի, որ մեր թատերական դաշտն իսկապես մրցունակ դառնար: Ունենք ներկայացումներ, թատրոններ, որոնք միշտ փառատոներում բաց ճակատով են հանդես գալիս, լավագույն արձագանք են ստանում: Կուզենայի, որ թատերական իմաստով հանրաճանաչ դառնանք աշխարհին, բայց, կարծում եմ, մոտ ապագայում դա մեզ չի սպասվում: Շատ մանր մունր խնդիրներ կան, որոնք պետք է լուծել, որպեսզի 10-15 տարի հետո արդյունք ունենանք: Այդ պրոցեսը պետք է հիմա սկսել, հակառակ դեպքում խնդիրը ձնագնդիի պես կմեծանա-կմեծանա, հետո արդեն հնարավոր չի լինի շարժել:

-Երկրորդ անգամ մասնագիտություն ընտրելու հնարավորություն ունենալու դեպքում՝ նույնը կընտրեիք:
-Միանշանակ նույն ճանապարհը կընտրեի, քանի որ շատ սիրում եմ թատրոնը, այն աշխատանքը, ինչով զբաղվում եմ: Փոքր տարիքից եմ այս ամեն ինչի մեջ: Առաջին փոքրիկ թատրոնը մեր նկուղում եմ բացել, երբ 10-15 տարեկան էի: Չնայած դժվարություններն երբեմն այնքան շատ են լինում, մտածում ես՝ ամեն ինչ թողնել, գնալ, այլ բան անել: Բայց դա ընդամենը մեկ-երկու րոպե է տևում, քանի որ հասկանում ես, որ չես կարող ապրել առանց դրա: