Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ֆրանսիացի դերասան և մնջախաղաց, փարիզյան մնջախաղացների դպրոցի հիմնադիր Մարսել Մարսոյի հայ և վերջին աշակերտ ժամանակակից մնջախաղաց, պարող, ռեժիսոր և խորեոգրաֆ Վահրամ Զարյանը մշտապես հիշում է Մարսոյի խոսքերը՝ այնպես նայել, որ տեսնել: Երկար ժամանակ է պահանջվել Վահրամին հասկանալու դրանց տարբերությունը: Այսօր նա նույն խորհուրդը տալիս է իր խմբի անդամներին: 

Վահրամը ծնունդով Սպիտակից է՝ Շիրակամուտ գյուղից, նախկին Նալբանդ: Հիշում է, որ 1988 թվականի երկրաշարժի ժամանակ դպրոցում է եղել: Անցած տարի մի ներկայացում է բեմադրել՝«Mater Replik»: Թարգմանաբար՝ mater- իմ հողը կամ մայր, replik-երկրաշարժի ալիքները կամ թատերական ռեպլիկ: Այն հայրենիքի, Հայաստանի, հայկական ավանդույթների, երկրաշարժի մասին է: Հանդիսատեսի կողմից բուռն ընդունելության է արժանացել: Այս օրերին Վահրամը Հայաստանում է:

Հայաստանում սովորելու, Մարսել Մարսոյի աշակերտը լինելու, սեփական խումբն ունենալու մասին Վահրամ Զարյանը պատմեց Panorama.am-ին:

-Հայաստանում եք որպես զբոսաշրջի՞կ, թե՞ կոնկրետ ծրագրով եք եկել:
- Որպես զբոսաշրջիկ, նաև գործով՝ 2016-ին հյուրախաղերով հանդես գալու հետ կապված մի քանի հանդիպումներ ունեմ: Վերջին անգամ Հայաստանում եմ եղել չորս տարի առաջ: Աշխատում եմ հնարավորինս շուտ-շուտ գալ իմ հայրենիք, սակայն ոչ միշտ է ստացվում՝ ներկայացումներ, փառատոներ:

-Ինչպե՞ս հասաք Ֆրանսիա:
-15 տարի է բնակվում եմ Ֆրանսիայում: Սովորել եմ Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտում, դերասանական բաժնում, Գուժ Մանուկյանի կուրսում: Շատ բան եմ սովորել նրանից: Իմ առաջին վարպետն է եղել: Սովորելուս երկրորդ տարում ծանոթացել եմ Ժիրայր Դադասյանի հետ (Երևանի Մնջախաղի թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար): Նա ինձ տարավ Մնջախաղի թատրոն: Այն ժամանակ Թատերական ինստիտուտում թույլ չէին տալիս սովորելու հետ միաժամանակ որևէ տեղ աշխատել: Գուժ Մանուկյանն ըմբռնումով մոտեցավ, և ես կարողացա ընդգրկվել Մնջախաղի թատրոնի խմբում, քանի որ դա էի ես ուզում՝ պարում էի և սովորում էի Թատերական ինստիտուտում: Մնջախաղում արվեստի բոլոր տեսակները կան, նույնիսկ խոսքը: Շարժման մեջ ամեն ինչ կա, շարժման լեզվով կարողանում ես ամեն ինչ փոխանցել, արտահայտել:

Ինստիտուտն ավարտելուց հետո գնացել եմ Գերմանիա: Կարճ ժամանակ աշխատել եմ այնտեղ: Հետո հասկացա, որ եվրոպական միջավայր մտնելու համար կարևոր է դպրոցը: Ինչքան էլ մեր հայկական դպրոցն անցած լինեի, միևնույն է, Եվրոպայում թատերական միջավայր մտնելու համար կարևոր էր անցնել եվրոպական դպրոցով: Գնացի Փարիզ: Նախ սովորեցի մեկ այլ դպրոցում, այնուհետև Մարսել Մարսոյի անվան մնջախաղի միջազգային հեղինակավոր դպրոցում։

-Ի՞նչ տվեց Ձեզ Մարսել Մարսոյի մոտ սովորելը:
-Իր հետ շփման ընթացքում ձևավորվում է մնջախաղացի բնավորությունը, նրան վայել կենցաղը, իհարկե, տեխնիկան: Այդ ժամանակ նա արդեն տարեց էր: Հյուրախաղերի չէր գնում, ինչը հնարավորություն տվեց, որ իր հետ շփումը լինի գրեթե ամեն օր: Ես եղել եմ նրա վերջին աշակերտը:
1960-ական թվականներին նա հյուրախաղերով եղել է Հայաստանում: Մի նկար եմ տեսել նրա մոտ՝ օպերայի մոտ կանգնած: Շատ լավ հայ ընկերներ ուներ:

-Վահրամ, որո՞նք են ամենատպավորիչ խորհուրդները, որ լսել եք Մարսել Մարսոյից և հիմա էլ Ձեր խմբի անդամներին եք նույն խորհուրդները տալիս:
-Մարսոն տարբերություն էր դնում նայելու և տեսնելու մեջ: Ասում էր՝ պետք է ինչպես կյանքում, այնպես էլ բեմում, եթե նայում ես, տեսնես: Կամաց-կամաց հասկացա, թե ինչ տարբերություն: Անցնում ենք բաների կողքով, որոնց նայում ենք, բայց չենք տեսնում: Նայել ոչ միայն նայելու համար, այլ նաև պետք է ամեն ինչ զգալ: Չնկատելը սարսափելի բան է: Եթե նայենք, տեսնենք, լսենք ու հասկանանք, ավելի հանգիստ կապրենք, ներկայացումն էլ ավելի հաջողված կլինի:

-Որքանո՞վ եք ծանոթ այսօրվա հայկական մնջախաղին, առհասարակ հայ արվեստին:
-Փորձում եմ մշտապես տեղեկացված լինել հայ արվեստի, թատերարվեստի, մնջախաղի թատրոնի ու ներկայացումների մասին: Մեր Մնջախաղի թատրոնը ժանրային առումով, տեխնիկայով ու բեմադրած ներկայացումներով կարող է ներկայանալ ամբողջ աշխարհին: Ներկայացնում են բեմադրություններ, որոնք կապված են մեր միջնադարի, պատմության հետ ու ամեն ինչ հայկական ոճաբանությամբ:

-Կպատմե՞ք Ձեր թատերական խմբի մասին:
-Թատերախմբիս անունն է «Վահրամ Զարյան»: Թատերական խմբում գրեթե բոլորը ֆրանսիացիներ են: Բախտ ունեցա վերջին ներկայացման մեջ ընդգրկել նաև ԱՄՆ-ում բնակվող Կարեն Հակոբյանին: Շատ լավ երաժիշտ է, կոնտր տենոր: Միասին աշխատել ենք ժամանակակից հեղինակ Նոյել Շատլեի «La tete en bas» («Գլխիվայր») ներկայացման երաժշտական ձևավորման վրա, նաև ներկայացման մեջ է հանդես եկել:
Պարբերաբար հյուրախաղեր ենք ունենում տարբեր երկրներում: Նոյեմբերին լինելու ենք Սլովակիայում, Լեհաստանում, այնուհետև Գերմանիայում:

-Հայկական թեմաներ, տարրեր ներմուծո՞ւմ եք Ձեր ներկայացումների մեջ:
-Երկու տարի առաջ փորձեցի ներմուծել, բայց փորձերի ընթացքում հասկացա, որ ավելի նախընտրելի է չներմուծել, քանի որ ես լինելով հայ, ուզեմ, թե չուզեմ, հայկականը մշտապես լինում է իմ ներկայացումներում:
Ասեմ, որ ժամանակակից ստեղծագործողի գործը սինթեզելն է: Հիմա կյանքի ռիթմն այլ է, հանդիսատեսի պահանջներն այլ են: Այս պահին անհնար է արտահայտվել միայն դասական մնջախաղով: Իհարկե, կան մարդիկ, ովքեր դա շատ լավ անում են, բայց ինձ համար ներկայացում անել դասական մնջախաղի ավանդույթներով, մի քիչ ժամանակավրեպ է, քանի որ, ինչպես ասացի, մարդկանց հետաքրքրությունները փոխվել են:

-Հայաստանում վերջին անգամ բեմ եք բարձրացրել չորս տարի առաջ Ենգիբարյանի անվան մնջախաղի միջազգային փառատոնի շրջանակում: Հայկական բեմում այլ զգացողություննե՞ր եք ունենում:
-Ցանկացած հանդիսատեսի առաջ ելույթ ունենալիս մեծ պատասխանատվություն եմ զգում: Հայաստանում զգացողություններն ուրիշ են: Այստեղ էմոցիաներս տարբեր են: Կարող է ավելի շատ վախ ունենամ բեմում: Դա հանդիսատեսի հետ կապ չունի, այլ իմ ներքին էմոցիոնալ վիճակից է, որը զգում եմ Հայաստանում:

-Լինելով մնջախաղաց բեմում, կյանքում ինչպիսի՞ն եք՝ լռակյա՞ց:
-Կյանքում շատախոս եմ (կատակով): Ինչքան բեմում քիչ եմ խոսում, այնքան բեմից դուրս շատ եմ խոսում:

-Հաջորդ տարի սպասում ենք Ձեզ Հայաստանում:
-Հուսամ՝ խմբով:

Լուսանկարները տրամադրել է Վահրամ Զարյանը:
Գունավոր լուսանկարների հեղինկան է Լաուրենտ Մարիոն, սև և սպիտակ՝ Արթուր Լումեն Գևորգյանը: 

Հարցազրույցը` Տաթևիկ Մանուկյանի